مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەيتىلگەن كەڭەستە سويلەگەن ءسوزى
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
جۋىردا ءماجىلىس جانە ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. ۇكىمەت قايتا جاساقتالدى. وسىلايشا، اۋقىمدى ساياسي وزگەرىستىڭ العاشقى كەزەڭى اياقتالدى دەۋگە بولادى. ءبىز بيلىك تارماقتارىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن ورنىقتىردىق. ەندى ەلىمىزدەگى قوعامدىق-ەكونوميكالىق قاتىناستاردى قايتا قۇرۋىمىز كەرەك. جۇرتشىلىق بۇل رەفورمالارعا زور ءۇمىت ارتىپ وتىر. سوندىقتان ءبىز ناقتى ءىس-شارالارعا باسا ءمان بەرۋگە ءتيىسپىز. مەن پارلامەنت سەسسياسىنىڭ اشىلۋىندا زاڭنامالىق تۇرعىدان شەشىلۋگە ءتيىس ءبىرقاتار ماسەلەنى اتاپ ءوتتىم.
ال بۇگىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق سالاداعى ماقسات-مىندەتتەردى ايقىنداپ الۋىمىز كەرەك. ۇكىمەت جانە بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەر سوعان سۇيەنىپ جۇمىس ىستەيتىن بولادى. وسى باسقوسۋعا ءماسليحاتتاردىڭ وكىلدەرى قاتىسىپ وتىر. بۇل دا – ناقتى ساياسي وزگەرىستەردىڭ نىشانى. اتقارۋشى جانە وكىلدى بيلىك اراسىندا ءتيىمدى قارىم-قاتىناس ورناتۋ وتە ماڭىزدى. قاجەت بولسا، ولار ءبىرىن-بىرى تولىقتىرىپ، قولداپ وتىرۋى كەرەك. مۇنىڭ ءبارى مەملەكەتتىك ساياساتتى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونداي-اق ەل مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ شەشىم قابىلداۋعا جول اشادى.
قۇرمەتتى كەڭەسكە قاتىسۋشىلار!
رەفورمالاردىڭ ناتيجەسىندە ەلىمىزدە كوپ نارسە وزگەردى. مىسالى، العاش رەت پرەمەر-مينيستردىڭ كانديداتۋراسىن سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەن پارتيا ۇسىندى. مۇنى ساياسي جاڭعىرۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى قادامى دەۋگە بولادى.
«كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» كونسەپسياسى ناقتى جۇمىس ىستەي باستادى. ساياسي رەفورمالار دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە جول اشىپ بەردى. سونىمەن بىرگە ەكونوميكانى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋدىڭ بەرىك نەگىزىن قالادى.
اركىم مىنا ماسەلەنى ايقىن ءتۇسىنۋى كەرەك. قازاقستان – وسى گەوساياسي ايماقتا اۋقىمدى، دەموكراتيانى ارقاۋ ەتكەن رەفورمالار جولىنا تۇسكەن بىردەن-بىر مەملەكەت. سوندىقتان بىزگە وڭاي بولمايدى. ءبىراق بۇل جولدى قالايدا ءجۇرىپ وتۋگە ءتيىسپىز. ەندى جۇمىسقا جۇمىلا كىرىسەمىز.
وسىندا وتىرعان ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشى وزىنە وراسان زور مىندەت جۇكتەلىپ وتىرعانىن سەزىنۋگە ءتيىس. بۇل – ەڭ الدىمەن، بارشا قازاقستان حالقىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك. سىزدەردىڭ شەشىمدەرىڭىز بەن ىس-ارەكەتتەرىڭىز ەلدىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان كۇندەلىكتى ماسەلەلەردى شۇعىل شەشۋمەن عانا شەكتەلمەۋ كەرەك. سىزدەر مەملەكەتشىل-رەفورماتور بولۋلارىڭىز قاجەت.
رەفورمالارىمىزدىڭ تۇپكى ماقساتى – حالىقتىڭ ءومىرىن جاقسارتۋ. ول ءۇشىن تۇرعىنداردىڭ تابىسىن كوبەيتۋ كەرەك. جايلى ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاساپ، قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. ازاماتتاردىڭ ءوزىن-وزى دامىتۋىنا بارلىق مۇمكىندىك جاسالۋعا ءتيىس. مۇنىڭ ءبارىن مىقتى نارىقتىق ەكونوميكا بولسا عانا، تابىستى جۇزەگە اسىرا الامىز.
