قازاقستاندا سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى ازىرلەگەن جاڭا سۋ كودەكسى كۇشىنە ەندى.
بۇل تۋرالى Aqshamnews.kz سالا مينيسترلىگىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.
بۇل قۇجاتتا العاش رەت «سۋ قاۋىپسىزدىگى» دەگەن ۇعىم ەنگىزىلدى. ياعني، ول – حالىقتى جانە ەكونوميكانى سۋ تاپشىلىعى مەن سۋ كوزدەرىنىڭ لاستانۋىنان قورعاۋ، سونىمەن قاتار ترانسشەكارالىق سۋ رەسۋرستارىن قورعاۋدا ەلىمىزدىڭ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ دەگەندى بىلدىرەدى. سۋ كوزدەرىنىڭ تارتىلىپ كەتۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن «ەكولوگيالىق اعىن» دەگەن جاڭا ۇعىم ەنگىزىلدى. بۇل - وزەن، كول، تەڭىزدەردىڭ ەكوجۇيەلەرىن ساقتاۋ ءۇشىن قاجەتتى ەڭ تومەنگى سۋ دەڭگەيى.
جاڭا كودەكس سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ باس جانە باسسەيندىك جوسپارلارىن ازىرلەۋدى كوزدەيدى. بۇل جوسپارلاردا سۋدىڭ بولاشاعى مەن بولجامدارىنا قاراي ناقتى ماقساتتار، مىندەتتەر مەن شەشۋ جولدارى انىقتالادى. بۇل جوسپارلاردىڭ قورىتىندىلارى مەملەكەتتىك ساياساتتى جوسپارلاۋدا ەسكەرىلەدى.
سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ جونىندەگى شەشىمدەردى قابىلداۋعا جۇرتشىلىقتىڭ قاتىسۋى كەڭەيتىلدى. ەندى سۋ باسسەيندەرى بويىنشا قۇرىلعان كەڭەستەر سۋ پايدالانۋدى شەكتەۋ، سۋ تاسقىنى مەن قۋاڭشىلىقتىڭ الدىن الۋ، جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ قاتەلىكتەرىن تۇزەتۋ تۋرالى ۇسىنىستار بەرە الادى.
سۋ وبەكتىلەرىن قورعاۋ بويىنشا تالاپتار كەڭەيتىلدى. ەڭ الدىمەن شاعىن وزەندەر مەن كولدەرگە باسا نازار اۋدارىلعان. اتاپ ايتقاندا، ەندى شاعىن وزەندەرگە تۇيىق بوگەتتەر سالۋعا بولمايدى. سۋلى-باتپاقتى القاپتار مەن مۇزدىقتار دا ارنايى قورعاۋعا الىنادى. ال جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ەكى جىل ىشىندە بارلىق ەلدى مەكەندەگى سۋ قورعاۋ ايماقتارى مەن بەلدەۋلەرىن ايقىنداۋعا ءتيىس.
جەكە تاراۋ كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ شارالارىنا ارنالدى. وعان وزەندەر مەن كولدەردى تازالاۋ مەن تەرەڭدەتۋ، سۋ دەڭگەيى جوعارى بولعانداعى سۋ نىساندارىنىڭ شەكاراسىن انىقتاۋ، ەلدى مەكەندەر مەن ينفراقۇرىلىمدى قورعاۋ ءۇشىن ارنايى ينجەنەرلىك جۇيەلەردى جاساۋ كىرەدى. سونداي-اق، تاسقىن جانە ەرىگەن سۋدى جيناپ، قۇرعاقشىلىقتا پايدالانۋ ءۇشىن ساقتاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىندا تازارتىلعان نەمەسە تۇششىتىلعان تەڭىز سۋىن قولدانۋ قاراستىرىلعان. سونىمەن بىرگە، ەگىن اينالىمىن ۇيىمداستىرىپ، سۋ ۇنەمدەيتىن جاڭا تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ دا ماڭىزدى.
سۋ تاسقىنى مەن قۇرعاقشىلىقپەن كۇرەس بويىنشا ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ مىندەتتەرى ناقتى ءبولىندى. وسىلايشا، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى باسسەيندىك سۋ ينسپەكسيالارى ارقىلى تاسقىن سۋدى وتكىزۋ جانە قابىلداۋ كەزىندە گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردىڭ جاي-كۇيى مەن جۇمىس رەجيمىن باقىلايدى. سونداي-اق ۆەدومستۆو تاسقىن سۋدىڭ سۋ ايدىندارىنا باعىتتالۋىن قامتاماسىز ەتەدى.
سۋ سالاسىنداعى اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى جىل سايىن رەسمي سايتىندا قازاقستاننىڭ سۋ رەسۋرستارىن پايدالانۋ تۋرالى ۇلتتىق اقپاراتتىق ەسەپتى جاريالاپ وتىرادى. بۇل – وتكەن كۇنتىزبەلىك جىلداعى ەلدەگى سۋ جاعدايى، ونى قورعاۋ مەن پايدالانۋ بويىنشا اناليتيكالىق ەسەپ.
سۋ رەسۋرستارىنىڭ ۇلتتىق اقپاراتتىق جۇيەسى ازىرلەنىپ جاتىر. بۇگىنگى تاڭدا پيلوتتىق رەجيمدە ءتورت مودۋل ءساتتى جۇمىس ىستەيدى: «اكىمشىلىك»، «سۋ پايدالانۋ»، «ترانسشەكارالىق سۋ» جانە «كارتوگرافيا».
سۋدى ۇنەمدەۋدى ىنتالاندىراتىن جاڭا تەتىكتەر كۇشىنە ەنەدى. مىسالى، سۋدى پايدالانۋعا رۇقسات اينالىمداعى نەمەسە قايتا سۋمەن جابدىقتاۋعا كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشۋ جوسپارى بولعان كەزدە عانا بەرىلەدى. اۋىسۋعا بەس جىل بەرىلەدى. ال جوسپارلاردى ازىرلەۋگە سۋ كودەكسى كۇشىنە ەنگىزىلگەن كۇننەن باستاپ ەكى جىل.
اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى سۋدىڭ شىعىنىن ازايتۋ ماسەلەسى قاراستىرىلدى. سونداي-اق يرريگاسيالىق كوندومينيۋمدى قۇرۋ ءتارتىبى رەگلامەنتتەلگەن، ال ول بولماعان جاعدايدا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا مۇنداي مۇلىكتى سىرتقى باسقارۋ قۇزىرەتى بەرىلەدى.
سونىمەن قاتار ەندى سۋ پايدالانۋشىلار اۋىلشارۋاشىلىق قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن ەرىگەن قار سۋىن ءوز بەتىنشە جانە ارنايى رۇقساتسىز جيناي الادى. ول ءۇشىن كولەمى 2 ملن تەكشە مەتردەن اسپايتىن توعان، سۋ قويماسى نەمەسە باسقا دا قويما سالىپ، بۇل نىساندى تىركەۋ ءۇشىن باسسەين ينسپەكسياسىنا حابار بەرۋى قاجەت.
جاڭا سۋ كودەكسىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردىڭ قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن جەكە تاراۋعا شىعارۋ بولدى. وندا گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردىڭ ءتىزىمىن قالىپتاستىرۋ جانە جۇرگىزۋ، ولاردى پايدالانۋ، سونداي-اق قاۋىپسىزدىك دەكلاراسيالارىن ازىرلەي وتىرىپ، كوپفاكتورلى تەكسەرۋ جۇرگىزۋ ماسەلەلەرى جۇيەلەنگەن.
سونداي-اق گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردىڭ قاۋىپسىزدىك رەگلامەنتىن ازىرلەۋ كوزدەلگەن.
سونداي-اق سۋ قۇبىرى جانە كارىز جۇيەلەرىن دامىتۋ، جاڭبىر مەن درەناج سۋلارىن رەتتەۋ، يەسىز قالعان جۇيەلەردى كوممۋنالدىق مەنشىككە وتكىزۋ نورمالارى دا ەنگىزىلگەن.
جەراستى سۋىن ىزدەۋ، باعالاۋ، باقىلاۋ جانە قورعاۋ ماسەلەلەرى دە مينيسترلىككە جۇكتەلدى. بۇل جۇمىسپەن سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا مينيسترلىگى قۇرامىنداعى «قازگيدروگەولوگيا» ۇلتتىق گيدروگەولوگيالىق قىزمەتى اينالىسادى.
سۋدىڭ «كولەڭكەلى نارىعىمەن» ءتيىمدى كۇرەسۋ ءۇشىن باسسەيندىك سۋ ينسپەكسيالارىنىڭ مەملەكەتتىك باقىلاۋ فۋنكسيالارى كۇشەيتىلدى. ەندى ولارعا جەدەل ارەكەت ەتۋ شارالارىن قابىلدايتىن قاداعالاۋ فۋنكسيالارى بەرىلدى. سونداي-اق جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ سۋ قورىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ سالاسىندا ولارعا جۇكتەلگەن فۋنكسيالاردى ساقتاۋىنا مەملەكەتتىك باقىلاۋ جۇرگىزىلەدى.
جاڭا كودەكس اياسىندا ازاماتتىق، جەر، كاسىپكەرلىك، ورمان جانە ەكولوگيا كودەكستەرىنە، سونداي-اق 13 زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. جەر كودەكسىنە ەلدى مەكەندەردەگى سۋ وبەكتىلەرىنىڭ جەرلەرىن پايدالانۋدى رەتتەۋ بولىگىندە تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. ەكولوگيا كودەكسى سۋ قورعاۋ ايماقتارىندا قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى تالاپتاردى رەگلامەنتتەيتىن نورمالارمەن تولىقتىرىلدى.
اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە جانە جەراستى قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى كودەكسكە دە دەپۋتاتتاردىڭ باستاماسىمەن تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى. اتاپ ايتقاندا، اكىمشىلىك كودەكس سۋ سالاسىنداعى بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى قاتاڭداتۋدى كوزدەيدى، ال جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى كودەكستە كاسپيي تەڭىزىندە كومىرسۋتەكتەردى بارلاۋ جانە ءوندىرۋ، جەراستى سۋىن بارلاۋ جانە ءوندىرۋ، سونداي-اق ىزدەستىرۋ، تۇز جانە ەمدىك بالشىق ءوندىرۋ تۋرالى باپتار وزگەرتىلدى.
«جاڭا سۋ كودەكسىن ازىرلەۋ كەزىندە ءبىز بەس نەگىزگى قاعيدانى باسشىلىققا الدىق. بۇل سۋدى قورشاعان ورتانىڭ اجىراماس بولىگى، ازاماتتاردىڭ تىرشىلىك ارەكەتى مەن ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ نەگىزى دەپ تانۋ، سۋدى قورعاۋ جانە ونىڭ سارقىلۋىن بولدىرماۋ، جەرۇستى جانە جەراستى سۋىن كەشەندى پايدالانۋ، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جانە كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ، سۋ قورىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ جونىندەگى مىندەتتەردى شەشۋگە جۇرتشىلىقتى تارتۋ. بۇل قۇجات ەلىمىزدىڭ سۋ سالاسىنداعى جاڭا مەملەكەتتىك ساياساتىن قالىپتاستىرۋعا نەگىز بولادى. قۇجاتتى ازىرلەۋگە قاتىسقان پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن ساراپشىلارعا العىسىمدى بىلدىرەمىن»، – دەدى سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاسيا ءمينيسترى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ.