2025 جىلعى 30 ماۋسىمنان باستاپ قازاقستاندا بەت-الپەتتى تۇمشالايتىن كيىمدەردى قوعامدىق ورىنداردا كيۋگە رەسمي تۇردە تىيىم سالىندى. بۇل شەشىم ەلدەگى قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ جانە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ ماقساتىندا قابىلدانعان.
زاڭ ماتىنىندە كورسەتىلگەندەي، كەيبىر جاعدايلاردا بەتتى جابۋعا رۇقسات بەرىلەدى. اتاپ ايتقاندا، قىزمەتتىك مىندەتتەردى ورىنداۋ، مەديسينالىق سەبەپتەر، قولايسىز كۇن رايىنان قورعانۋ، ازاماتتىق قورعانىس ماقساتىندا نەمەسە سپورتتىق، مادەني-بۇقارالىق ءىس-شارالارعا قاتىسۋ جاعدايلارىندا رۇقسات ەتىلەدى.
قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى (قمدب) بۇل شەكتەۋدى ءدىني سەنىمگە قارسى شارا ەمەس، ەڭ الدىمەن قاۋىپسىزدىك قاجەتتىلىگىنەن تۋىنداعان قادام دەپ تۇسىندىرەدى.
نيكاب: پارىز با، الدە ءداستۇر مە؟
بەتتى بۇركەيتىن كيىمدەردەن بىزگە بەلگىلىسى - نيكاب پەن پارانجا. نيكاب - كەيبىر مۇسىلمان ايەلدەرىنىڭ بەتىن بۇركەپ، تەك كوزى عانا كورىنىپ تۇراتىن جامىلعى. پارانجا دا نيكابقا ۇقساس، ايەلدەردىڭ بوتەن ادامدارعا ءجۇزىن كورسەتپەۋ ءۇشىن جامىلاتىن جامىلعى. ءبىر ەرەكشەلىگى، پارانجادا تورلى بەتپەردە - چاچۆان بولادى جانە بۇل جامىلعى الدىڭعىسىنا قاراعاندا ۇزىن ءارى ايەلدىڭ كەۋدە تۇسىن تولىق جاۋىپ تۇرادى.
سۋرەت: islamnews.ru
قمدب تاراتقان مالىمدەمەدە قۇران مەن حاديسكە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، بەت-جۇزدى جابۋ مۇسىلمان ايەلدەرگە پارىز ەتىلمەگەنى ايتىلعان.
قۇراندا («نۇر» سۇرەسى، 31-ايات) بىلاي دەلىنگەن:
«ءمۇمين ايەلدەرگە ايت: «(بوگدە ەرلەردەن) كوزدەرىن ساقتاسىن. ءارى ۇياتتى جەرلەرىن قورعاسىن. سونداي-اق زەينەتتەرىن كورسەتپەسىن. ءبىراق ولاردىڭ وزدىگىنەن كورىنگەندەرى (بەتى، قول-اياقتارى) بۇدان تىس جانە بۇركەنشىكتەرىن ومىراۋلارىنا ءتۇسىرسىن. زەينەتتەرىن كورسەتپەسىن».
حاديستە اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) ءاسماعا قاراپ:
«باليعات جاسىنا جەتكەن قىزدىڭ مىنا ەكەۋىنەن باسقا جەرىنىڭ كورىنگەنى دۇرىس ەمەس»، – دەپ، بەتى مەن ەكى قولىن كورسەتكەن (يمام ءابۋ ءداۋىد).
دەمەك، بەت پەن قولدى جابۋ مىندەتتى ەمەس. بۇل تۇجىرىم قازاق حالقىنىڭ داستۇرىمەن دە ۇيلەسەدى، ويتكەنى حالقىمىزدا ايەلدەر بەت-جۇزىن جاسىرىپ، بۇركەمەگەن.
استانا قالاسىنداعى ىرىسكەلدى مەشىتىنىڭ باس يمامى نۇرلان بايجىگىت ۇلى بىلاي دەيدى:
«بۇل زاڭ – ءدىني سەنىمگە قارسى ەمەس. مەملەكەت ورامال نەمەسە باس كيىمگە تىيىم سالىپ وتىرعان جوق. تەك بەتتى تولىق جابۋعا شەكتەۋ قويىلىپ وتىر. بۇعان قوعام قاۋىپسىزدىگى تۇرعىسىنان قاراۋ كەرەك».
يمامنىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر ادامدار بۇل ماسەلەنى بەينەباقىلاۋدان قاشۋ نەمەسە ىشكى الاۋىزدىق تۋدىرۋ ءۇشىن پايدالانىپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان بۇل ماسەلەگە سابىرمەن، تۇسىنىستىكپەن قاراۋ قاجەت.
شەتەلدىك يسلام عالىمدارىنىڭ پىكىرى
كايردەگى ايگىلى ءال-ازھار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءپاتۋا كەڭەسىنىڭ باس حاتشىسى شەيح حالەد ومران دا وسىعان ۇقساس پىكىر ايتادى. ونىڭ ايتۋىنشا:
• كيىم – قوعامدىق ءداستۇر مەن ادەت-عۇرىپقا بايلانىستى ماسەلە؛
• قۇران مەن سۇننەت بويىنشا بەت پەن قولدى جابۋ مىندەت ەمەس؛
• نيكاب — كەيبىر ەلدەردىڭ داستۇرىنەن شىققان، ءبىراق ءدىني پارىز ەمەس.
شەيحتىڭ سوزىنشە، پايعامباردىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) جۇبايلارىنا عانا ەرەكشە جاعداي رەتىندە بەتتى جابۋ مىندەتتەلگەن. ال باسقا ايەلدەر ءۇشىن مۇنداي تالاپ بولماعان.
حالىقارالىق تاجىريبە جانە زاڭدى ىسكە اسىرۋ جولدارى
بەتتى تولىق تۇمشالايتىن كيىمدەرگە تىيىم سالۋ تاجىريبەسى بۇگىندە الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە بار.
ماسەلەن، ەۋرووداقتىڭ بىرنەشە مەملەكەتىندە – فرانسيا، دانيا، نيدەرلاندىدا، سونداي-اق شري-لانكادا قوعامدىق ورىنداردا نيكاب پەن پارانجا كيۋگە زاڭمەن تىيىم سالىنعان.
ورتالىق ازيادا دا وسىنداي شەكتەۋلەر بىرنەشە جىلدان بەرى قابىلدانىپ كەلەدى.
قىرعىزستان 2025 جىلدىڭ قاڭتارىندا نيكاب كيۋگە زاڭمەن تىيىم سالدى. زاڭ كۇشىنە ەنگەننەن كەيىن ەلدە رەيدتەر جۇرگىزىلىپ، تالاپتىڭ ورىندالۋى تەكسەرىلدى. قىرعىزستاندا بەتىن تۇمشالاعانى ءۇشىن 230 دوللار كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى.
ال وزبەكستاندا 2023 جىلدان باستاپ نيكاب تاققاندارعا 250-380 دوللار ارالىعىندا ايىپپۇل قاراستىرىلعان. تاجىكستاندا دا مۇنداي شەكتەۋ بۇرىننان بار.
ال قازاقستاندا قابىلدانعان جاڭا زاڭنىڭ قالاي ورىندالاتىنى ازىرگە ناقتى بەلگىسىز.
وسىدان ون كۇن بۇرىن كۇشىنە ەنگەن جاڭا زاڭعا قاتىستى:
«زاڭ تالاپتارىن ورىنداماعان جاعدايدا ايىپپۇل سالىنا ما؟ ونىڭ مولشەرى قانداي؟» – دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەگەنىمىزدە، ماماندار «رەسمي مالىمدەمەدەن وزگە، ناقتى اقپارات بەرىلمەگەن» دەپ جاۋاپ بەردى.
زاڭ قالاي ازىرلەندى؟
نيكاب پەن پارانجاعا تىيىم سالۋ — ءبىر كۇندە قابىلدانعان شەشىم ەمەس. بۇل ماسەلە كەيىنگى جىل بويى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كوتەرىلىپ، تالقىلانىپ كەلگەن.
مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالايەۆا 2023 جىلدىڭ سوڭىندا-اق مۇنداي زاڭنىڭ قابىلدانۋى مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەگەن ەدى. ول:
«ءدىن مەن مەملەكەت – بولەك. ءار ادامنىڭ ءدىني سەزىمىن قۇرمەتتەۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ءار شەشىم قوعاممەن اقىلداسىپ، جان-جاقتى تالقىلانىپ بارىپ قابىلدانادى. پارانجا مەن نيكابقا قاتىستى ۇستانىمنان ءبىز باس تارتقان جوقپىز. بۇل – تەك ءبىر مينيسترلىكتىڭ ەمەس، بۇكىل قوعاممەن اقىلداسىپ شەشىلەتىن ماسەلە»، – دەگەن بولاتىن.
ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، 2024 جىلى بۇل باعىتتا زەرتتەۋ، قوعامدىق تىڭداۋ، پىكىر الماسۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. ول ءدىن سالاسى — مينيسترلىك الدىنداعى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن ايتا وتىرىپ، قاۋىپسىزدىك، قۇقىقتىق رەتتەۋ جانە قوعامدىق كەلىسىم سەكىلدى ءۇش نەگىزگى مىندەتتىڭ قاتار شەشىلۋگە ءتيىس ەكەنىن اتاپ وتكەن ەدى.