نام نەوبحوديمو پەرەيتي ك رەالنوي رىنوچنوي ەكونوميكە، ناسەلەننوي نا وبەسپەچەنيە نۋجد گراجدان. پوەتومۋ ۆپەرەدي سلوجنىي پەريود.
مى جيۆەم ۆ وچەن ترۋدنوە ۆرەميا. رازرىۆ تراديسيوننىح ەكونوميچەسكيح ي لوگيستيچەسكيح سۆيازەي سوپروۆوجداەتسيا رەكوردنوي ينفلياسيەي، زامەدلەنيەم ميروۆوي ەكونوميكي، ناراستانيەم دولگوۆوگو برەمەني گوسۋدارستۆ.منوجاتسيا تورگوۆىە بارەرى، ي راستەت ۆزايمنوە نەدوۆەريە مەجدۋ گوسۋدارستۆامي. ۆسە ەتو – نوۆايا نورمالنوست، ا سكورەە – نەنورمالنوست، ميروۆوي ەكونوميكي. پريرودنايا رەنتا بولشە نە ياۆلياەتسيا ۋستويچيۆىم يستوچنيكوم بلاگوسوستويانيا سترانى.
قازاقستان مۇناي جانە گاز ءوندىرۋشى ەل رەتىندە جاڭا گەوەكونوميكالىق جاعدايعا بەيىمدەلۋى كەرەك. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ – ۋاقىت تالابى ءارى ستراتەگيالىق مىندەت. ءبىز بۇل تۋرالى ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىز. ءبىراق ىسىمىزدەن ءسوزىمىز كوپ بولىپ تۇر. دەرەۋ ىسكە كوشپەسەك، الەمدىك باسەكەدە وزىق بولا المايمىز، ياعني الەم ەكونوميكاسىندا كوش سوڭىندا قالۋىمىزعا تۋرا كەلەدى. جاڭا عانا ەلىمىزدىڭ دامۋ بارىسى تۋرالى ۇكىمەتتىڭ ەسەبىن تىڭدادىق.
ۆ پروشلوم گودۋ ناشا ەكونوميكا ۆىروسلا ۆسەگو نا 3،2%، حوتيا ەتو نەپلوحوي پوكازاتەل، ا زا 3 مەسياسا تەكۋششەگو گودا – نا 4،9%. سيفرى نەپلوحيە، نو ۋدوۆلەتۆورەنيا ي وپتيميزما ۆنۋشات وني نە دولجنى. نۋجنو يسكات دوپولنيتەلنىە يستوچنيكي روستا. پراۆيتەلستۆو دولجنو بىت پو-حوروشەمۋ بولەە امبيسيوزنىم ۆ توم، چتو كاساەتسيا وبەسپەچەنيا ەكونوميچەسكوگو روستا. ەتو ۆەلەنيە ۆرەمەني، ۆەلەنيە تەكۋششەي سيتۋاسيي.
ينەرسيوننىە تەمپى روستا ەكونوميكي زا پوسلەدنيە 10 لەت پريۆەلي ك تومۋ، چتو ناشا سترانا زاستريالا ۆ «لوۆۋشكە سرەدنەگو دوحودا». ەسلي سەيچاس نە سوزدات پروچنىي فۋندامەنت دليا كاچەستۆەننوگو ەكونوميچەسكوگو روستا، تو ستاگناسيا دوحودوۆ ناسەلەنيا نە زا گورامي.
پو راسچەتام ەكسپەرتوۆ، دليا پەرەحودا كازاحستانا ۆ كاتەگوريۋ ستران س ۆىسوكيم ۋروۆنەم دوحودا نەوبحوديمو وبەسپەچيت ەجەگودنىي روست نا ۋروۆنە 6%، تو ەست ۆ پولتورا رازا ۆىشە تەكۋششيح تەمپوۆ.
