«ق ر كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق رەفەرەندۋم كوميسسياسىنىڭ حابارى

2022 جىلعى 5 ماۋسىمداعى رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا داۋىس بەرۋ قورىتىندىلارى تۋرالى

«رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋم تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق زاڭىنىڭ 31 جانە 33-باپتارىنا سايكەس جانە وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اۋماقتىق رەفەرەندۋم كوميسسيالارىنىڭ ۇسىنعان حاتتامالارى نەگىزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق رەفەرەندۋم كوميسسياسى داۋىس بەرۋ ناتيجەلەرى تۋرالى حابارلايدى:

- رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ قۇقىعى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتارىنىڭ جالپى سانى – 11 734 642؛

- داۋىس بەرۋگە قاتىسقان ازاماتتاردىڭ سانى – 7 985 769 نەمەسە 68،05 پايىز؛

- رەفەرەندۋمعا قويىلعان ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن جاقتاپ داۋىس بەرگەن ازاماتتاردىڭ سانى – 6 163 516 نەمەسە داۋىس بەرۋگە قاتىسقانداردىڭ 77،18 پايىزى؛

- رەفەرەندۋمعا قويىلعان ماسەلەنىڭ تەرىس شەشىمىن جاقتاپ داۋىس بەرگەن ازاماتتاردىڭ سانى – 1 490 470؛

- جارامسىز دەپ تانىلعان بيۋللەتەندەردىڭ سانى – 205 924؛

- 17 وبلىستا، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردا جانە استانادا داۋىس بەرۋگە قاتىسقان ازاماتتار ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىن جاقتاپ داۋىس بەردى.

«2022 جىلعى 6 مامىردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسىندا باياندالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردى قابىلدايسىز با؟» ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋم ءوتتى، ويتكەنى رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ قۇقىعى بار ازاماتتاردىڭ جارتىسىنان كوبى داۋىس بەرۋگە قاتىستى.

2022 جىلعى 5 ماۋسىمدا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمعا شىعارىلعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى قابىلداندى دەپ ەسەپتەلەدى، ويتكەنى وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ كەمىندە ۇشتەن ەكىسىندە داۋىس بەرۋگە قاتىسقان ازاماتتاردىڭ جارتىسىنان استامى وڭ شەشىمدى جاقتاپ داۋىس بەردى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق رەفەرەندۋم كوميسسياسى

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى

1-باپ. 1995 جىلعى 30 تامىزدا رەسپۋبليكالىق رەفەرەندۋمدا قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىنا مىناداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلسىن:

4-باپتىڭ 1-تارماعىنداعى «كەڭەسىنىڭ» دەگەن ءسوز «سوتىنىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

6-باپتىڭ 3-تارماعى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«3. جەر جانە ونىڭ قويناۋى، سۋ كوزدەرى، وسىمدىكتەر مەن جانۋار­لار دۇنيەسى، باسقا دا تابيعي رەسۋرستار حالىققا تيەسىلى. حالىق اتىنان مەنشىك قۇقىعىن مەملەكەت جۇزەگە اسىرادى. جەر، سونداي-اق زاڭدا بەلگىلەنگەن نەگىزدەردە، شارتتار مەن شەكتەردە جەكە مەنشىكتە دە بولۋى مۇمكىن».

15-باپتىڭ 2-تارماعى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2. ەشكىمنىڭ ءوز بەتىنشە ادام ءومىرىن قيۋعا حاقىسى جوق. ءولىم جازاسىنا تىيىم سالىنادى».

23-باپتىڭ 2-تارماعى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2. رەسپۋبليكا كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ، جوعارعى سوتىنىڭ جانە وزگە دە سوتتارىنىڭ ءتوراعالارى مەن سۋديالارى، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ ءتوراعالارى مەن مۇشەلەرى، اسكەري قىزمەتشىلەر، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ساياسي پارتيالاردا، كاسىپتىك وداقتاردا بولماۋعا، قانداي دا ءبىر ساياسي پارتيانى قولداپ سويلەمەۋى ءتيىس».

