قازاق رۋحانياتىندا شىمكەنت شاھارىنىڭ ورنى بولەك.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جۇمىس ساپارى شىمكەنت قالاسىندا جالعاستى. جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق الدىندا سويلەگەن سوزىندە پرەزيدەنت شىمكەنتتى ەلىمىزدەگى تابيعاتى دا، تۇرعىندارىنىڭ ىقىلاس-پەيىلى دە ەرەكشە ىستىق جەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتاپ ءوتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اقوردانىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
«قازاق رۋحانياتىندا شىمكەنت شاھارىنىڭ ورنى بولەك. بۇل – ۇلت ءداستۇرىنىڭ بەرەكەلى بەسىگىنە اينالعان قالا. سونداي-اق قازاقى قاسيەت پەن ىستىق ىقىلاستىڭ سيمۆولى. بۇل – ۇزدىك مادەنيەت پەن ۇلتتىق ەتيكەتتىڭ توعىسقان جەرى. ۇلىلاردى ارداقتاۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ – سىزدەردىڭ باستى ۇستانىمدارىڭىز. شىمكەنت – ۇلتىمىزدىڭ وسىپ-ونگەن، كوكتەپ-كوبەيگەن مەرەيلى مەكەنى. سوندىقتان مەن شىرايلى قالانىڭ حالقىن جەرۇيىعىن تاپقان جۇرت دەپ سەنىممەن ايتامىن»، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
شەجىرەلى شاھاردىڭ كەمىندە 2200 جىلدىق تاريحى بار ەكەنىن ايتقان مەملەكەت باسشىسى ونىڭ يۋنەسكو دەڭگەيىندە راستالعان دەرەك ەكەنىن ەسكە سالدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، شىمكەنت رەسپۋبليكالىق قالا مارتەبەسىنە يە بولعاننان بەرى كوپتەگەن وڭ وزگەرىستەر بولدى. اتاپ ايتقاندا، قالانى دامىتۋعا 170 ميلليارد تەڭگە قارجى بولىنگەن. وعان قوسا 1،5 تريلليون تەڭگەدەن استام ينۆەستيسيا تارتىلعان. قالا بيۋدجەتى 4 ەسە ءوسىپ، ونەركاسىپ ءونىمى 65 پايىزعا ارتقان. سونداي-اق اۋماعى 2،5 ميلليون شارشى مەتردەن اساتىن ءتۇرعىن-ۇي سالىندى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ شاھاردى ەلىمىزدەگى ءتورت حاب-قالانىڭ بىرىنە اينالدىرۋ ءۇشىن ناقتى جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتا كەلىپ، شىمكەنتتى وركەندەتۋگە قاتىستى ءبىرقاتار ماسەلەگە ارنايى توقتالدى.
ەڭ الدىمەن، مەملەكەت باسشىسى ءوندىرىستى دامىتۋ، يندۋستريالىق ايماقتاردى جەتىلدىرۋ ءۇشىن قالا ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋعا جانە وتاندىق ءونىم شىعارۋعا باسا ءمان بەرىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.
پرەزيدەنت كەلەسى ماسەلە رەتىندە اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە توقتالىپ، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ اسا وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
بۇدان كەيىن مەملەكەت باسشىسى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ماسەلەسىنە نازار اۋداردى. اتاپ ايتقاندا، شىمكەنتتە كاسىپكەرلىكتى قولداۋ ءۇشىن «ىسكەر قالا» باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. سوڭعى جىلدارى شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ جالپى وڭىرلىك ونىمدەگى ۇلەسى 40 پايىزعا جەتكەن.
