اتوم ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قۇرىلىسى – قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق ساياساتىنداعى ەڭ كوپ تالقىلانعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. اەس قۇرىلىسىنىڭ قاجەتتىلىگى مەن ىقتيمال سالدارى تۋرالى پىكىرتالاستار كوپتەگەن جىلدار بويى ءجۇرىپ كەلەدى، قوعام بۇل پروسەسكە قاتىسۋدى تالاپ ەتەدى. 2023 جىلى اەس سالۋ ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋ باستاماسى جاريالانىپ، بۇل شەشىمنىڭ ەل ءۇشىن ماڭىزى ايقىندالدى.
ءاربىر دەموكراتيالىق قوعامنىڭ ايقىن نىشانى – اشىق جانە ادىلەتتى سايلاۋ مەن رەفەرەندۋم وتكىزۋ. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا پارلامەنت جانە پرەزيدەنت سايلاۋلارى وتكىزىلىپ، داۋىس بەرۋشىلەردىڭ بەلسەندىلىگى مەن شەشىم قابىلداۋ قابىلەتىنە سايكەس وتاندىق مودەل قالىپتاستى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى رەفەرەندۋم ارقىلى اتا زاڭدى قابىلداۋ مەن تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىگىن ۇزارتۋ ماسەلەلەرى شەشىلسە دە، سوڭعى جىلدارى رەفەرەندۋم وتكىزۋ كىدىرىپ قالعان بولاتىن. دەگەنمەن، سوڭعى جىلدارى رەفەرەندۋم ينستيتۋتى دەموكراتيالىق قوعامنىڭ جارقىن كورىنىسى رەتىندە قايتا جاڭعىرۋدا.
قازىرگى تاڭدا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا رەفەرەندۋمدى دايىنداۋ مەن وتكىزۋ ءتارتىبى، سونداي-اق ولاردىڭ وكىلدەرىنىڭ سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە بولۋ ەرەجەلەرى ناقتىلانعان. رەفەرەندۋمعا قاتىستى قوعامدىق پىكىرگە ساۋالناما جۇرگىزۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەن. بۇل ەرەجەلەر قوعامدىق ساۋالناما جەلەۋىمەن حالىقتىڭ پىكىرى دەپ جەكە وي-پىكىرلەردى ەنگىزۋدەن قورعاۋ ماقساتىندا جاسالدى.
داۋىس بەرۋگە ارنالعان بيۋللەتەندەر سايلاۋشىلار سانىنا تەڭ بولادى جانە 1% رەزەرۆپەن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە دايىندالادى. رەفەرەندۋم كوميسسيالارىنىڭ ازاماتتاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا قاتىستى ارەكەتتەرى مەن شەشىمدەرى زاڭناما اياسىندا رەتتەلەدى.
ەل بولاشاعى الدىنداعى مىندەت
ەلىمىزدە رەفەرەندۋم وتكىزۋ زاڭناما اياسىندا رەتتەلەدى جانە ونى شارتتى تۇردە نەگىزگى ءتورت كەزەڭگە بولۋگە بولادى:
1. رەفەرەندۋم باستاماسى: رەفەرەندۋم وتكىزۋ قۇقىعىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى، پارلامەنت نەمەسە ازاماتتار يە. اەس سالۋ ماسەلەسى بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋ باستاماسىن قازاقستان ۇكىمەتى ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق تۇرعىدان نەگىزدەمە جاساپ، قولعا الدى.
2. رەفەرەندۋم كۇنىن جاريالاۋ: رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى باستامانىڭ كونستيتۋسيالىق نورمالارعا سايكەستىگى تۋرالى كونستيتۋسيالىق كەڭەستىڭ قورىتىندىسىن العاننان كەيىن رەفەرەندۋم كۇنى ايقىندالادى. بۇل مەرزىم ازاماتتاردىڭ داۋىس بەرۋگە دايىندالۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن بەلگىلەنەدى. 2023 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا رەفەرەندۋم وتكىزۋدىڭ ناقتى كۇنىن جاريالادى.
3. سايلاۋشىلاردى تىركەۋ: قازاقستاندا سايلاۋشىلاردى الدىن الا تىركەۋ جۇيەسى جۇمىس جاسايدى. 18 جاسقا تولعان جانە سايلاۋ قۇقىعى بار ازاماتتار جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارى ۇسىنعان مالىمەتتەر نەگىزىندە سايلاۋشىلار تىزىمىنە ەنگىزىلەدى.
4. حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ: رەفەرەندۋمدى ۇيىمداستىرۋشىلار ازاماتتاردى داۋىس بەرۋ تۋرالى كەڭىنەن حاباردار ەتۋگە مىندەتتى. ب ا ق ارقىلى جوبا جاقتاۋشىلارى مەن قارسىلاستاردىڭ پىكىرلەرىن اشىق بىلدىرۋگە تەڭ جاعداي جاساۋ ماڭىزدى.
رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ – ازاماتتىڭ قۇقىعى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ونىڭ ەل بولاشاعى الدىنداعى ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىگى. ءبىز ءاربىر ازاماتتىڭ رەفەرەندۋمعا قاتىسۋى جانە ءوزىنىڭ تاڭداۋىن جاساۋى ماڭىزدى دەپ سانايمىز، ويتكەنى بۇل ەلدىڭ ستراتەگيالىق بولاشاعىن ايقىندايتىن شەشىم.