24-باپتىڭ 1-تارماعى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«1. اركىمنىڭ ەڭبەك ەتۋ بوستاندىعىنا، قىزمەت پەن كاسىپ ءتۇرىن ەركىن تاڭداۋىنا قۇقىعى بار. ەرىكسىز ەڭبەككە قىلمىستىق نەمەسە اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساۋعا كىنالى دەپ تانۋ تۋرالى سوت اكتىسىنىڭ نەگىزىندە نە توتەنشە جاعدايدا نەمەسە سوعىس جاعدايىندا عانا جول بەرىلەدى».

42-باپتا:

1) 2-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2. انت بەرۋ قاڭتاردىڭ ەكىنشى سارسەنبىسىندە سالتاناتتى جاعدايدا پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ، كونستيتۋسيالىق سوت، جوعارعى سوت سۋديالارىنىڭ، سونداي-اق رەسپۋبليكانىڭ ەكس-پرەزيدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكىزىلەدى. كونستيتۋسيانىڭ 48-بابىندا كوزدەلگەن جاعدايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ وكىلەتتىگىن وزىنە قابىلداعان ادام رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ وكىلەتتىگىن قابىلداعان كۇنىنەن باستاپ ءبىر اي ىشىندە انت بەرەدى»؛

2) 5-تارماقتىڭ ەكىنشى بولىگى الىپ تاستالسىن.

43-باپ مىناداي مازمۇنداعى 3 جانە 4-تارماق­تارمەن تولىقتىرىلسىن:

«3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ءوز وكىلەتتىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭىندە ساياسي پارتيا­دا بولماۋى ءتيىس.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جاقىن تۋىستارى مەملەكەتتىك ساياسي قىزمەتشىلەردىڭ، كۆازي­مەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرى باسشىلا­رى­نىڭ قىزمەتتەرىن اتقارۋعا حاقىسى جوق».

44-باپتا:

1) 2) تارماقشاداعى «پارلامەنت سەناتى» دەگەن سوزدەر «پارلامەنت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن؛

2) 3) تارماقشاداعى «وبلىستار، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن استانا اكىمدەرى اكتىلەرىنىڭ كۇشىن جويادى نە قولدانىلۋىن تولىق نەمەسە ءىشىنارا توقتاتا تۇرادى» دەگەن سوزدەر الىپ تاستالسىن؛

3) 4) تارماقشا مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«4) پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن قازاق­ستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسىن، ۇلتتىق بانكىنىڭ ءتوراعاسىن، جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسىن، باس پروكۋرورىن جانە ۇلت­تىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىن قىز­مەت­كە تاعايىندايدى؛ ولاردى قىزمەتتەن بوساتادى»؛

4) 7) تارماقشاداعى «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ» دەگەن سوزدەر «جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن؛

5) 10-1) تارماقشاداعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن؛

6) 19) تارماقشاداعى «حاتشىسىن» دەگەن ءسوز «كەڭەسشىسىن» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

46-باپتىڭ 4-تارماعى الىپ تاستالسىن.

47-باپتا:

1) 1-تارماقتاعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن؛

2) 2-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

50-باپتا:

1) 2-تارماقتىڭ ەكىنشى سويلەمى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«سەناتتىڭ ون دەپۋتاتىن، ونىڭ ىشىندە بەسەۋىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى تاعايىندايدى».

2) 3-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«3. ءماجىلىس كونستيتۋسيالىق زاڭدا بەلگىلەنگەن ءتار­­تىپپەن ارالاس سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا: ءبىرتۇتاس جال­­پى­ۇلتتىق سايلاۋ وكرۋگىنىڭ اۋماعى بويىنشا پرو­پور­­سيونالدى وكىلدىك ەتۋ جۇيەسى بويىنشا، سونداي-اق ءبىر مانداتتىق اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا سايلاناتىن توقسان سەگىز دەپۋتاتتان تۇرادى».

51-باپتىڭ 1-تارماعى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«1. ءماجىلىستىڭ دەپۋتاتتارىن سايلاۋ جالپىعا بىردەي، تەڭ جانە توتە سايلاۋ قۇقىعى نەگىزىندە جاسىرىن داۋىس بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتى سايلاۋى پار­لامەنتتىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعان سايلانىمى وكى­لەت­تىگىنىڭ مەرزىمى اياقتالاردان كەمىندە ەكى اي بۇرىن وتكىزىلەدى».

52-باپتىڭ 5-تارماعىنىڭ ءۇشىنشى بولىگى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى:

1) دەپۋتات كونستيتۋسيالىق زاڭعا سايكەس پارتيا­لىق ءتىزىم نەگىزىندە ءوزىن سايلاعان ساياسي پارتيادان شىققان نەمەسە شىعارىلعان؛

2) كونستيتۋسيالىق زاڭعا سايكەس، پارتيالىق ءتىزىم نەگىزىندە دەپۋتاتتى سايلاعان ساياسي پارتيا قىزمەتىن توقتاتقان؛

3) ءبىر مانداتتىق اۋماقتىق سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا سايلانعان دەپۋتاتتى كونستيتۋسيالىق زاڭدا ايقىندالاتىن تارتىپپەن سايلاۋشىلار كەرى شاقىرىپ العان كەزدە ءوز مانداتىنان ايىرىلادى».

53-باپتا:

1) مىناداي مازمۇنداعى 1-1) جانە 1-2) تارماقشالارمەن تولىقتىرىلسىن:

«1-1) كونستيتۋسيالىق زاڭداردى قابىلداي­دى؛

1-2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قارسىلىعىن تۋعىزعان كونستيتۋسيالىق زاڭدار نەمەسە كونس­تي­تۋسيالىق زاڭنىڭ باپتارى بويىنشا قار­سى­لىقتار جىبەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي مەرزىم­دە قايتالاپ تالقىلاۋ مەن داۋىسقا سالۋدى ءجۇر­گىزەدى. بۇل مەرزىمنىڭ ساقتالماۋى پرەزيدەنت قار­­سى­لىقتارىنىڭ قابىلدانعانىن بىلدىرەدى. ەگەر پارلامەنت ءاربىر پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ جال­­پى سانىنىڭ تورتتەن ءۇشىنىڭ كوپشىلىك داۋسى­مەن پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارىن ەڭسەرسە، پرە­زيدەنت ءبىر اي ىشىندە كونستيتۋسيالىق زاڭعا قول قويادى. ەگەر پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارى ەڭسەرىلمەسە، كونستيتۋسيالىق زاڭ قابىلدانبادى نەمەسە پرەزيدەنت ۇسىنعان رەداكسيادا قابىلداندى دەپ ەسەپتەلەدى؛»؛

2) 2) تارماقشاداعى «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ» دەگەن سوزدەر «جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن؛

3) 6) تارماقشاداعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

54-باپتا:

1) 1-تارماقتىڭ ءبىرىنشى ابزاسى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«1. پارلامەنت پالاتالاردىڭ بولەك وتىرىسىندا ماسەلەلەردى اۋەلى – ماجىلىستە، ال سودان كەيىن سەناتتا ءوز كەزەگىمەن قاراۋ ارقىلى زاڭدار قابىلدايدى، ونىڭ ىشىندە».

2) 2-تارماقتىڭ 2) تارماقشاسى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قارسىلىعىن تۋعىزعان زاڭدار نەمەسە زاڭنىڭ باپتارى بويىنشا قارسىلىقتار جىبەرىلگەن كۇننەن باستاپ ءبىر اي مەرزىمدە قايتالاپ تالقىلاۋ مەن داۋىسقا سالۋدى جۇرگىزەدى. بۇل مەرزىمنىڭ ساقتالماۋى پرەزيدەنت قارسىلىقتارىنىڭ قابىلدانعانىن بىلدىرەدى. ەگەر ءماجىلىس پەن سەنات ءاربىر پالاتا دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىقتارىن ەڭسەرسە، پرەزيدەنت ءبىر اي ىشىندە زاڭعا قول قويادى. ەگەر پرەزيدەنتتىڭ قارسىلىعىن ەڭ بولماسا پالاتالاردىڭ ءبىرى ەڭسەرمەسە، زاڭ قابىلدانبادى نەمەسە پرەزيدەنت ۇسىنعان رەداكسيادا قابىلداندى دەپ ەسەپتەلەدى».

55-باپتا:

1) 2) تارماقشا مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2) رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋسيالىق سوتىنىڭ ءتوراعاسىن، ۇلتتىق بان­كىنىڭ ءتوراعاسىن، جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسىن، باس پروكۋرورىن، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىن تاعايىنداۋىنا كەلىسىم بەرۋ»؛

2) 3) تارماقشا «سۋديالارىن» دەگەن سوزدەن كەيىن «، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدى» دەگەن سوزدەرمەن تولىقتىرىلسىن.

56-باپتىڭ 1-تارماعىندا:

1) 1) تارماقشاداعى «جانە وسى جوبالاردى قاراۋ» دەگەن سوزدەر الىپ تاستالسىن؛

2) مىناداي مازمۇنداعى 3-1) تارماقشامەن تولىقتىرىلسىن:

«3-1) جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسىنىڭ ەسەبىن جىلىنا ەكى رەت تىڭداۋ؛».

57-باپتىڭ 1) تارماقشاسى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«1) كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ ءۇش سۋدياسىن قىزمەتكە تاعايىندايدى؛ ورتالىق سايلاۋ كوميس­سياسىنىڭ ەكى مۇشەسىن، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ءۇش مۇشەسىن بەس جىل مەرزىمگە قىزمەتكە تاعايىندايدى؛».

58-باپتىڭ 3-تارماعىنىڭ 7) تارماقشاسى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«7) پالاتالارعا كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ سۋديالارى، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ مۇشەلەرى قىزمەتىنە تاعايىن­داۋ ءۇشىن كانديداتۋرالار ۇسىنادى؛».

61-باپتا:

1) 2-تارماق مىناداي مازمۇنداعى ەكىنشى بولىك­پەن تولىقتىرىلسىن:

«حالىقتىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنا، كونستيتۋ­سيالىق قۇرىلىسقا، قوعامدىق ءتارتىپتى قورعاۋعا، ەلدىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن جاعدايلارعا جەدەل دەن قويۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنىڭ زاڭ شىعارۋ باستاماسى تارتىبىمەن ەنگىزىلگەن زاڭ جوبالارى پالاتالاردىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا پارلامەنتتىڭ دەرەۋ قاراۋىنا جاتادى.»؛

2) 3-تارماق مىناداي مازمۇنداعى ءۇشىنشى بولىكپەن تولىقتىرىلسىن:

«وسى باپتىڭ 2-تارماعىنىڭ ەكىنشى بولىگىندە كوزدەلگەن زاڭ جوبالارى پارلامەنتكە ەنگىزىلگەن جاع­دايدا، رەسپۋبليكا ۇكىمەتى وسى تارماقتىڭ ءبىرىنشى بولىگىندە كورسەتىلگەن ماسەلەلەر بويىنشا زاڭ كۇشى بار ۋاقىتشا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلداۋعا ءوزىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمەن حاقىلى، ولار پارلامەنت قابىلداعان زاڭدار كۇشى­نە ەنگەنگە دەيىن نەمەسە پارلامەنت زاڭداردى قابىل­داماعانعا دەيىن قولدانىستا بولادى.»؛

3) 4 جانە 5-تارماقتار مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«4. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشى­لىك داۋسىمەن قابىلدانعان زاڭ سەناتقا بەرىلەدى، ول وندا الپىس كۇننەن اسىرىلماي قارالادى.

ءماجىلىس زاڭ جوباسىن دەپۋتاتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن تۇتاستاي قابىلداماۋعا حاقىلى. باس تارتىلعان زاڭ جوباسى قابىلدانبادى دەپ ەسەپتەلەدى جانە باستاماشىعا قايتارىلادى.