«بۇل – جاقسى كورسەتكىش. وسى سالادا 180 مىڭعا جۋىق ادام جۇمىس ىستەيدى. وسى تۇستا شىمكەنت حالقىنىڭ ىسكەرلىگىن ايرىقشا اتاپ وتكىم كەلەدى. جالپى، وڭتۇستىك حالقى قاشاندا ەڭبەكقورلىعىمەن تانىمال بولعان. بۇل قاسيەتتەرىڭىز – كوپشىلىككە ۇلگى-ونەگە. حالقىمىز «ەڭبەك – ىرىستىڭ قازىعى» دەگەن. مەن ادال ەڭبەكپەن ەلىمىزدى دامىتۋعا قوسقان ۇلەستەرىڭىز ءۇشىن وزدەرىڭىزگە شىنايى ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن»، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ قالانىڭ باس جوسپارى ونىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىنە ساي بولۋى قاجەتتىگىن اتاپ ءوتىپ، مۇندا الەمدەگى ءىرى مەگاپوليستەردە بولاتىن ماسەلەلەر تۇگەل ەسكەرىلۋگە ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
«ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى نارىقتىڭ ءبىرى – تاشكەنت اگلومەراسياسى ىرگەمىزدە تۇر. سوندىقتان شىمكەنت بارلىق سالادا باسەكەگە قابىلەتتى بولۋى كەرەك. وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، قالانىڭ باس جوسپارىن كەلەسى جىلدىڭ ورتاسىنا دەيىن قايتا قاراۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى پرەزيدەنت.
سونىمەن قاتار ءتۇرعىن-ۇي قۇرىلىسىن جانداندىرۋ ماسەلەسىنە دە نازار اۋدارىلدى.
«بيىل 1 ميلليون شارشى مەتردەن استام ءتۇرعىن-ۇي پايدالانۋعا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانعان. سونىڭ ارقاسىندا 9 مىڭعا جۋىق وتباسى قونىس تويىن تويلايدى. ءتۇرعىن-ۇي قۇرىلىسىنىڭ قارقىنىن باسەڭدەتپەۋ كەرەك. ەڭ باستىسى، ونىڭ باعاسى جۇرتقا قولجەتىمدى بولۋى قاجەت»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك قاسىم-جومارت توقايەۆ كولىك-لوگيستيكا جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى جەتىلدىرۋ قاجەت ەكەنىن ايتتى.
«قالانىڭ اينالما جولىن تۇيىقتايتىن اۆتوجولدى تەزىرەك ىسكە قوسۋدى جانە جاڭا اۋەجاي تەرمينالىنىڭ قۇرىلىسىن ۋاقتىلى اياقتاۋدى تاپسىرامىن. سوڭعى كەزدە شاھارعا ىرگەلەس جاتقان 41 ەلدى مەكەن قوسىلدى، سول سەبەپتى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمنىڭ قۋاتىن ارتتىرۋ قاجەتتىگى تۋىندادى. وسى ماقساتقا 4 جىلدا رەسپۋبليكا بيۋدجەتىنەن 135 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجى ءبولىندى. سونىڭ ناتيجەسىندە اۋىز سۋ، ەلەكتر قۋاتى جانە گاز ماسەلەسى ءبىرشاما رەتتەلدى. جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 15 مىڭ تۇرعىنى بار قۇرساي اۋماعىنا اۋىز سۋ جەتكىزىلەدى. كەلەسى جىلى قالا ورتالىعىنان شالعاي ورنالاسقان 2 ەلدى مەكەننىڭ سۋ ماسەلەسىن تولىق شەشۋدى تاپسىرامىن. ءقازىر 8 ەلدى-مەكەندە ساپالى ەلەكتر جۇيەسى جوق. الداعى جىلى بۇل ماسەلەنى تولىعىمەن شەشۋ قاجەت. سونداي-اق تاعى 8 ەلدى مەكەندە گاز مۇلدە جوق. ۇكىمەت پەن اكىمدىككە بۇل جەرلەرگە گاز جەتكىزۋ ءۇشىن قارجى ءبولۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا نازار اۋداردى. سونداي-اق بيىلعى جىلدى بالالار جىلى دەپ جاريالاعانىن ايتقان پرەزيدەنت شىمكەنتتە وقۋشىلار سارايى جانە بالالار شىعارماشىلىق ورتالىعى سالىنىپ جاتقانىنا توقتالدى.
«قالانىڭ دەموگرافيالىق ءوسىمىن ەسكەرە وتىرىپ، اكىمدىككە 2025 جىلعا دەيىن تاعى ءبىر وقۋشىلار سارايىن سالۋدى تاپسىرامىن. شىمكەنتتە 5 جىلدىڭ ىشىندە 101 مەكتەپ سالۋ جوسپارلانعان. بۇل جۇمىسقا بيزنەس وكىلدەرى بەلسەنە اتسالىسىپ جاتىر. قالادا سوڭعى ەكى جىلدا 50 جەكەمەنشىك مەكتەپ اشىلدى. وسى ءوڭىردىڭ كاسىپكەرلەرى كوپتەگەن مەكتەپ سالىپ، ءبىلىم سالاسىنا زور ۇلەس قوسىپ جاتىر. اكىمدىك الداعى جىلى ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپ ماسەلەسىن تولىعىمەن شەشۋگە ءتيىس»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ مادەنيەت سالاسى دا مەملەكەتتىڭ باستى نازارىندا ەكەنىن جەتكىزدى.
«ءقازىر قالادا اۋقىمدى ءىس-شارالار وتكىزەتىن مادەنيەت وشاعى تاپشى. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا 2 مىڭ ورىندىق كونگرەسس حوللدىڭ قۇرىلىسى باستالدى. بۇل نىسان كەلەسى جىلى پايدالانۋعا بەرىلەدى. قالادا وپەرا جانە بالەت تەاترى بار. الايدا، ونىڭ عيماراتى تالاپقا ساي ەمەس. سوندىقتان، ۇكىمەتكە شىمكەنتتە وپەرا جانە بالەت تەاترىن سالۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى پرەزيدەنت.
وسى رەتتە مەملەكەت باسشىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋ دا نەگىزگى مىندەتتىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتىپ، زاماناۋي ستاندارتقا ساي پەرزەنتحانا قاجەتتىگىن جەتكىزدى. وسىعان وراي، اكىمدىك پەن ۇكىمەتكە پەرزەنتحانا سالۋ جۇمىسىن جەدەلدەتۋ تۋرالى تاپسىرما بەرىلدى.
«بيىل كەمىندە 24 مىڭ ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ كەرەك. مەن جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ءىسىن دامىتۋ تۋرالى ناقتى تاپسىرمامدى بەردىم. ءقازىر ءتيىستى زاڭ جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. ەندى اكىمدىكتەر مەن ءماسليحاتتاردىڭ وكىلەتتىگى ءبىرشاما كەڭەيەتىن بولدى. سوعان سايكەس جاۋاپكەرشىلىك تە كۇشەيەدى. مۇنىڭ ءبارى قالا ەكونوميكاسىن دامىتىپ، تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سەنەمىن»، – دەدى پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى جيىندا الماعايىپ زامانعا تاپ كەلگەنىمىزدى ءتۇسىندىرىپ، كورشىلەس ەلدەردە قارۋلى قاقتىعىستار بولىپ جاتقانىن ايتىپ ءوتتى.
«الپاۋىت مەملەكەتتەردىڭ سانكسيالىق تەكەتىرەسى جاعدايدى ودان سايىن ۋشىقتىرىپ تۇر. وسىنداي كۇردەلى كەزەڭدە حالىقتىڭ اۋىزبىرشىلىگى ايرىقشا ماڭىزدى. بەرەكەنىڭ كوزى – ىنتىماقتا. بۇل ءسوزدىڭ استارىنا ۇڭىلسەك، بەرەكە دەگەنىمىز – ەكونوميكا، ال ىنتىماق دەگەنىمىز – ساياسات. ەل تىنىشتىعىن ساقتاي الساق قانا، وسىپ-وركەندەي الامىز. بىزگە سىرتقى جاۋ دا، ىشكى داۋ دا قاجەت ەمەس. سوندىقتان، سىرتقى ساياساتتا بەيتاراپ ۇستانىمدى ساقتاپ وتىرمىز. بۇل ۇستانىم حالىقارالىق قوعامداستىقتا جوعارى باعالانادى جانە ەلىمىزدىڭ تۇپكى مۇددەسىنە ساي كەلەدى. ال ىشكى ساياساتتا بىرلىك پەن تاتۋلىققا باسا ءمان بەرۋىمىز كەرەك»، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنت وسى اسا كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتى مەملەكەتتىگىمىزدى ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىزدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى قىزمەتىمىزدىڭ باستى ماقساتى – قازاقستاننىڭ جانە حالقىمىزدىڭ مۇددەسى. حالىقارالىق قۇقىق پەن بۇۇ جارعىسىنىڭ ۇستەمدىگى ءۇشىن كۇرەسەمىز. ءبىز حالىقارالىق قاتىناستاردا ادىلەتتىلىك، ىشكى ىستەرگە ارالاسپاۋ، مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىگى مەن تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قۇرمەتتەۋ قاعيداتتارىن نىعايتۋدى اسا ماڭىزدى دەپ سانايمىز. ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىز بۇرىنعىداي تەڭگەرىمدى، كوپ باعىتتى جانە كونسترۋكتيۆتى بولادى. قازاقستان رەسەيمەن وداقتاستىق قارىم-قاتىناستى، قىتايمەن ماڭگىلىك ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى، اقش-پەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇرىكمەنستان، تاجىكستان سەكىلدى باۋىرلاس ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىمەن جانە تۇركيامەن جان-جاقتى ىنتىماقتاستىقتى، سونداي-اق ازيادا، تاياۋ شىعىس نەمەسە ەۋروپا قۇرلىعىندا بولسىن، الەمنىڭ بارلىق مۇددەلى مەملەكەتتەرىمەن ءوزارا ءتيىمدى بايلانىستاردى ودان ءارى دامىتۋعا بار كۇش-جىگەرىن جۇمسايدى. مۇنداي سىرتقى ساياسات حالقىمىزدىڭ مۇددەسىنە ساي كەلەتىنىنە سەنىمدىمىن»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت بىلتىر ستاديوندا فۋتبول ماچى بولىپ جاتقاندا، سپورت كەشەنىنىڭ شاتىرى تۋدىڭ تۇعىرىن باسىپ قالعانىن ەسكە سالىپ، سول كەزدە تۇرعىندار قاۋىپ-قاتەرگە قاراماستان، شاتىردىڭ استىنان كوك بايراعىمىزدى الىپ شىققانىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ وتانعا دەگەن ادالدىعىن جاستارعا ۇلگى ەتۋ كەرەگىن ايتقان مەملەكەت باسشىسى ءابىلقايىر داۋلەتوۆ، بەكمۇرات قارايەۆ جانە نۇركەن نامازعا العىسىن جاريالادى.
مەملەكەت باسشىسى جيىن سوڭىندا ءبىرقاتار ەڭبەك ارداگەرىن مەملەكەتتىك ناگرادالارمەن ماراپاتتادى. «شىمكەنت كەلبەتى» – «پانوراما شىمكەنتا» گازەتتەرىنىڭ باس رەداكتورى باقتيار تايجانوۆ «پاراسات» وردەنىمەن، «ءا. مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى» رمك باس ديرەكتورى باۋىرجان بايتانايەۆ جانە №2 قالالىق اۋرۋحانانىڭ دارىگەرى ەسەنگەلدى بەگەشيەۆ «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالدى. سونداي-اق سپورتشى كسەنيا حانعا «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالى، «№89 IT مەكتەپ-ليسەيىنىڭ» تاربيەشىسى اسەم ۇسەنوۆاعا «شاپاعات» مەدالى تابىس ەتىلدى.