مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ پارلامەنت ءماجىلىسى جانە ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىن تاعايىنداۋ تۋرالى مالىمدەمە جاسادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اقورداعا سىلتەمە جاساپ.
قۇرمەتتى وتانداستار!
مەن كونستيتۋسياعا سايكەس، پارلامەنت پالاتالارىنىڭ توراعالارىمەن، پرەمەر-مينيسترمەن كەڭەسىپ، ءماجىلىستى تاراتۋ جانە ءماسليحاتتاردىڭ وكىلەتتىگىن مەرزىمىنەن بۇرىن توقتاتۋ تۋرالى جارلىقتارعا قول قويدىم. دەپۋتاتتارعا بەلسەندى ءارى جەمىستى جۇمىسى ءۇشىن العىس ايتامىن. ءماجىلىس پەن ءماسليحات دەپۋتاتتارى ەلىمىزدەگى اۋقىمدى رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋعا بارىنشا اتسالىستى. ولار سايلاۋشىلارمەن ءجيى كەزدەسۋ وتكىزدى. شالعايداعى ەلدى مەكەندەرگە باردى. سونداي-اق جۇرتتى تولعاندىرعان وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، قوعامدىق پىكىرتالاسقا ۇيىتقى بولدى.
جاڭادان سايلاناتىن دەپۋتاتتار دا جۇمىستى وسى قارقىنمەن جالعاستىرىپ، ەلىمىزدىڭ جان-جاقتى جاڭعىرۋىنا ەرەكشە ۇلەس قوسادى دەپ سەنەمىن. ءماجىلىستىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋى 2023 جىلعى 19 ناۋرىزدا وتەدى. بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتاردىڭ سايلاۋىن ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى بەلگىلەيدى.
وزدەرىڭىزگە ءمالىم، مەن بىلتىر كۇزدەگى جولداۋىمدا ءماجىلىس پەن ءماسليحاتتار سايلاۋى وسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا بولاتىنىن جاريالادىم. ياعني، بۇل باستاما ايتىلعان ساتتەن سايلاۋعا دەيىن جارتى جىلدان استام ۋاقىت وتەدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا سايلاۋعا دايىندالۋ ءۇشىن كانديداتتار مەن ساياسي پارتيالارعا وسىنشاما كوپ ۋاقىت بەرىلگەن ەمەس.
ءماجىلىستىڭ جانە ءماسليحاتتاردىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋى – كونستيتۋسيالىق رەفورمانىڭ جالعاسى. بىلتىرعى رەفەرەندۋمدا حالقىمىز بۇل رەفورماعا قولداۋ ءبىلدىردى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىز وكىلدى بيلىكتى جاڭا، ءادىل ءارى اشىق باسەكەگە جول اشاتىن قاعيدا بويىنشا جاساقتاۋعا كوشتى.
ەندى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ 70 پايىزى پارتيالىق ءتىزىم ارقىلى، ال قالعان 30 پايىزى ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردەن سايلانادى. وبلىستار مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالارداعى ءماسليحات دەپۋتاتتارى دا ارالاس جۇيە بويىنشا سايلانادى. دەپۋتاتتاردىڭ 50 پايىزى ءبىر مانداتتىق جۇيە ارقىلى، 50 پايىزى پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا وتەدى. ال اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالالارداعى ءماسليحات سايلاۋىندا ازاماتتار ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردەن شىققان كانديداتتارعا داۋىس بەرەدى. وسىلايشا، ءماجىلىس پەن ءماسليحاتتار جاڭا ۇلگى بويىنشا جاساقتالادى. سوندا سايلاۋشىلاردىڭ مۇددەسى جالپىۇلتتىق جانە ايماقتىق دەڭگەيدە تولىق قورعالادى. وكىلدى بيلىككە ءتۇرلى كوزقاراستاعى ازاماتتاردىڭ كەلۋىنە مۇمكىندىك تۋادى. ازاماتتىق قوعامنىڭ ودان ءارى دامۋىنا ايتارلىقتاي جاعداي جاسالادى.
كونستيتۋسيالىق رەفورما اياسىندا ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ ءراسىمى جەڭىلدەتىلدى. اتاپ ايتقاندا، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ سانىنا قاتىستى تالاپ وزگەردى. ونىڭ تومەنگى شەگى ءتورت ەسە تومەندەپ، 20 مىڭنان 5 مىڭعا دەيىن ازايدى. پارتيالاردىڭ ءار ايماقتاعى وكىلدەرىنىڭ سانى كەمىندە 600 ادام بولۋعا ءتيىس ەدى، ال ءقازىر 200 ادامعا دەيىن تومەندەدى. وسى جانە باسقا دا جۇيەلى شارالاردىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىزدە كوپ ۋاقىتتان بەرى العاش رەت بىرنەشە جاڭا ساياسي پارتيا تىركەلدى.
سونىمەن بىرگە سايلاۋ بيۋللەتەنىنە «بارىنە قارسىمىن» دەگەن باعاننىڭ ەنگىزىلۋى وتە ماڭىزدى شەشىم بولدى. پارتيالاردىڭ ماجىلىسكە وتۋىنە قاجەتتى داۋىستىڭ تومەنگى شەگى 7-دەن 5 پايىزعا دەيىن ازايدى. بۇل دا – ەلىمىزدى دەموكراتيالاندىرۋ جولىنداعى ايرىقشا ءمانى بار قادام. سايلاۋ ۇدەرىسىنە قوعامنىڭ ءتۇرلى وكىلدەرىن بارىنشا تارتۋ ءۇشىن زاڭناماعا باسقا دا تىڭ وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. مىسالى، دەپۋتاتتىق مانداتتىڭ 30 پايىزىن ايەلدەرگە، جاستارعا جانە ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار ازاماتتارعا ءبولۋ زاڭ جۇزىندە بەكىتىلدى. مۇنىڭ ءبارى ساياسي باسەكەنى كۇشەيتەدى، ساياسي جۇيەنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى. سونداي-اق ساياساتكەرلەردىڭ جاڭا بۋىنىنىڭ قالىپتاسۋىنا جول اشادى.
سايلاۋ ناۋقانىن ۇيىمداستىرۋ جانە ونى وتكىزۋ ىسىندە اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ەندى وبلىستىق سايلاۋ كوميسسيالارى كاسىبي تۇردە تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى. بۇل شەشىم سايلاۋعا قاتىستى ءىس-شارالاردىڭ ساپالى اتقارىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
الداعى سايلاۋدىڭ زاڭعا سايكەس وتۋىنە، ءادىل ءارى اشىق بولۋىنا قاتاڭ باقىلاۋ جاسالادى. بۇعان ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى جانە باس پروكۋراتۋرا جاۋاپتى. سايلاۋ ناۋقانىن وتاندىق جانە حالىقارالىق بايقاۋشىلار ءجىتى قاداعالايدى. وسى تۇستا ازاماتتارىمىزدىڭ بايقاۋشى رەتىندە بەلسەندىلىك تانىتۋى ماڭىزدى. زاڭعا ساي بارلىق كانديدات پەن پارتيانىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا شىعۋىنا بىردەي مۇمكىندىك بەرىلەدى. وسى سايلاۋ ناۋقانى ەلىمىزدەگى ساياسي مادەنيەتتىڭ جوعارى ەكەنىن ايقىن كورسەتىپ، قوعامىمىزدى ۇيىستىرا تۇسەدى دەپ سەنەمىن.
ءبىز دامۋدىڭ جاڭا داۋىرىنە قادام باستىق. قازاقستاندا قارقىندى جانە جان-جاقتى جاڭارۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل سايلاۋ قوعامداعى وزگەرىستەردىڭ كورىنىسى رەتىندە ساياسي جۇيەمىزدىڭ ودان ءارى جاڭعىرۋىنا زور ىقپالىن تيگىزەدى. ءقازىر الەمدە ءدال وسىنداي اۋقىمدى وزگەرىستەردى قولعا العان مەملەكەتتەر كوپ ەمەس.
ءماجىلىس پەن ءماسليحاتتار سايلاۋى مەملەكەتتىك بيلىك ينستيتۋتتارىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارىنىڭ قورىتىندى كەزەڭى بولماق. وسىلايشا، «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» قاعيداتى تولىق ىسكە اسادى.
ءبىز ءبىر ەل، ءبىر حالىق بولىپ، ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرىپ جاتىرمىز. وسى جولدا ءتۇرلى سىن-قاتەردى ەڭسەرىپ، كوپتەگەن ماڭىزدى مىندەتتى بىرگە اتقارۋىمىز كەرەك.
مەن بارشاڭىزدى ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك تانىتىپ، ءماجىلىس پەن ءماسليحات سايلاۋىنا بەلسەنە قاتىسۋعا شاقىرامىن.