سوندىقتان نارىققا قاتىسۋشىلاردىڭ ءبارى باتىل ءارى شۇعىل شارالار قابىلداۋعا ءتيىس. مەملەكەتتىڭ قولداۋىنا يە بولىپ وتىرعان ءىرى بيزنەس وكىلدەرى ايرىقشا ءرول اتقارادى. «تابىستى وسى جەردەن تاۋىپ، شەتەلدە شاشۋ» ادەتىنەن ارىلۋ كەرەك. ەسەسىنە ەلدەگى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە كوبىرەك ۇلەس قوسۋعا ۇمتىلعان ءجون. ءىرى كاسىپكەرلەر قازاقستاندا تاپقان تابىسىن باسقا جاقتا ەمەس، ءوز ەلىمىزدەگى بيزنەسىن دامىتۋعا جۇمساعانى ابزال. جۇمىسىن وسى تالاپقا بەيىمدەي العان ءىرى كاسىپكەرلەر ناعىز ۇلتتىق بيزنەس-ەليتاعا اينالادى. حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەنىپ، مەملەكەتتىڭ قورعاۋى مەن قولداۋىنا يە بولادى. سونىمەن قاتار بىزگە «كاسىپكەرلەردىڭ جاڭا تولقىنى» كەرەك. مەملەكەتتىڭ رەسۋرسىنا ارقا سۇيەمەي، بويىنداعى دارىنى مەن ىسكەرلىگى ارقىلى تۇراقتى ءارى مىقتى كاسىپ قۇرا بىلگەن «تىڭ كۇشتەر» قاجەت.
ۆسەم يزۆەستنو تاكوە پونياتيە، كاك «سوسيالنىي ليفت». ەتو سيستەما، پري كوتوروي ليۋبوي ينيسياتيۆنىي ي ترۋدوليۋبيۆىي چەلوۆەك موجەت ۋۆەرەننو پرودۆيگاتسيا پو كارەرنوي لەستنيسە ي ۆ وبششەستۆەننوي يەرارحيي.
انالوگيچنو، نام نۋجنو پوسترويت ەففەكتيۆنو دەيستۆۋيۋششيي «ەكونوميچەسكيي ليفت» دليا پرەدپرينيماتەلەي.
پوەتومۋ ۆ دوپولنەنيە ك وبششەسيستەمنىم مەرام ۆاجنو پرودۆيگات نايبولەە ۋسپەشنىح ي چەستنىح پرەدپرينيماتەلەي رەگيونالنوگو ماسشتابا. وني دولجنى ستات لوكوموتيۆامي رازۆيتيا نوۆوي، يا بى سكازال، سپراۆەدليۆوي ەكونوميكي.
نەگىزى، ءار ايماقتا سونداي كاسىپكەرلەر بار. مىنە، وسى ازاماتتار ناعىز قولداۋعا لايىق. ولاردىڭ ءىسىن ەلگە تانىتىپ، كاسىبىن مەملەكەتتىك دەڭگەيگە شىعارعان ابزال. سونىمەن قاتار ولاردى بيۋروكراتتار مەن كۇشتىك قۇرىلىمداردىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرىنەن قورعاۋ قاجەت. مەن ءوزىم دە وسىنداي كاسىپكەرلەردى ارا-تۇرا قابىلداپ، قولداۋ كورسەتىپ ءجۇرمىن. ءىرى جانە ورتا بيزنەس سالاسىندا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزۋ كەرەك. وسى ەكى باعىت ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ اسا ماڭىزدى جاڭا باعدارىنا اينالۋعا ءتيىس. ەندى الداعى جۇمىستىڭ ناقتى باعىتتارىنا توقتالايىن.
پەرۆوە. مى نابليۋداەم نەبىۆالىي زا پوسلەدنيە 15 لەت روست سەن نا پرودوۆولستۆەننىە توۆارى. ۆ فيەۆرالە تەكۋششەگو گودا ينفلياسيا سوستاۆيلا 21،3%، دوستيگنۋۆ سۆوەگو پيكا.
جۇرتتىڭ اي سايىن جۇمسايتىن قارجىسىنىڭ تەڭ جارتىسىنان كوبى ازىق-تۇلىك الۋعا كەتەدى. ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى جەتكىلىكسىز بولىپ وتىر. تىيىم سالۋ جانە شەكتەۋ شارالارى ۋاقىتشا عانا اسەر ەتەدى. مۇنداي قادامدار قيىندىقتىڭ بەتىن قايتارسا دا، ودان ءبىرجولا قۇتىلۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى، ءتىپتى، ماسەلەنى ۋشىقتىرادى دەۋگە بولادى.
اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ءوندىرىس سالاسىنىڭ دامۋىندا ناقتى ناتيجە جوق. ازىق-تۇلىك ينفلياسياسىنىڭ باستى سەبەبى دە – وسىندا. ەلىمىزدە وندىرىلەتىن تاۋاردىڭ كولەمى ىشكى سۇرانىستى قامتاماسىز ەتۋگە جەتپەيدى. يمپورتقا تاۋەلدىمىز.
ك ۆوپروسۋ ناسىششەنيا رىنكا وتەچەستۆەننوي پرودۋكسيەي، ۋدەشيەۆلەنيۋ فاكتوروۆ پرويزۆودستۆا نەوبحوديمو پودحوديت بولەە كومپلەكسنو، ۆدۋمچيۆو، بەز لوزۋنگوۆ ي وبەششانيي. نۋجنو پرويتيس پو ۆسەي سەپوچكە وت پرويزۆودستۆا دو رەاليزاسيي ي پونيات، چتو پريۆوديت ك ۋدوروجانيۋ.
دەيستۆۋيۋششايا مودەل ۋپراۆلەنيا اگروپرومىشلەننىم كومپلەكسوم نە راسكرىۆاەت پوتەنسيال وتراسلي. پەرەد پراۆيتەلستۆوم ستويت زاداچا وبەسپەچەنيا ۋستويچيۆوگو روستا اگروپرومىشلەننوگو كومپلەكسا.
پوميمو ۋۆەليچەنيا وبەما ۆىپۋسكاەموي وتەچەستۆەننوي پرودۋكسيي دليا بوربى س رەزكيمي سكاچكامي سەن ۆاجنو پراۆيلنو يسپولزوۆات ستابيليزاسيوننىە فوندى. سەگودنيا وني دەيستۆۋيۋت رازروزنەننو ي، موجنو سكازات، نەپروزراچنو. رەگۋليارنو ۆىياۆليايۋتسيا كوررۋپسيوننىە سحەمى.
پوەتومۋ پرەدستويت، ۆ توم چيسلە، بولەە اكتيۆنو يسپولزوۆات پوتەنسيال پرودكورپوراسيي دليا زاكۋپا ي ينتەرۆەنسيي پو وسنوۆنىم توۆارنىم پوزيسيام، ۋسيليت كوورديناسيۋ رابوتى پرودكورپوراسيي سو ستابفوندامي سپك. ەدينووبرازيە پودحودوۆ، وريەنتاسيا گوسكومپانيي نا سنيجەنيە كولەبانيي سەن پوزۆوليات پولۋچيت رىنوچنىي انتيينفلياسيوننىي ينسترۋمەنت.
اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋعا بولىنەتىن بيۋدجەت قاراجاتى ءتيىمدى جۇمسالۋعا ءتيىس. مۇنى مۇقيات قاداعالاۋ قاجەت. 2019-2021 جىلدارى ءونىم وڭدەۋگە بەرىلگەن سۋبسيديانى الايىق. بۇل قاراجاتتىڭ تەڭ جارتىسى سۋبسيديا الام دەۋشىلەردىڭ 10 پايىزىنىڭ عانا قولىنا تيگەن. سۋبسيديا العان كەيبىر پىسىقايلار ءوندىرىستى وركەندەتۋدىڭ ورنىنا بيۋدجەت قارجىسىن قالتاسىنا باسىپ، شالقىپ ءومىر سۇرگەن. ال قاراپايىم شارۋالار ءۇشىن سۋبسيديا الۋ – قيامەتتىڭ قيىنى. ونىڭ ۇستىنە، سۋبسيديا بەرۋ جۇيەسى وتە كۇردەلى جانە قاجەتتى مالىمەت كوپشىلىككە قولجەتىمدى ەمەس. سۋبسيديا ءبولۋدى رەتتەيتىن جاڭا سيفرلىق جۇيە بۇل تۇيتكىلدى شەشە الماي تۇر. ارينە، ءبىرشاما جۇمىس اتقارىلدى. مۇنى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ءبىراق بۇل باعىتتاعى جۇمىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزۋ كەرەك.
دالەە. نەوبحوديمو ۋسكوريت رابوتۋ پو سوزدانيۋ سوۆرەمەننوي ينفراسترۋكتۋرى حرانەنيا ي سبىتا سەلحوزپرودۋكسيي. ۆو منوگوم يمەننو ەو وتسۋتستۆيە پريۆوديت ك يزبىتوچنىم پوسرەدنيچەسكيم سترۋكتۋرام ي ناكرۋتكە سەن. پري ەجەگودنوم سبورە بولەە 8 ميلليونا تونن وۆوششەي ي كارتوفەليا وبششايا ۆمەستيموست وۆوششەحرانيليشش سوستاۆلياەت ۆسەگو 1،7 ميلليونا تونن.
دا ي تو، ەتو، پوحوجە، زاۆىشەننايا سيفرا. پري ەتوم 60% وۆوششەحرانيليشش نە وبورۋدوۆانى حولوديلنىمي ۋستانوۆكامي، سروك ەكسپلۋاتاسيي 30% سكلادسكيح پومەششەنيي پريەۆىشاەت 20 لەت. ۆ رەزۋلتاتە پوتەري پري حرانەنيي دوستيگايۋت استرونوميچەسكيح 35، ا ينوگدا 40% وت وبەموۆ زاگوتوۆلەننوي پرودۋكسيي. پراۆيتەلستۆو دولجنو سيستەمنو زانياتسيا رەشەنيەم ەتوي پروبلەمى.
نەوبحوديمو پوموچ بيزنەسۋ ۆ سوزدانيي ينفراسترۋكتۋرى وۆوششەحرانيليشش، وپتوۆو-راسپرەدەليتەلنىح سەنتروۆ ي سەلسكيح سەرۆيسنو-سبىتوۆىح كووپەراتيۆوۆ.
بۇل – مەملەكەت پەن جەكەمەنشىكتىڭ سەرىكتەستىگى ءۇشىن زور مۇمكىندىك. جاقىندا پرەمەر-مينيستردىڭ ورىنباسارى سەرىك جۇمانعارينگە بۇل ماسەلە بويىنشا ءتيىستى تاپسىرمامدى بەردىم. اگروونەركاسىپ كەشەنىنە قاتىستى ماسەلەنىڭ ءبارى باسقا سالالارعا دا قاتىستى ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن. جوعارى ءونىم الۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. اشىق باسەكەلەستىك بولۋعا ءتيىس. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وسى سالاداعى باستى تۇيتكىلدەردى دەرەۋ شەشۋ كەرەك. سوندا عانا باعانىڭ كۇرت ءوسىمىن تەجەۋگە مۇمكىندىك تۋادى.
وسوبو حوچۋ وتمەتيت، چتو ينفلياسيا ۆ كازاحستانە يمەەت تاكجە مونەتارنىي حاراكتەر. پوەتومۋ ك رەشەنيۋ ۆوپروسوۆ ينفلياسيي دولجەن پولنوسەننو پودكليۋچيتسيا ناسيونالنىي بانك. زاداچا كونتروليا ينفلياسيي – پەرۆووچەرەدنايا دليا ناسيونالنوگو بانكا ي پراۆيتەلستۆا. وجيدايۋ سلاجەننوي ي پروفەسسيونالنوي رابوتى.
كاك يا ۋجە وتمەتيل، ۆاجنەيشيم پريوريتەتوم ياۆلياەتسيا ناراششيۆانيە سوبستۆەننوگو پرويزۆودستۆا. بولشە گودا نازاد پو موەمۋ پورۋچەنيۋ بىل پرينيات زاكون «و پرومىشلەننوي پوليتيكە». ون سوزدال ۋسلوۆيا دليا رازۆيتيا وبراباتىۆايۋششەگو سەكتورا. ودنوي يز ەگو گلاۆنىح نوۆەلل بىلو ترەبوۆانيە پو وبەسپەچەنيۋ وتەچەستۆەننىح پرەدپرياتيي دوستۋپنىم سىرەم. ودناكو وسنوۆنوي وبەم پرويزۆوديموگو مەتاللا پو-پرەجنەمۋ ۋحوديت نا ەكسپورت، ا ەتو نەدوپولۋچەننايا دوباۆلەننايا ستويموست ۆنۋتري سترانى. پراۆيتەلستۆو پروراباتىۆاەت دوپولنيتەلنىە نورماتيۆنو-پراۆوۆىە مەحانيزمى، كوتورىە نەوبحوديمو ۆۆەستي ۆ پەرۆوي پولوۆينە ەتوگو گودا. مودەل پروستوگو ەكسپورتا سىريا ۋجە نە رابوتاەت. ترەبۋەتسيا سوزدانيە نوۆىح زاۆودوۆ ي پەرەدەلوۆ ۆنۋتري سترانى. ەتو زاداچا نوۆوگو پوريادكا.
اكتۋالنىم وستاەتسيا ۆوپروس لوكاليزاسيي وتەچەستۆەننىح پرەدپرياتيي. ۋروۆەن لوكاليزاسيي سلەدۋەت نەۋكلوننو پوۆىشات، يدتي وت پروستوگو ك سلوجنومۋ. تاكيە پريمەرى ۋجە يمەيۋتسيا، نو ەست تاكجە فاكتى پودمەنى پونياتيي زا سچەت لوجنوي لوكاليزاسيي. ەتو ۆەدەت ك سۋبسيديروۆانيۋ يمپورتا، چتو نەجەلاتەلنو. نام نۋجنا پودليننايا يندۋسترياليزاسيا.
ەكىنشى. ينفلياسيا وسكەن سايىن حالىقتىڭ ناقتى تابىسى قۇنسىزدانىپ جاتىر. جۇرتتىڭ تابىسىن الەۋمەتتىك سالانىڭ شىعىسى ەسەبىنەن ارتتىرۋدىڭ دا شەگى بار. ءبىز وسى شەككە جەتكەن سياقتىمىز. بۇعان قوسا تۇتىنۋ نەسيەلەرىنىڭ كولەمى ارتىپ بارادى. بۇل ارەكەت – ينفلياسيا كەزىندە جان باعۋدىڭ امالى. ءبىراق مۇنداي احۋالدىڭ الەۋمەتتىك جانە ساياسي سالدارى وتە اۋىر بولۋى مۇمكىن. ءتىپتى بانكتەردىڭ وزىنە ءقاۋىپ ءتوندىرۋى ىقتيمال.
نەسيەنى، ەڭ الدىمەن، پايدا اكەلەتىن بيزنەسكە، ياعني ءتيىمدى جوبالارعا بەرۋ كەرەك. سوندا جالاقىسى جوعارى جۇمىس ورىندارى پايدا بولادى. جۇرتتىڭ كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا ىنتاسى ارتادى. ءبىر سوزبەن ايتساق، ازاماتتاردىڭ تابىسىن كوبەيتۋگە مۇمكىندىك تۋادى.
پوەتومۋ كريتيچەسكي ۆاجنو ۆوۆلەچ وتەچەستۆەننىە بانكي ۆ رابوتۋ پو سوزدانيۋ بلاگوپرياتنىح ۋسلوۆيي دليا بيزنەسا ي ينۆەستيسيي. نەوبحوديمو راسشيريت ۆوزموجنوستي بانكوۆسكوگو سەكتورا پو كرەديتوۆانيۋ كرۋپنىح ينۆەستيسيوننىح ي ينفراسترۋكتۋرنىح پروەكتوۆ. سووتۆەتستۆۋيۋششەە پورۋچەنيە منويۋ دانو ۆ رامكاح ۋكازا و مەراح پو راسشيرەنيۋ كرەديتوۆانيا ەكونوميكي.
ۆمەستە س تەم زا بورتوم دوستۋپنوگو بانكوۆسكوگو كرەديتوۆانيا وستاەتسيا مالىي ي سرەدنيي بيزنەس. پري ەتوم مى زناەم، چتو ۋ بانكوۆ دەنگي ەست، ي وني گوتوۆى فينانسيروۆات پروزراچنو رابوتايۋششيح پرەدپرينيماتەلەي.
پوەتومۋ، پوميمو پەرەناسترويكي رابوتى ساميح بانكوۆ، نۋجنو ۋسيليت سيفروۆيزاسيۋ دەنەجنىح پوتوكوۆ ي ينتەگراسيۋ ينفورماسيوننىح سيستەم بانكوۆ ي ورگانوۆ گوسدوحودوۆ. ەتو پوزۆوليت ۋكرەپيت دوۆەريە بانكوۆ ك بيزنەسۋ، وسوبەننو مالومۋ ي سرەدنەمۋ.
