قىتايدىڭ ەڭ ءىرى باسىلىمى China Daily قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «قازاقستان مەن قىتايدىڭ بەرىك ءارى سەنىمدى قارىم-قاتىناسى – تابىستى ىنتىماقتاستىقتىڭ كەپىلى» اتتى ماقالاسىن جاريالادى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz Kazinform-عا سىلتەمە جاساپ.
عاسىرلاردان تامىر تارتاتىن قازاق پەن قىتايدىڭ تاتۋ كورشىلىك قارىم-قاتىناسى ءوزارا سەنىم، قولداۋ مەن تۇسىنىستىككە ارقا سۇيەيدى.
بۇگىنگى تاڭدا وسىناۋ بەرىك دوستىق بايلانىستارىمىز ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك پەن مەملەكەتارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ۇلگىسىنە اينالدى.
ءبىزدى بەيبىت جانە تاتۋ كورشىلىكتىڭ سيمۆولىنا اينالعان 1700 شاقىرىمعا سوزىلاتىن ورتاق شەكارا بىرىكتىرەدى. جوعارى دەڭگەيدەگى ساپارلار مەن ەكى ەل اراسىنداعى بەلسەندى ساياسي ديالوگ ماڭگىلىك ءارى جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك رۋحىن كۇشەيتە تۇسەدى.
جۇڭگو الەمدىك دەڭگەيدەگى كورنەكتى ساياساتكەر سانالاتىن ءتوراعا سي ءسزينپيننىڭ ساليقالى باسشىلىعىمەن تاڭعالارلىق تابىستارعا قول جەتكىزدى. بۇل جاقىن كورشىلەرىنە، سونىڭ ىشىندە قازاقستانعا كەرەمەت تىڭ مۇمكىندىكتەرگە جول اشىپ وتىر.
بولاشاعىنان كوپ ءۇمىت كۇتتىرەتىن جاڭا كەزەڭگە قادام باسقان كەزدە ۋاقىت تەزىنەن وتكەن سەرىكتەستىگىمىزدىڭ قانشالىقتى مىقتى ءارى تەرەڭ ەكەنىن ءتۇيسىنۋ وتە ماڭىزدى. كەلەشەككە كوز تىككەن ورتاق مۇرات پەن بارلىق باعىتتا ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋ ارقىلى سوڭعى جىلدارى ءوزارا ىقپالداستىعىمىز ەرەكشە قارقىن العانىنا ءبارىمىز كۋامىز.
جاھاندى جايلاعان ەكونوميكالىق سىن-قاتەرلەرگە قاراماستان ەلدەرىمىزدىڭ ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارى ايتارلىقتاي دامىپ كەلەدى. 2024 جىلى ەكىجاقتى ساۋدا-ساتتىق كولەمى 44 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بۇل – تاريحي مەجە. وسىلايشا، جۇڭگو قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى ساۋدا-ەكونوميكالىق سەرىكتەسى رەتىندە پوزيسياسىن كۇشەيتتى.
2005 جىلدان بەرى قىتايلىق كاسىپورىندار قازاقستانعا 27 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيسيا قۇيدى. بۇگىنگى تاڭدا جۇڭگو كاپيتالىنىڭ ۇلەسى بار التى مىڭعا جۋىق كومپانيا جۇمىس ىستەيدى. ولار ەلىمىزدىڭ تەحنولوگيالىق تۇرعىدان دامۋىنا ىقپال ەتىپ، ونەركاسىپتى جاڭعىرتۋ ىسىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
قازاقستان مەن جۇڭگو – ۇلى جىبەك جولى زامانىنان بەرى بىر-بىرىمەن بىتە قايناسقان تاعدىرلاس ەلدەر. ءقازىر ءبىز وسى تامىرلاستىقتىڭ نەگىزىندە جاڭا كۇرە جولدار سالۋعا كىرىستىك. پرەزيدەنت سي ءسزينپيننىڭ العاش رەت 2013 جىلى استانادا جاريالاعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى تاريحي ىقپالداستىقتىڭ جارقىن مىسالى سانالادى.
ساۋدا جانە كولىك باعىتتارىنىڭ زاماناۋي جەلىسى قازاقستاننىڭ ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى باستى ترانزيت تورابى رەتىندە ءرولىن كۇشەيتىپ، قىتايدىڭ ەكونوميكالىق قۋاتىن پاش ەتتى.
ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارىنىڭ نەمەسە ورتا ءدالىزدىڭ وركەندەۋى – ءبىزدىڭ ورتاق كۇش-جىگەرىمىزدىڭ ناتيجەسى. بۇل – جۇڭگو، ورتالىق ازيا جانە ەۋروپا اراسىندا ۇزدىكسىز جۇك تاسىمالداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اناعۇرلىم قىسقا ءارى ورنىقتى كولىك باعىتى.
2024 جىلى «دوستىق – مويىنتى» ۋچاسكەسىندە قوسىمشا تەمىرجول جەلىسىنىڭ ىسكە قوسىلۋى قازاقستان ارقىلى جۇڭگو – ەۋروپا دالىزىمەن بەس ەسە كوپ جۇك جونەلتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونداي-اق وتكەن جىلى قىتايلىق سەرىكتەستەرىمىزبەن بىرگە سيان قالاسىندا ساۋدا-لوگيستيكا ورتالىعىن اشتىق. ناتيجەسىندە ءوزارا كولىك بايلانىستارىمىز ايتارلىقتاي نىعايدى.