سەنات دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن ماقۇلدانعان زاڭ ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى. ەگەر سەنات زاڭدى تۇتاستاي نەمەسە ونىڭ جەكەلەگەن باپتارىن ماقۇلداماسا، وندا زاڭ ماجىلىسكە قايتارىلادى. بۇل رەتتە سەنات ماجىلىسكە زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ رەداكسياسىن ۇسىنۋعا قۇقىلى.

ەگەر سەنات الپىس كۇننىڭ ىشىندە ءتيىستى شەشىم قابىلداماعان جاعدايدا، زاڭ پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى.

ەگەر ءماجىلىس زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ سەنات ۇسىنعان رەداكسياسىنا دەپۋتاتتاردىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن كەلىسسە، ءماجىلىس زاڭدى جاڭا رەداكسيادا قابىلداعان جانە سەنات ماقۇلداعان بولىپ ەسەپتەلەدى جانە ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى.

ەگەر ءماجىلىس زاڭنىڭ جەكەلەگەن باپتارىنىڭ سەنات ۇسىنعان رەداكسياسىنا سول كوپشىلىك داۋىس­پەن قارسىلىق بىلدىرسە، سونداي-اق ەگەر سەنات زاڭ­دى تۇتاستاي ماقۇلداماعان جاعدايدا، پالاتالار ارا­سىنداعى كەلىسپەۋشىلىكتەر كەلىسۋ راسىمدەرى ارقىلى شەشىلەدى.

زاڭنىڭ كەلىسۋ كوميسسياسى تۇجىرىمداعان رەداك­سياسى وسى باپتىڭ 4-تارماعىندا بەلگىلەن­گەن تارتىپپەن ءماجىلىستىڭ جانە سەناتتىڭ قاراۋىنا جاتادى.

ءماجىلىس كەلىسۋ كوميسسياسى ۇسىنعان رەداكسيا­داعى زاڭدى پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن قابىلداماعان جاعدايلاردا، ءماجىلىس بۇرىن قابىلدانعان رەداكسياداعى زاڭ بو­يىن­­شا قايتادان داۋىسقا سالۋدى جۇرگىزەدى.

ەگەر قايتادان داۋىسقا سالۋ كەزىندە ءماجىلىس پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن بۇرىن قابىلدانعان شەشىمدى بەكىتسە، زاڭ ون كۇننىڭ ىشىندە پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا بەرىلەدى.

ەگەر زاڭ ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ كورسەتىلگەن كوپشىلىك داۋسىن الماسا، زاڭ قابىلدانبادى دەپ ەسەپتەلەدى جانە باستاماشىعا قايتارىلادى.»؛

4) 5-1-تارماق الىپ تاستالسىن.

62-باپتا:

1) 5-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«5. ەگەر كونستيتۋسيادا وزگەشە كوزدەلمەسە، پا­لاتالار دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشى­لىك داۋسىمەن زاڭداردى ءماجىلىس قابىلدايدى، سەنات ماقۇلدايدى.

ەگەر كونستيتۋسيادا وزگەشە كوزدەلمەسە، پار­لا­مەنتتىڭ جانە ونىڭ پالاتالارىنىڭ قاۋلىلا­رى پالاتا دەپۋتاتتارى جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋ­سى­­مەن قابىلدانادى»؛

2) 6-تارماق «بويىنشا» دەگەن سوزدەن كەيىن «كونس­تيتۋسيالىق زاڭداردىڭ جوبالارى بويىنشا» دەگەن سوزدەرمەن تولىقتىرىلسىن.

VI ءبولىمنىڭ تاقىرىبىنداعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

71-باپ مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«71-باپ:

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق سوتى ءتوراعانى قوسا العاندا، ون ءبىر سۋديادان تۇرا­دى، ولاردىڭ وكىلەتتىگى التى جىلعا سوزىلادى.

ءبىر ادام كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ سۋدياسى بولىپ قاتارىنان ەكى رەتتەن ارتىق تاعايىندالا المايدى.

كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ ءتوراعاسىن پارلا­مەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمىمەن رەسپۋبليكانىڭ پرەزيدەنتى تاعايىندايدى.

كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ ءتورت سۋدياسىن – رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى، كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ ءۇش-ۇش سۋدياسىن تيىسىنشە سەنات پەن ءماجىلىس تاعايىندايدى.

رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى كونستيتۋسيالىق سوت ءتوراعاسىنىڭ ۇسىنۋىمەن كونستيتۋسيالىق سوت ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارىن كونستيتۋسيالىق سوت سۋديالارىنىڭ اراسىنان تاعايىندايدى.

كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ سۋدياسى قىزمەتى دەپۋتاتتىق مانداتپەن، وقىتۋشىلىق، عىلىمي نەمەسە وزگە شىعارماشىلىق قىزمەتتەن باسقا، وزگە دە اقى تولەنەتىن قىزمەتتەردى اتقارۋمەن، كاسىپكەرلىك قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋمەن، كوممەرسيالىق ۇيىمنىڭ باسشى ورگانىنىڭ نەمەسە بايقاۋشى كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا كىرۋمەن سىيىسپايدى.

كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ سۋديالارىن وزدە­ءرىنىڭ وكىلەتتىگى مەرزىمى ىشىندە تۇتقىنعا الۋعا، كۇشتەپ اكەلۋگە، وعان سوت تارتىبىمەن بەلگىلەنەتىن اكىمشىلىك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋعا، قىلمىس ۇستىندە ۇستالعان نەمەسە اۋىر قىلمىستار جاساعان رەتتەردى قوسپاعاندا، پارلامەنتتىڭ كەلىسىمىنسىز قىلمىستىق جاۋاپقا تارتۋعا بولمايدى.

كونستيتۋسيالىق سوتتىڭ ۇيىمداستىرىلۋى مەن قىزمەتى كونستيتۋسيالىق زاڭمەن رەتتەلەدى».

72-باپتا:

1) 1 جانە 2-تارماقتارداعى «كەڭەس» دەگەن ءسوز «سوت» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن؛

2) مىناداي مازمۇنداعى 3، 4 جانە 5-تارماقتار­مەن تولىقتىرىلسىن:

«3. كونستيتۋسيالىق سوت ازاماتتاردىڭ كونستي­تۋسيادا بەكىتىلگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن تىكەلەي قوزعايتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگىن ولاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا قارايدى.

ازاماتتاردىڭ كونستيتۋسيالىق سوتقا جۇگىنۋ ءتارتىبى مەن شارتتارى كونستيتۋسيالىق زاڭدا ايقىن­دالادى.

كونستيتۋسيالىق سوت وسى باپتىڭ 1-تار­ما­عىنىڭ 3) جانە 4) تارماقشالارىندا كورسەتىلگەن ماسەلەلەردى، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرىنىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگىن رەسپۋبليكا باس پرو­كۋ­رورىنىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا قارايدى.

كونستيتۋسيالىق سوت كونستيتۋسيادا بەكى­ءتىل­گەن ادامنىڭ جانە ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قوزعايتىن نورماتيۆتىك قۇقىق­تىق اكتىلەردىڭ رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا سايكەستىگىن ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ ءوتىنىشى بويىنشا قارايدى».

73-باپتا:

1) 1 جانە 2-تارماقتارداعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن؛

2) 3-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«3. كونستيتۋسيالىق سوت ءوز شەشىمىن كونستيتۋ­سيالىق زاڭدا بەلگىلەنگەن مەرزىمدەردە شىعارادى».

74-باپتا:

1) 2-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2. كونستيتۋسيالىق سوت شەشىم قابىلداعان كۇننەن نەمەسە ول بەلگىلەگەن كۇننەن باستاپ كونس­تيتۋسيالىق ەمەس دەپ تانىلعان، ونىڭ ىشىندە ادامنىڭ جانە ازاماتتىڭ كونستيتۋسيادا باياندى ەتىلگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىنا نۇقسان كەلتىرەدى دەپ تانىلعان زاڭدار مەن وزگە دە قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ، ولاردىڭ جەكەلەگەن ەرەجەلەرىنىڭ كۇشى جويىلادى جانە قولدانىلۋعا جاتپايدى».

2) 3-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن:

VII ءبولىمنىڭ تاقىرىبى مىناداي رەداكسيا­دا جازىلسىن:

«VII ءبولىم

سوتتار جانە سوت تورەلiگi. پروكۋراتۋرا. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل».

78-باپتاعى «كەڭەسكە» دەگەن ءسوز «سوتقا» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

82-باپتىڭ 4 جانە 5-تارماقتارى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«4. جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسىن رەسپۋب­ليكا پرەزيدەنتى پارلامەنت سەناتىنىڭ كەلىسىمى­مەن تاعا­­يىن­دايدى.

جوعارى سوت كەڭەسىنىڭ مارتەبەسى، قۇرامىن قالىپتاستىرۋ ءتارتىبى جانە جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ زاڭدا ايقىندالادى».

83-باپتىڭ 4-تارماعىنداعى «زاڭمەن» دەگەن سوزدەر «كونستيتۋسيالىق زاڭدا» دەگەن سوزدەرمەن اۋىستىرىلسىن.

مىناداي مازمۇنداعى 83-1-باپپەن تولىقتى­رىلسىن:

«83-1-باپ:

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىق­تارى جونىندەگى ۋاكىل ادام مەن ازاماتتىڭ بۇزىلعان قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋگە جاردەمدەسەدى، ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ىلگەرىلەتۋگە ىقپال ەتەدى.

ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ءوز وكىلەت­تىكتەرىن جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە تاۋەلسىز بولادى جانە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن لاۋازىمدى ادامدارعا ەسەپ بەرمەيدى.

قىلمىس ورنىندا ۇستاپ الىنعان نەمەسە اۋىر قىلمىستار جاساعان جاعدايلاردان باسقا كەزدە، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدى ءوز وكىلەتتىگىنىڭ مەرزىمى ىشىندە تۇتقىنعا الۋعا، كۇشتەپ اكەلۋگە، وعان سوت تارتىبىمەن بەلگىلەنەتىن اكىمشىلىك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋعا، سەناتتىڭ كەلىسىمىنسىز قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا تارتۋعا بولمايدى.

ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ قۇقىق­تىق جاعدايى جانە قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ كونستيتۋسيالىق زاڭدا ايقىندالادى».

87-باپتا:

1) 4-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«4. وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اكىمدەرىن تيىسىنشە وبلىستىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىنىڭ نەمەسە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ ءماسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ كەلىسىمىمەن رەسپۋبليكا پرەزي­دەنتى قىزمەتكە تاعايىندايدى.

رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى داۋىس بەرۋ جۇرگىزىلەتىن كەمىندە ەكى كانديداتۋرانى ۇسىنادى. داۋىس بەرۋگە قاتىسقان ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ كوپ داۋىسىن العان كانديدات ولاردىڭ كەلىسىمىن الدى دەپ ەسەپتەلەدى.

وزگە اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ اكىم­دەرى زاڭدا ايقىندالاتىن تارتىپپەن قىزمەتكە تاعايىندالادى نەمەسە سايلانادى، سونداي-اق قىز­مەتىنەن بوساتىلادى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ ۇيعارۋى بويىنشا وبلىستاردىڭ، رەسپۋب­ليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اكىمدەرىن قىزمەتىنەن بوساتۋعا قۇقىلى».

2) 5-تارماقتىڭ ەكىنشى سويلەمى مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«بۇل جاعدايدا ءماسليحات ءوز دەپۋتاتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ كوپشىلىك داۋسىمەن اكىمگە سەنىم­سىزدىك بىلدىرۋگە جانە ونى قىزمەتىنەن بوساتۋ جونىندە وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ اكىمدەرىنە قاتىس­تى تيىسىنشە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ نە وزگە دە اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتەردىڭ اكىمدەرىنە قاتىستى جوعارى تۇرعان اكىمنىڭ الدىنا ماسەلە قويۋعا قۇقىلى».

88-باپتىڭ 4-تارماعىنداعى «پرەزيدەنتى» دەگەن ءسوز الىپ تاستالسىن.

91-باپتا:

1) 2-تارماق مىناداي رەداكسيادا جازىلسىن:

«2. كونستيتۋسيادا بەلگiلەنگەن مەملەكەت­تiڭ تاۋەل­­سىزدىگى، رەسپۋبليكانىڭ بiرتۇتاستىعى مەن اۋ­­ماق­­تىق تۇتاستىعى، ونى باسقارۋ نىسانى، رەس­­پۋب­لي­كا قىزمەتىنىڭ تۇبەگەيلى پرينسيپتەرى وزگەر­مەيدى»؛

2) 3-تارماقتاعى «كەڭەستىڭ» دەگەن ءسوز «سوتتىڭ» دەگەن سوزبەن اۋىستىرىلسىن.

مىناداي مازمۇنداعى 99-باپپەن تولىقتى­رىلسىن:

«99-باپ:

كونستيتۋسيالىق سوت جانە جوعارى اۋ­دي­تور­لىق پالاتا قۇرىلعانعا دەيىن كونس­تي­تۋسيا­لىق كەڭەستىڭ جانە رەسپۋبليكالىق بيۋد­جەتتىڭ ات­قارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتىنىڭ ءتوراعالارى مەن مۇشەلەرى ءوز وكىلەت­تىكتەرىن ساق­تايدى.

كونستيتۋسيالىق سوت قۇرىلعانعا دەيىن كونس­تيتۋسيانىڭ 72-بابىنىڭ 1 جانە 2-تارماقتارىندا كوزدەلگەن كونستي­تۋسيالىق سوتتىڭ فۋنكسيالارىن كونستيتۋسيالىق كەڭەس جۇزەگە اسىرادى.

كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ نورماتيۆتىك قاۋ­لىلارى كونستيتۋسياعا قايشى كەلمەيتىن ءبولى­گىندە ولاردى كونستيتۋسيالىق سوت قايتا قارا­عانعا دەيىن قولدانىلادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ پارلامەنت پالاتالارىن قالىپتاستىرۋ تۋرالى ەرەجەلەرى سەگىزىنشى سايلانعان پارلامەنت ءما­­­ءجى­ءلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋىنان باستاپ قولدا­نىلادى».

2-باپ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسيا­سىنىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭداردى جانە زاڭدار­دى قابىلداۋ ءتارتىبىن، سونداي-اق كونستيتۋسيا­لىق سوتتىڭ قىز­مەتىن ايقىندايتىن ەرەجەلەرى 2023 جىلعى 1 قاڭ­تاردان باستاپ قولدانىسقا ەن­گىزىلەدى.

2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا ءماجىلىس ماقۇلداعان جانە پارلامەنتتىڭ قاراۋىنداعى زاڭ جوبالارى زاڭدار بولىپ ەسەپتەلەدى جانە قازاقستان رەسپۋب­ليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ 61-بابىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن قارالادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىنىڭ لاۋازىمدى ادامدارعا وكىلەتتىكتەر بەرۋدىڭ جاڭا ءتارتىبىن بەلگىلەيتىن نورمالارى، ەگەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا وزگەشە كوزدەلمەسە، وسى لاۋازىمدى ادامداردىڭ وكىلەتتىك مەرزىمىنىڭ وتۋىنە نەمەسە وكىلەتتىگىنىڭ توقتاتىلۋىنا قاراي قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.

جوعارعى اۋديتورلىق پالاتانىڭ قۇرامى قالىپتاستىرىلعانعا دەيىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت­ءتىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى ەسەپ كوميتەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىندا كوز­دەلگەن فۋنكسيالار مەن وكىلەتتىكتەردى جۇزەگە اسىرۋدى جالعاستىرادى.

3-باپ. وسى زاڭ رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىلارى تۋرالى حابارلاما رەسمي جاريالانعان كۇنىنەن باس­تاپ، وسى زاڭنىڭ 2-بابىنىڭ ەرەجەلەرى ەسكەرىلە وتىرىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلەدى.