قازاقستاندىقتار ەل ىشىندە قولما-قول اقشاسىز ترانزاكسيالاردى يگەرىپ، شەتەلدە دە كارتوچكالىق تولەمدەرگە سەنىمدى تۇردە كوشۋدە.
نەبارى 5 جىلدىڭ ىشىندە اينالىمداعى كارتالاردىڭ سانى 3،5 ەسەدەن استام ءوستى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Finprom.kz سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
جىلدان جىلعا قازاقستاندا تولەم كارتالارىنىڭ تانىمالدىعى مەن تارالۋ دەڭگەيى ارتىپ كەلەدى. 2022 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن ولاردىڭ سانى ءقازىردىڭ وزىندە 58 ميلليونعا جەتتى، ياعني ءاربىر قازاقستاندىققا 3-تەن استام كارتا، ال ەكونوميكالىق جاعىنان بەلسەندى ادامعا 6-دان استام كارتادان كەلەدى.
سالىستىرۋ ءۇشىن: 2017 جىلى بۇل كورسەتكىشتەر سايكەسىنشە تەك 1 جانە 2،2 كارتادان بولعان.
سۇرانىس پەن بۇل سەكتورداعى باسەكەلەستىكتىڭ كۇشەيۋى، سونداي-اق بۇكىل الەمدە جانە قازاقستاندا COVID-19 ىندەتىنەن تۋىنداعان قارجىلىق تەحنولوگيالاردىڭ قارقىندى دامۋى اياسىندا مۇنداي ديناميكا ءسوزسىز.
بۇل رەتتە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى بارلىق كارتوچكالاردىڭ 32،8%-ى جەرگىلىكتى تولەم جۇيەلەرىنە، ال بىردەن 67،2%-ى حالىقارالىق كارتالارعا تيەسىلى. حالىقارالىق تولەم جۇيەلەرىنىڭ كارتوچكالارىنىڭ نەگىزگى ارتىقشىلىقتارى امبەباپتىعى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس جەردە قولدانىلۋى، سونداي-اق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى حالىقارالىق نارىقتار ارقىلى تولەۋگە بولاتىندىعى. بۇل رەتتە قازاقستاندىقتار اراسىندا مۇنداي ماركەتتەردىڭ تانىمالدىلىعى وسۋدە - بۇل AliExpress، Amazon، OZON.ru، Wildberries جانە باسقا دا ونلاين پلاتفورمالار، ولاردا تەك حالىقارالىق تولەم جۇيەلەرىنىڭ كارتالارى ارقىلى تولەم جاساۋعا بولادى.
ءبىر قىزىعى، سوڭعى جىلدارى جۇرتشىلىقتىڭ ساناسى مەن ادەتتەرىندە ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولدى. سوڭعى ونجىلدىقتا، ءتىپتى قازاقستاننىڭ وزىندە دە ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى قولما-قول اقشانى پايدالاندى، ال شەتەلگە شىققاندا ولار ءارقاشان قولما-قول اقشانى وزدەرىمەن بىرگە الىپ ءجۇردى. ولاردىڭ جوعالۋىنىڭ، ۇرلانۋىنىڭ جانە ت.ب. ۇلكەن ءقاۋپى بولدى. دەگەنمەن، بۇگىنگى كۇنى ماسەلە پلاستيكالىق كارتانىڭ بولۋىمەن شەشىلەدى، ونىڭ كومەگىمەن ءسىز كەز كەلگەن جەردە تولەم جاساي الاسىز نەمەسە الەمنىڭ كەز كەلگەن بانكوماتىنان اقشا الا الاسىز.
ماسەلەن، 2021 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان تىس قازاقستاندىق بانكتەردىڭ كارتوچكالارى بويىنشا قولما-قول اقشاسىز تولەمدەر كولەمى بىردەن 66،3%-عا ءوسىپ، 967 ملرد تەڭگەگە جەتتى. ترانزاكسيالار سانى 61،5 ميلليوننان 90،5 ميلليونعا دەيىن ءوستى. اعىمداعى جىلى دا كورسەتكىشتىڭ ءوسۋى بايقالادى. سونىمەن قاتار، قازاقستاننان تىسقارى جەرلەردە قولما-قول اقشانى الۋ كولەمى دە ايتارلىقتاي ءوستى: ءبىر جىل ىشىندە 27،7%-عا ارتتى، ياعني 206،6 ملرد تەڭگەگە دەيىن كوبەيدى.
قولما-قول اقشاسىز وپەراسيالارعا كوشۋدىڭ وڭ ءۇردىسى ايقىن جانە ەڭ الدىمەن بايقالاتىن نارسە، سوڭعى تەحنولوگيالارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن قاۋىپسىزدىك. سونىمەن، الەمدەگى ەڭ تانىمال جۇيەلەردىڭ ءبىرى Mastercard مىسالىن قولدانا وتىرىپ، مىنانى اتاپ وتۋگە بولادى: تاۋارلار نەمەسە قىزمەتتەر ءۇشىن تولەم تۇرىنە قاراماستان، ۆەب-سايتتا نەمەسە دۇكەندە ساتىپ الساڭىز دا، كارتامەن نەمەسە ءموبيلدى قۇرىلعى ارقىلى ەسەپ ايىرىسساڭىز دا، وسى جۇيەنىڭ كارتاسىمەن جاسالعان بارلىق ترانزاكسيالار تولىعىمەن قورعالعان. مىسالى: Mastercard جۇيەسىندە ەشكىم باسقا قۇرىلعىدان تولەم جاساۋ ءۇشىن باسقا بىرەۋدىڭ دەرەكتەرىن پايدالانا المايتىنداي تۇتىنۋشىلاردىڭ سمارتفوندارى ەستە ساقتالادى. ەلەكتروندىق تولەمدەر ءۇشىن كومپانيا كارتا نومىرلەرىن جاسىرىن بەلگىگە اۋىستىرادى - يەسى ونىڭ كارتاسىنىڭ ءنومىرىن بىرەۋ بىلسە دە، الاڭداماۋى كەرەك. ونلاين تولەمدەر ءۇشىن قوسىمشا قورعانىس Mastercard SecureCode تەحنولوگياسى بار. بۇل ءبىر رەتتىك كودتار ارقىلى ونلاين ساتىپ الۋلار ءۇشىن تولەم جاساۋعا ارنالعان قاۋىپسىزدىك جۇيەسى. كارتا ۇستاۋشىسىنا SMS ارقىلى جىبەرىلەتىن قۇپيا كود تەك ءبىر رەت ساتىپ الۋ ءۇشىن عانا جارامدى.
سونىمەن قاتار، كارتالىق ترانزاكسيالاردىڭ ىڭعايلىلىعى مەن قاۋىپسىزدىگىنەن باسقا، قازاقستاندىقتار دا بۇكىل الەمدەگى ادامدار سياقتى حالىقارالىق تولەم جۇيەلەرى – Mastercard، Visa، UnionPay، American Express جانە ت.ب. ۇسىناتىن ەل ىشىندەگى دە، شەتەلگە ساياحاتتاۋ كەزىندەگى دە كوپتەگەن اكسيالار مەن جەڭىلدىكتەردىڭ بولۋىنا ۇيرەنىپ قالعان.
بۇگىندە قازاقستاندىقتار شەتەلدە قولما-قول اقشاسىز ەسەپ ايىرىسۋ ءۇشىن قارجى ينفراقۇرىلىمى ۇسىناتىن بارلىق ادىستەردى سەنىمدى تۇردە پايدالانادى. ماسەلەن، 2021 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، POS-تەرمينالدار ارقىلى جاسالعان قولما-قول اقشاسىز تولەمدەر 487،8 ملرد تەڭگەنى نەمەسە جالپى كولەمنىڭ 50،4%-ىن قۇرادى. ونلاين ادىستەر، ياعني ينتەرنەت جانە ۇيالى تەلەفون ارقىلى تولەۋ تولەمدەردىڭ 48،9%-ىن نەمەسە 472،9 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.
وسىلايشا، قازىرگى ناقتى جاعدايدا تولەم كارتالارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشىندە دە، رەسپۋبليكادان تىس جەرلەردە دە قازاقستاندىقتار ءۇشىن ءىس جۇزىندە ءامياننىڭ ورنىن الماستىردى.
وقىرماننىڭ نازارىنا: رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى ارنايى اسكەري وپەراسياسى دەپ اتالاتىن ارەكەتى ناتيجەسىندە كۇردەلەنە تۇسكەن گەوساياسي جاعدايعا بايلانىستى Visa جانە Mastercard حالىقارالىق تولەم جۇيەلەرى رەسەيدە قارجىلىق وپەراسيالاردى تولىق توقتاتقانىن حابارلادى. بۇل شەتەلدە، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندا شىعارىلعان Visa جانە Mastercard كارتالارىنىڭ رەسەيدە جۇمىس ىستەمەيتىنىن بىلدىرەدى. ولارمەن رەسەيلىك دۇكەندەردە تولەم جاساۋعا جانە بانكومات ارقىلى ولاردان اقشا الۋعا بولمايدى. ءوز كەزەگىندە، رەسەيلىك بانكتەر شىعارعان Visa جانە Mastercard كارتالارى شەتەلدە تولەم جاساي المايدى جانە شەتەلدىك، ونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق ينتەرنەت-دۇكەندەر مەن قىزمەتتەردى دە ساتىپ الۋ ءۇشىن تولەي المايدى.