قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ازاماتتار مەن زاڭدى تۇلعالاردىڭ بۇزىلعان قۇقىقتارى مەن زاڭدى مۇددەلەرىن قورعاۋ ماقساتىندا پروكۋراتۋرا ورگاندارىنا جانە سوتقا جۇگىنۋ مەحانيزمدەرى زاڭمەن ناقتى بەلگىلەنگەن. بۇل راسىمدەر قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىمەن، «پروكۋراتۋرا تۋرالى» كونستيتۋسيالىق زاڭىمەن جانە اكىمشىلىك راسىمدىك-پروسەستىك كودەكسىمەن رەتتەلەدى.
پروكۋراتۋرا – زاڭداردىڭ ءدال ءارى ءبىرىڭعاي ساقتالۋىن جوعارى دەڭگەيدە قاداعالايتىن ورگان بولىپ تابىلادى. جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار پروكۋراتۋراعا ءوز قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلعانى جونىندە شاعىم تۇسىرە الادى. مۇنداي وتىنىشتەر زاڭدىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ، كىنالى تۇلعالاردى جاۋاپقا تارتۋ جانە ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قارالادى.
پروكۋراتۋراعا جۇگىنۋ فورماسى مىندەتتى تۇردە قاتاڭ ۇلگىدە بولماۋى مۇمكىن، الايدا شاعىمدا ناقتى زاڭ بۇزۋشىلىقتار، ونى جاساعان تۇلعا نەمەسە ورگان كورسەتىلىپ، ءوتىنىش يەسى تۋرالى دەرەكتەر بولۋى ءتيىس. ءوتىنىش جازباشا تۇردە نەمەسە ەلەكتروندى فورماتتا – «E-Otinish» اقپاراتتىق جۇيەسى مەن «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» پورتالى ارقىلى جولدانا الادى. بارلىق شاعىمدار مىندەتتى تۇردە تىركەلىپ، زاڭمەن بەلگىلەنگەن مەرزىمدە قارالادى – ادەتتە 15 جۇمىس كۇنى ىشىندە. قوسىمشا تەكسەرۋلەر قاجەت بولعان جاعدايدا بۇل مەرزىم 2 ايدان اسپاۋى ءتيىس، ءارى بۇل تۋرالى ءوتىنىش بەرۋشىگە حابارلانادى.
قاراۋ ناتيجەسىندە پروكۋراتۋرا ءتيىستى ورگانداردان قۇجاتتار سۇراتۋعا، تەكسەرۋلەر جۇرگىزۋگە جانە پروكۋرورلىق ىقپال ەتۋ اكتىلەرىن – نارازىلىق، ۇسىنىس، ۇيعارىم نەمەسە قاۋلى – شىعارۋعا قۇقىلى. بۇل شارالار قۇقىق بۇزۋشىلىقتى جويۋعا، جابىرلەنۋشىنىڭ قۇقىقتارىن قالپىنا كەلتىرۋگە جانە كىنالىلەردى اكىمشىلىك، تارتىپتىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا باعىتتالادى.
ەگەر ازامات نەمەسە ۇيىم قانداي دا ءبىر لاۋازىمدى تۇلعانىڭ، مەملەكەتتىك ورگاننىڭ نەمەسە ۇيىمنىڭ ارەكەتى (نە ارەكەتسىزدىگى) ءوزىنىڭ قۇقىقتارىن بۇزدى دەپ ەسەپتەسە، ول سوتقا جۇگىنۋگە قۇقىلى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسى ازاماتتاردىڭ سوت ارقىلى قۇقىقتارىن قورعاۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. سوتقا شاعىم بەرۋ ءۇشىن ءتيىستى تالاپ ارىز جازىلىپ، وندا تاراپتار تۋرالى مالىمەتتەر، داۋدىڭ ءمانى، بۇزىلعان قۇقىقتار، تالاپكەردىڭ ناقتى تالاپتارى مەن ولاردى دالەلدەيتىن ايعاقتار قامتىلۋى كەرەك.
ادەتتە تالاپ ارىز جاۋاپكەردىڭ ورنالاسقان جەرى بويىنشا سوتقا بەرىلەدى، ەگەر زاڭدا نەمەسە كەلىسىمشارتتا باسقاشا كورسەتىلمەسە. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ارەكەتتەرىنە قاتىستى داۋلاردى قاراۋ كەزىندە اكىمشىلىك راسىمدىك-پروسەستىك كودەكسكە سايكەس ارنايى راسىمدەر قولدانىلادى. بۇل كودەكس زاڭدىلىق، تەڭدىك، جارىسپالىلىق جانە بەيتاراپتىق قاعيداتتارىن قامتاماسىز ەتەدى.
سوت شاعىمداردى بەلگىلەنگەن مەرزىمدەردە قارايدى، تاراپتاردى شاقىرىپ، ايعاقتاردى زەردەلەپ، شەشىم شىعارادى. ەگەر سوت تالاپكەردىڭ پايداسىنا شەشىم قابىلداسا، جاۋاپكەرگە قۇقىق بۇزۋشىلىقتى جويۋ، زالالدى وتەۋ نەمەسە وزگە دە شارالار قابىلداۋ مىندەتتەلەدى. سوت شەشىمىمەن كەلىسپەگەن جاعدايدا تاراپتار اپەللياسيالىق نەمەسە كاسساسيالىق تارتىپپەن جوعارى تۇرعان سوت ينستانسيالارىنا شاعىم تۇسىرە الادى.
وسىلايشا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قۇقىقتاردى قورعاۋدىڭ ەكى نەگىزگى مەحانيزمى جۇمىس ىستەيدى: پروكۋراتۋرا جانە سوت جۇيەسى. پروكۋراتۋرا زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتاپ، ولارعا دەن قويسا، سوت جۇيەسى ناقتى داۋلاردى تۇپكىلىكتى شەشەدى. بۇل مەحانيزمدەر ءبىرىن-بىرى تولىقتىرىپ، ازاماتتار مەن ۇيىمداردىڭ قۇقىقتارىنىڭ كەشەندى قورعالۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
ق ر باس پروكۋراتۋراسىنىڭ قۇقىقتىق ستاتيستيكا جانە ارناۋلى ەسەپكە الۋ كوميتەتىنىڭ الماتى قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتى.