كەشكىلىك جۇمىستان شىعىپ، بالالارعا ىستىق باۋىرساق الا بارايىن دەپ، سۋپەرماركەتكە كىردىم. باۋىرساق، تاندىر نان، سامسا، بالىشتەر ساتاتىن بولىمدە كەزەك كوپ ەكەن. باۋىرساقتى ىستىق كۇيىندە قازان ۇستىنەن الىپ كەتىپ جاتىر جۇرت.
– قىزدا-ار، ەشقايسىمىز ۇيدە باۋىرساق پىسىرمەيتىن بولعانبىز با؟ – دەپ، جاستاردان ۇيالىپ تۇرعانىمدى شۋىپ-شايعانسىپ ازىلدەگەن بولدىم.
– تاتە-ە، ءسىزدى قويىڭىزشى، جاپ-جاس بولىپ ءبىزدى ايتساڭىزشى! – دەپ اۋزىن باسا، ۇيالا كۇلدى قارا تورى كەلىنشەك.
ءيا، ءقازىر ازىق-تۇلىك ساتاتىن ءىرى ساۋدا نۇكتەلەرىندە، ءتىپتى كوشە قيىلىستارىندا دا ۇننان دايىندالاتىن تاماقتىڭ ءبارى ساتىلادى. دەمەك، سۇرانىس بار دەگەن ءسوز. جاسىراتىنى جوق، ءبىز، ايەلدەر «ۋاقىتىمىز جوق، كۇنى بويى جۇمىستا ءجۇرىپ شارشايمىز» دەگەندى سىلتاۋراتىپ، كوبىمىز ۇيدە قامىر يلەۋدەن قالىپ بارا جاتقاندايمىز. بالامەن ۇيدە وتىرعانىمىز دا دۇكەندە ءبارى سامساپ تۇرعان سوڭ، دايىنعا جۇگىرەمىز.
ءبىزدىڭ انالاردىڭ قولى ۇننان بوسامايتىن، وتتان شىقپايتىن، ءا، ەسىڭىزدە مە؟ اشىعان قامىردى قولىن سۋعا مالىپ-مالىپ الىپ قايىرا يلەپ، تاعى باستىرىپ قوياتىن. ءبىرازدان سوڭ تاباسىن مايلاپ، قامىردى سالىپ، بەتىن جاۋىپ، كوسەۋمەن قىستىرىپ الىپ، وشاقتىڭ كومەيىندە قىپ-قىزىل بوپ جاتقان شوققا اپارىپ، كومەتىن. قىپ-قىزىل بوپ پىسكەن تاباناندى وتتان تۇسە سالعان بويدا بەتىنە سارى ماي جاعىپ جەپ الاتىنبىز. بەرەكەلى، تويىمدى بولاتىن.
شەشەلەرىمىزدىڭ شەلپەك، باۋىرساق پىسىرگەندەرى دە عاجاپ ەدى. قازىرگى ءبىز سەكىلدى ۇنعا ءسۇت نە ايران، ماي، جۇمىرتقا قوسىپ جاتپايدى، قولدان اشىتىلعان تابيعي اشىتقىمەن قارا سۋعا يلەي قوياتىن. سوسىن شەلپەكتى وقتاۋمەن جايىپ جاتپايتىن، ەكى قولدى سۋعا مالىپ الىپ قامىردى ولاي-بۇلاي سوزعىلاپ قىزىپ تۇرعان تاباعا شىج ەتكىزىپ سالا قوياتىن. ونى دا قازان ۇستىنەن تالاسىپ، تارماسىپ جەپ الاتىنبىز. ءقازىر ويلاپ وتىرسام، ول ءبىر بەرەكەلى شاق ەكەن-اۋ! ەتكە سالاتىن جايما ناندى دا ساتىپ الامىز. ءدامى قولدان يلەپ، ىسقانعا جەتپەيتىنىن بىلە تۇرا، تاعى سول ۋاقىت جوق دەگەندى سىلتاۋراتىپ، سويتەمىز.
***
شەشەلەرىمىزدە سىپىرا دەگەن بولاتىن. بۇل بۇيىم ءقازىر ۇمىتىلا باستاعانداي. سەبەبى، ءبىز قامىردى شاي ىشەتىن ۇستەلدىڭ ۇستىنە نە تاقتايعا جايا سالاتىن بولعانبىز. سىپىرا قازاق انالارىنىڭ تۇسىنىگىندە داستارحان ءتارىزدى بەرەكە، مولشىلىق اكەلەتىن، وتباسىنىڭ ىنتىماعىن جاراستىراتىن قاسيەتتى ءاسۇي جابدىعى سانالعان. سوندىقتان سىپىرانى اياقتىڭ استىندا قالماۋىنا ءمان بەرگەن. «سىپىرانى تەرىس بۇكتەمە» دەگەن ىرىم ءسوز دە بار. قامىر جايىلىپ بولعان سوڭ، سىپىرانىڭ ىشىنە ازداپ ۇن مەن اشىتقى قالدىرىپ، الدىمەن ىشكى جاعىن بەتتەستىرە ەكى بۇكتەپ، كەيىن ەكى جاق شەتىن تەڭەستىرە قايىرىپ، ورتاسىنا قاراي تەڭدەي بۇكتەپ، جوعارىعا قويعان.
ءيا، سىپىرا – ايەل زاتىنىڭ وتباسىلىق بەرەكەسىنىڭ نەگىزى. ءبىز ءقازىر ۇستەلدىڭ ۇستىنە قامىر جايعاندا ۇن قالاي دەسەك تە شاشىرايدى، جەرگە تۇسەدى. سوندىقتان سىپىرا – تازالىق، ەكىنشى جاعىنان، بەرەكە ءۇشىن قولدانىلعان ءارى ىسىراپقا جول بەرمەگەن. ەڭ ءتيىمدىسى، ۇستەلدىڭ ءۇستىن شاشىپ، ۇن جاعىپ، ونى ءسۇرتىپ، تازالاپ جۇرمەيسىڭ.
ايتپاقشى، اۋلەتتىڭ ۇلكەن انالارى كوز جۇمعاندا، كەلمەس ساپارعا اتتاندىرىپ جاتقاندا، سىپىرانى اينالدىرىپ الاتىن بولعان دەيدى. ونداعىسى – بەرەكەسى ۇيدە قالسىن دەگەندى بىلدىرسە كەرەك. قازاقتىڭ نانىم-سەنىمى تەكتەن تەك شىقپاعان، ناتيجەسى، تاعلىمى بولعان سوڭ ايتقان-اۋ.
***
ولار قوناق كۇتۋگە دايىندالىپ جاتتى. قىز-كەلىنشەكتەر سالاتتىڭ ءتۇر-تۇرىن دايىنداپ بولدى، جەمىس-جيدەكتەردى، كوك-سوكتى تۇگەل جۋدى، شىرىن-سۋسىنداردى دا ارنايى ىدىسقا قۇيىپ ازىرلەپ قويدى. ەندى ۇستەل جاساۋعا كىرىستى.
ايمان كەڭ-مولىنان جايىلعان داستارحاننىڭ ورتاسىنا، ەكى جەردەن حرۋستال ۆازاعا سالىنعان جەمىستەردى اپارىپ قويدى. سوسىن اسۇيدەن قازى-قارتالاردى تاسي باستادى. ءبىر كەزدە ساقىپ اجەي:
– داستارحانعا ءبىرىنشى ناندى، باۋىرساقتى قويۋ كەرەك، قالعانىن سوسىن، اينالايىن! – دەپ سويلەپ تاستادى.
ەسكىنىڭ كوزى ەستى ءسوز ايتتى.
***
ريمما ءتۇنعاتار كەلىنى، تاربيەشى:
– ەنەم «سىرتتا جۇرگەن بالالارىما» دەپ ۇندى قابىمەن الىپ قويا بەرەدى. اۋىلعا بارعان سايىن كولىگىمىزگە سالىپ جىبەرەدى. امال جوق، ۇلكەن كىسىگە ەشتەڭە دەي المايسىڭ، قالاعا الىپ كەلەمىز. سوسىن بوسقا قويمايسىڭ عوي، ءبىر كۇن باۋىرساق، كەلەسى كۇنى سامسا، ودان ارعى كۇنى تورت پىسىرەمىن. ەتكە دە قامىردى قولدان يلەپ سالامىن. ەنەمنىڭ «ۇن دەگەن – بەرەكە عوي» دەپ ءجيى ايتاتىن ءسوزىن، ءار بارعان سايىن ءبىر قاپ ۇندى نەگە ارقالاتىپ جىبەرەتىنىن وسى كۇنى جاقسى ءتۇسىنىپ ءجۇرمىن. وتباسىنان ءتاتتى ناننىڭ ءيىسى شىعىپ تۇرسىن، بالالارىم داستارحان باسىندا، جىلى ۇيدە، بەرەكە-بىرلىگى ارتىپ وتىرسىن دەگەن پەيىلى ەكەن عوي. شىنىمەن، ۇن – بەرەكە. سىرتتان ويناپ كەلگەن كىشكەنتايىم قولدان پىسكەن ناندى اۋزىنا بۇرالاپ تىعىپ جەپ الادى. كەشكە كۇيەۋىڭ، قاينىڭ جۇمىستان ورالعاندا، الدارىندا بۋى بۇرقىراپ ەت نەمەسە كەسپەكوجە تۇرعانى قانداي جاقسى! كۇنى بويى ەكى بالامنىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ شارشاپ قالاتىن بولسام دا، توزىمدىلىك تانىتىپ، مەن دە وسى كۇنى ۇن تاعامدارىنا باسا ءمان بەرىپ ءجۇرمىن. نان – ءۇيدىڭ ىرىسىن ارتتىراتىن قاستەرلى اس. تۇندە، جاتار الدىندا قامىرىڭدى يلەپ، نان اشىتىپ قويساڭ، تاڭەرتەڭ ءپىسىرىپ الا قوياسىڭ. تۋراپ كەپ قالعاندا ۇگىتىلىپ كەتە باراتىن دۇكەننىڭ نانىنا قاراعاندا ءوزىڭ قولدان پىسىرگەن ناندا بەرەكە كوپ دەپ ويلايمىن.
***
ەكەۋى دە كۇنى بويى جۇمىستا. ەرلى-زايىپتى ءوز الدارىنا ەكى بولەك بيزنەسپەن اينالىسادى. قولدارىندا ەكى-ۇشتەن تەلەفون جۇرەدى. ۇنەمى اسىعىپ، بىر-بىرىمەن دە، اينالاسىنداعىلارمەن دە اسىعىس سويلەسىپ جۇرەدى. بىتپەيتىن شەكسىز شارۋالارىن قوناقتا وتىرسا دا تالقىلاپ، شەشىپ وتىرادى.
تۇسكى، ءتىپتى كەشكى استارىن دا كافە، ءدامحانالاردان ءىشىپ كەلىپ، ۇيگە كەلگەندە ۇيىقتاي سالادى. ەرتەڭىنە تاعى سول سۇرلىگۋ. بالالارى دا سوعان ۇيرەنگەن. ءداۋ توڭازىتقىش سۋپەرماركەتتەردەن اكەلىنگەن، قاتىرىلعان دايىن ونىمدەرگە تولى. سولاردى سۋعا سالىپ قايناتىپ ىشسە – ءىشتى، بولماسا پيسسا، بۋرگەر، چيكەنمەن قورەكتەنىپ، سمارتفوندارىن قۇشاقتاپ وتىرا بەرەدى. ال وتى جانىپ، قازانى بۇلكىلدەپ جاتپاعان ءۇيدىڭ سۋىپ كەتەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ءقازىر ۇيىڭىزگە قوناق شاقىراتىن بولساڭىز، «تاپسىرىسپەن باۋىرساق، سامسا، تاۋىق ءپىسىرىپ، ونى داستارحانىڭىزعا دەيىن قويىپ بەرەتىن» قىزمەت ءتۇرى دە كەڭىنەن ەتەك جايعان. ەتكە دە قامىر يلەپ اۋرەلەنبەيسىز، كەپتىرىلگەن جايما نانىڭىز دا، كەسپەلەر دە دۇكەندە تولىپ تۇر. جۇمىسباستىلىعىمىزدى سىلتاۋراتىپ، جالقاۋ بولىپ بارا جاتقانىمىزدى مويىندايتىن كەز جەتتى-اۋ وسى.
ءقازىر مۇحيتتىڭ ارعى جاعىندا تاماق پىسىرەتىن روبوتتار شىعىپ جاتىر دەسەدى. بەتى ارمەن، بىزگە كەلمەي-اق قويسىن! قازاق-وشاقتىڭ باسىندا قۇلتەمىرلەر ەمەس، ءوزىمىزدىڭ قازاقتىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى ءجۇرسىن دەپ تىلەيىك. «ءدام مەن ديدار عانيبەت» دەپ، ءبىر عانا ۇننىڭ وزىنەن ىرىس، بەرەكە، مولشىلىق، توقشىلىق، مەيىرباندىق، باۋىرمالدىق، جىلىلىق تابا بىلگەن قازاقتىڭ ءدامى تاۋسىلماسىن!