قوعامدىق ءتارتىپ  جانە  قاۋىپسىزدىك

سيفرلاندىرۋ– «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن ەنگىزۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى

الماتى – ەلىمىز ءۇشىن ماڭىزدى قالا. ونىڭ ماڭىزدىلىعى تەك ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرمەن عانا شەكتەلمەيدى. تۇتاس ساياسي جۇيە مەن قوعامدىق قاۋىپسىزدىك تۇرعىسىنان الىپ قاراساق تا ءىرى مەگاپوليستەگى جاعداي ماڭىزدى. سوندىقتان قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە جاۋاپتى ءىىم مەن جەرگىلىكتى جەردەگى دەپارتامەنتتەر بۇل باعىتتا جۇمىستى كۇشەيتۋدە. بۇل، اسىرەسە، پرەزيدەنت ۇسىنعان «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن قوعامدىق قارىم-قاتىناسقا ەنگىزۋ اياسىندا وزەكتى بولا تۇسۋدە.

وڭ ديناميكا بايقالادى

ەلىمىزدە جانە ونىڭ ىشىندە الماتى قالاسىندا سوڭعى جىلدارى قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىق سانى ازايىپ كەلەدى. سوزىمىزگە ق ر باس پروكۋراتۋراسىنىڭ رەسمي قۇقىقتىق ستاتيستيكا پورتالىنداعى اقپارات دالەل. رەسمي اقپاراتقا سۇيەنسەك، ەلىمىزدە 2015 جىلدان بەرى قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىق سانى ازايعان. بۇدان 10 جىل بۇرىن 43 مىڭ تىركەلسە، 2024 جىلى 13 مىڭعا ازايعان. ارينە، مۇندا سوت ۇكىمى شىققان قىلمىستار كىرەدى. 

الماتى قالاسى بويىنشا دا كريمينوگەندى جاعدايدا وڭ ديناميكا بايقالادى. دەگەنمەن، مەگاپوليستەگى جاعداي ەلىمىزدەگى ەڭ ناشار كورسەتكىش ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. بۇعان باقىلاۋسىز ۋربانيزاسيا مەن الەۋمەتتەنۋدىڭ ناشارلىعى سەبەپ بولىپ وتىر. 

تومەندەگى كەستەدە سوڭعى ءۇش جىلدا سوتقا دەيىنگى تىركەلگەن قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىق فاكتىلەرى بويىنشا ستاتيستيكالىق مالىمەت كەلتىرىلگەن. الماتى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا بولعاندىقتان ءوزى سياقتى قالالارمەن سالىستىردىق. بۇل جاعىنان الماتى كوش باستاپ تۇر. الايدا، سوڭعى ءۇش جىلدا سوتقا دەيىنگى تىركەلگەن قىلمىس سانى ەداۋىر ازايعان. 2022 جىلى 35 مىڭعا جۋىق بولسا، 2024 جىلى 24 مىڭعا تۇسكەن. 

قىلمىستىق قۇقىقبۇزۋشىلىقپەن كۇرەس باعىتىندا الماتى قالاسى جاقسى كورسەتكىش كورسەتۋدە. الايدا، بوساڭسۋعا بولمايدى. سەبەبى، «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتى قۇقىقبۇزۋشىلىققا مۇلدەم توزبەۋشىلىكتى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان.

تاۋەكەلدەر دە بار

قىلمىستىق ىستەردە وڭ ديناميكا بايقالعانىمەن، اكىمشىلىك جانە جول قوزعالىسى وقيعالارىنا كەلگەندە تەرىس كورسەتكىش تىركەلگەن. ارينە، بۇل قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىسىنىڭ السىزدىگىن بىلدىرمەيدى. سوڭعى جىلدارى سيفرلاندىرۋداعى جەتىستىكتەر اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق پەن جول-كولىك وقيعالارىنىڭ الدىن الۋ مەن ولاردى تىركەۋگە وڭ اسەر ەتۋدە. مۇنى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر كورسەتىپ وتىر.

رەسمي ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، سوڭعى ءۇش جىلدا رەسپۋبليكا بويىنشا اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق سانى ارتقان. اسىرەسە، الماتى قالاسىندا جاعداي كۇردەلى. بىلتىر 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا، قۇقىقبۇزۋشىلىق ەكى ەسەدەن استام وسكەن. تومەندەگى كەستەدە استانا، الماتى جانە شىمكەنت قالالارى بويىنشا ستاتيستيكالىق مالىمەت كەلتىرىلگەن. كورىپ تۇرعانىمىزداي، الماتى كوش باستاپ تۇر. بۇل قالادا ازاماتتار تاراپىنان قۇقىقتىق ءتارتىپ ساقتالا بەرمەيتىنىن كورسەتەدى.

ازاماتتار ورتاق ەرەجە مەن زاڭدى ساقتاۋعا

داعدىلانۋى ءتيىس

اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى جول-قوزعالىس ەرەجەلەرىن بۇزۋدان كورىنىس تاپقانى بارىمىزگە بەلگىلى. بۇل تۋرالى قوعامدا ءتۇرلى پىكىرلەر پايدا بولدى. ءتىپتى، ەلىمىزگە «شترافستان» دەگەن اتاۋ دا بەرىلدى. ءبىراق مۇندا ءبىر دۇنيەنى ەسكەرۋ قاجەت. زاڭ بۇزىلماسا ەشكىم دە ايىپپۇل تولەمەيدى. ءيا، زاڭ ۇنەمى جاقسارتۋدى تالاپ ەتەتىن دۇنيە. دەگەنمەن، ول بارىنە ورتاق.

تومەندەگى كەستەدە ايىپپۇلداردىڭ اقشالاي كولەمى كەلتىرىلگەن. كورىپ تۇرعانىمىزداي، الماتىدا بىلتىر 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسە كوپ ايىپپۇل سالىنعان. ارينە، ونىڭ ءبارى جول-قوزعالىس ەرەجەلەرىن ساقتاماۋدان سالىنعان ايىپپۇلدار ەمەس. دەسە دە، باسىم بولىگى سونداي. 

اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق، ونىڭ ىشىندە جول-قوزعالىس ەرەجەلەرىن بۇزۋ قالاداعى باستى ماسەلەگە اينالعان. مەملەكەت پەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى بۇل باعىتتا سيفرلاندىرۋ پروسەسىن جالعاستىرا بەرەدى. سەبەبى، بۇل – «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتىن ەنگىزۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى وسى. سوندىقتان ازاماتتار ورتاق ەرەجە مەن زاڭدى ساقتاۋعا داعدىلانۋى ءتيىس. ارينە، ءبىرىنشى كەزەكتە زاڭ بارىنە ورتاق بولۋى قاجەت. ونسىز وركەنيەتتى ەل قۇرا المايمىز.