تەڭىز سالاسىنداعى سەرىكتەستىك تە ەرەكشە ماڭىزعا يە. قازاقستاننىڭ اقتاۋ پورتىندا قىتايدىڭ ليانيۋنگان پورتىنىڭ اكىمشىلىگىمەن بىرگە كونتەينەر حابىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. بۇل، ءوز كەزەگىندە، ورتالىق ازيا مەن كاسپيي ايماعىنا لوگيستيكالىق قىزمەتتىڭ بارلىق ءتۇرىن ۇسىناتىن كونتەينەر فلوتىن قۇرۋعا ىقپال ەتتى.
مۇناي-گاز سەكتورى ءارقاشان ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىزدىڭ ارقاۋى بولعان. قازاقستان – جۇڭگو مۇناي قۇبىرىن كەڭەيتۋ، مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ جانە مۇناي حيمياسى كاسىپورىندارىن سالۋ وسى سالاداعى ورتاق جوبالارىمىزدىڭ ءبىر پاراسى عانا.
اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعىمىز دا بەلسەندى دامىپ كەلەدى. بىلتىر قازاقستاننان قىتايعا جونەلتىلەتىن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى 10 پايىزعا ۇلعايدى. جۇڭگو ينۆەستورلارى كوكونىس، ءداندى داقىلدار، جۇگەرى جانە ماقتا سەكىلدى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تەرەڭ وندەيتىن ءىرى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىكتەرىن بەلسەندى قاراستىرىپ جاتىر.
سەرىكتەستىگىمىز تەك ەكونوميكامەن شەكتەلمەيدى. قوس حالىقتىڭ مادەني بايلانىستارى بۇرىننان بەرىك بولعان. بىلتىر قىتايداعى قازاقستان ءتۋريزمى جىلى تابىستى ءوتتى. ال 2025 جىلدى «قازاقستانداعى جۇڭگو ءتۋريزمىنىڭ جىلى» دەپ جاريالادىق. ەكى ەلدىڭ سالت-داستۇرىمەن، تاريحىمەن جانە تابيعاتىمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بۇل باستاما تۋريزم سالاسىنداعى قارىم-قاتىناسىمىزدى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرەدى.
ديپلوماتيالىق تۇرعىدان قازاقستان مەن جۇڭگو شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ اياسىندا تىعىز جۇمىس ىستەۋگە بەيىل.
شىۇ تۇراقتىلىققا، ەكونوميكالىق دامۋعا جانە مادەني الماسۋعا دانەكەر بولىپ، ەۋرازياداعى كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى الاڭىنا اينالدى.
ۇيىمنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ەلدەر رەتىندە قازاقستان مەن جۇڭگو ءوڭىردى جان-جاقتى دامىتۋ ىسىنە شىۇ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ ءۇشىن بىرگە جۇمىس ىستەپ جاتىر.
قىتايدىڭ قازىرگى ءتوراعالىعى اياسىندا شىۇ وڭىرلىك قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا، ەكونوميكالىق ينتەگراسيانى تەرەڭدەتۋگە جانە مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستاردى كۇشەيتۋگە ەرەكشە ءمان بەرىپ وتىر. اتالعان باسىمدىقتار قازاقستاننىڭ ءوز ايماعىمىزعا قاتىستى ۇستانىمىمەن بارىنشا ۇندەسەدى.
تيانسزين قالاسىندا وتەتىن شىۇ-نىڭ تاريحي ءسامميتى ۇيىمنىڭ الداعى دامۋ تراەكتورياسىن ايقىندايدى. باسقوسۋ وزەكتى جاھاندىق ماسەلەلەر بويىنشا ستراتەگيامىزدى ۇيلەستىرىپ، ينستيتۋتتىق رەفورمالاردى ىلگەرىلەتۋگە ايرىقشا مۇمكىندىك بەرەدى.
سامميت قازىرگى الماعايىپ زاماندا شىۇ-نىڭ الەمدەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوساتىن بىرلەستىك رەتىندەگى ءرولىن نىعايتا تۇسەرىنە سەنىمدىمىن. قازىرگى جاعدايدا شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ءوزارا قۇرمەتكە جانە بىرگە دامۋعا نەگىزدەلگەن ۇستانىمىنىڭ وزەكتىلىگى بۇرىنعىدان بەتەر ارتا ءتۇستى.
پرەزيدەنت سي سزينپين دۇرىس اتاپ وتكەندەي، جۇڭگو مەن قازاقستان – جاڭعىرۋ جولىنداعى سەرىكتەر. ەكى ەل ورتاق مۇرات پەن ۇيلەسىمدى ارەكەت ارقىلى كوپتەگەن زاماناۋي سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرۋگە بولاتىنىن شارتاراپقا دالەلدەپ، كوپكە ۇلگى كورسەتەدى.
قازاقستان مەن جۇڭگو ءقازىر جاڭا تاريحي كەزەڭنىڭ توعىسىندا تۇر. سول سەبەپتى ءبىز قوس مەملەكەتتىڭ ورتاق ماقساتى، بىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى جانە بىرلەسكەن ستراتەگيادان اينىماۋى ءوزارا سەرىكتەستىگىمىزدى جاڭا جەتىستىكتەرگە باستايتىنىنا سەنىمدىمىز. مۇنىڭ يگىلىگىن ەلدەرىمىز عانا كورىپ قويمايدى، سونىمەن بىرگە بۇل تۇتاس ءوڭىردىڭ، ءتىپتى بۇكىل الەمنىڭ وسىپ-وركەندەۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى.