سان عاسىر بويى ۇزىلمەگەن، ءتۇبى تەرەڭ ۇلتتىق عۇرىپ – سوعىم سويۋ باستالاتىن كەز ءدال وسى. بۇل – تەك مال سوياتىن ءسات قانا ەمەس، ول – تۋىستى تابىستىراتىن، كورشى-قولاڭدى بىرىكتىرەتىن، داستارقانعا جىلۋ مەن ۇيگە بەرەكە اكەلەتىن حالىقتىق مەرەكە. قازاقتىڭ «اق وليمپياداسى» اتانعان بۇل ءداستۇر – حالقىمىزدىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ، كوڭىل-سەزىمىنىڭ، كەڭ پەيىلىنىڭ كورىنىسى.
قازاقتىڭ قوڭىر كۇزدەگى قامى: سوعىمعا دايىندىق
قازاق ەجەلدەن قىسقا ەرتە قامدانعان. سوعىمعا ارنالعان مالدى جاز بويى جايىپ قانا قويماي، قاراشا جاقىنداعاندا ارنايى تاڭداپ، 2–3 اي باپتاپ، جەمدەپ، قوڭداندىرادى. بۇل – تەك ازىق جيناۋ ەمەس، وتباسىعا بەرەكەنىڭ كەلۋىنە ارنالعان ماڭىزدى ارەكەت. مالدىڭ سويىلاتىن كۇنى اۋلەتتىڭ ۇلكەندەرىمەن اقىلداسا وتىرىپ بەلگىلەنەدى. بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا ءۇي يەسى تۋىستارىن، كورشىلەرىن، دوس-جاراندارىن، سوعىم شىعاراتىن قاساپشى جىگىتتەردى شاقىرادى. وسى شاقىرۋدىڭ ءوزى – قازاقى سىيلاستىقتىڭ بەلگىسى.
باتامەن باستالعان بەرەكەلى ءىس
سوعىمعا پىشاق تيمەستەن بۇرىن اۋىل اقساقالى مالدىڭ جانىنا كەلىپ، قۇران وقىپ، باتا جاسايدى. بۇل – قازاقتىڭ مالعا عانا ەمەس، اۋلەتىمەن جەيتىن ازىعىنا دەگەن قۇرمەتىنىڭ، اللادان بەرەكە تىلەپ ىستەيتىن ادەتىنىڭ ايقىن كورىنىسى، «باتامەن ەل كوگەرەر» دەگەن ءسوزدىڭ ءمانى وسىندا جاتىر.
باتا بەرىلگەن سوڭ قاساپشى جىگىتتەر مال سويۋعا كىرىسىپ، ءار مۇشەسىن ءوز رەتىنشە ءبولىپ جىلىكتەيدى. بۇل كەزدە ءۇي ىشىندەگى تىرشىلىك تاياق تاستام جەردەن ەستىلىپ تۇراتىن قۋانىشتى قيمىلعا اينالادى.
اس ۇيدەگى قىزۋ تىرلىك: قۋىرداق
جاس كەلىندەر تەز ارادا جىلى سۋ دايىنداپ، ۇلكەن ىدىستارىن اكەلىپ، ىشەك-قارىن تازالاۋعا كىرىسەدى. بۇل – جاۋاپتى ءارى شەبەرلىكتى قاجەت ەتەتىن ءىس. ال ۇلكەن ابىسىندارى سوعىمنان جاڭا الىنعان وكپە، باۋىر، جۇرەك پەن جاس ەتتىڭ ءبىر بولىگىن پايدالانىپ، ەرەكشە قۋىرداق ازىرلەيدى. بۇل تاعامدى جينالعان جۇرت اۋىز ءتيىپ، ءۇي يەسىنە اق تىلەگىن جاۋدىرىپ، باقىت پەن بەرەكە تىلەيدى. سوعىمنىڭ ناعىز باستالۋى دا – وسى مەزەت.
سىباعا – قازاقتىڭ تەكتىلىگىن كورسەتەتىن ءداستۇر
قازاق حالقىنىڭ ۇلكەن جۇرەگى مەن كەڭ دالاسىنا ساي دارحان پەيىلى – سىباعا داستۇرىنەن ايقىن كورىنەدى.
سوعىمعا كەلە الماعان الىس اعايىنعا، تۇرمىسقا شىققان قىزعا، قۇدا-جەكجاتقا ارنايى ەت بولىنەدى. اركىمنىڭ سىباعاسى ءوز اتىمەن بەلگىلەنىپ، بولەك ساقتالادى. كەيدە ءۇي يەسى الىستاعى جاقىندارىن ارنايى شاقىرىپ: «سىباعاڭىزدى جەپ كەتىڭىز»، – دەپ قۇرمەت كورسەتەدى. بۇل – ۇمىت قالدىرماۋدىڭ، جاقىنعا دەگەن ساعىنىش پەن سىيلاستىقتىڭ نازىك كورىنىسى.
ەڭبەكتى باعالاۋ: قاساپشىعا بەرىلەتىن «قولكەسەر»
سوعىم سويىپ بەرۋگە كومەكتەسكەن جاس جىگىتتەردىڭ ەڭبەگىن قازاق ەشقاشان ەلەۋسىز قالدىرماعان. «قولكەسەر» دەپ اتالاتىن سىي – ولاردىڭ ەڭبەگىنە دەگەن ريزاشىلىقتىڭ بەلگىسى. قاساپشىلارعا مالدىڭ ءتيىستى مۇشەلەرىنەن ارنايى ەت سالىنىپ بەرىلەدى، "قولكەسەردىڭ" ءمانى وسى.
سوعىم – ۇلتتىڭ تۇرمىس مادەنيەتىنىڭ ايناسى
قازاق ءۇشىن سوعىم سويۋ – تۇرمىستىق ارەكەتتەن الدەقايدا بيىك ۇعىم. بۇل داستۇردە بىرلىك، سىيلاستىق، ۇلكەنگە قۇرمەت، ەڭبەكتى باعالاۋ، تۋىستىق بايلانىستىڭ بەرىكتىگى سۇيەككە سىڭگەن سارقىلماس قۇندىلىق رەتىندە ساقتالادى.
سوعىم – قىستىڭ ازىعى عانا ەمەس، رۋحاني بايلانىس پەن تۋىستىق جىلۋلىقتىڭ بەلگىسى، وتباسىنىڭ شاتتىعى، ءۇيدىڭ بەرەكەسى، اۋىلدىڭ اۋىزبىرشىلىگى.