ءۇشىنشى. ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى وتە بايىپتى جۇرگىزۋ كەرەك. بيۋدجەت تاپشىلىعىن، مەملەكەت قارىزىن، ۇلتتىق قوردان اۋدارىلاتىن ترانسفەرتتى جانە باسقا دا ماكروكورسەتكىشتەردى رەتتەۋ قاجەت. ءيا، ەكونوميكامىز ءوسىپ جاتىر. ءبىراق سالىق تۇسىمدەرىنىڭ ىشكى جالپى ونىمگە قاتىستى ءوسۋ قارقىنى – تۇراقسىز. كەيبىر ماماندار «سالىق جەڭىلدىكتەرى وتە كوپ بولعان سوڭ، ءتۇسىم ازايىپ جاتىر» دەيدى. بۇدان باسقا دا سەبەپتەر ايتىلادى. جالپى، سوڭعى بەس جىلدا بيۋدجەتكە 30 تريلليون تەڭگە كەم تۇسكەن. ارينە، بۇل سيفردىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىن تەكسەرۋ قاجەت. تالاي جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان وسى ماسەلەنى تۇپكىلىكتى شەشەتىن ۋاقىت جەتتى.
نالوگوۆىە لگوتى سلەدۋەت پەرەوريەنتيروۆات ۆ وسنوۆنوم نا پريۆلەچەنيە ينۆەستيسيي ۆ پرويزۆودستۆو پرودۋكسيي س ۆىسوكوي دوباۆلەننوي ستويموستيۋ ي ستيمۋليروۆانيە تەحنولوگيچنوگو ەكسپورتا. ەتو كاك بى زاداچا يدەالنوگو پوريادكا.
نو حوتەل بى، چتوبى ۆسە پونيالي مويۋ پوزيسيۋ: ۆسيۋ ەكونوميچەسكۋيۋ پوليتيكۋ مى دولجنى پودچينيت زاداچە ديۆەرسيفيكاسيي ەكونوميكي، ەە يندۋسترياليزاسيي ي، ۆ كونەچنوم سچەتە، پريۆلەچەنيۋ ينۆەستيسيي. اكيمى ۆسەح ۋروۆنەي دولجنى پوۆسەدنيەۆنو دۋمات و پريۆلەچەنيي ينۆەستيسيي ي سوزدانيي رابوچيح مەست، ا پراۆيتەلستۆو وبيازانو يم پوموگات ۆ ەتوم.
س درۋگوي ستورونى، كاك يا ۆسەگدا گوۆوريل، نالوگوۆايا پوليتيكا دولجنا بىت ستيمۋليرۋيۋششەي ي گيبكوي. ناپريمەر، سەگودنيا ۆ كازاحستانە يمەەتسيا منوجەستۆو مەستوروجدەنيي تۆەردىح پولەزنىح يسكوپاەمىح، كوتورىە پري تەكۋششەم نالوگووبلوجەنيي رازراباتىۆات ەكونوميچەسكي نەسەلەسووبرازنو ي نيەۆىگودنو.
سىرە پروستو لەجيت ۆ زەملە، زاچاستۋيۋ ريادوم س مونوگورودامي، حوتيا موگلو بى يسپولزوۆاتسيا نا بلاگو گراجدان. پوچەمۋ بى، پو پريمەرۋ سلوجنىح نەفتەگازوۆىح مەستوروجدەنيي، نە وبلەگچيت دليا تاكيح مالورەنتابەلنىح نوۆىح پروەكتوۆ نالوگوۆوە برەميا ۆ وبمەن نا سوزدانيە رابوچيح مەست، سترويتەلستۆو پەرەراباتىۆايۋششيح موششنوستەي، ۆىپولنەنيە سوسوبيازاتەلستۆ؟
پراۆيتەلستۆو دولجنو پودۋمات نا ەتوت سچەت. نۋجنو زانياتسيا ەتوي رابوتوي، ۋچەست ەە پري رازرابوتكە نوۆوي نالوگوۆوي پوليتيكي.
ۆ سەلوم، نالوگوۆايا پوليتيكا دولجنا بىت گيبكوي. ۆ كونسە كونسوۆ، ەتو نە سۆياششەننوە پيسانيە. پرەجدە ۆسەگو، ۆى دولجنى پريۆلەكات ينۆەستيسيي. سەيچاس زا ينۆەستيسيي يدەت وگرومنايا، ناپرياجەننايا بوربا نا ۆنەشنيح رىنكاح، ي زدەس نام ۋپيراتسيا ۆ ستەنۋ ني ۆ كوەم سلۋچاە نەلزيا.
ءقازىر جاڭا بيۋدجەت كودەكسى دايىندالىپ جاتىر. وسى رەتتە بيۋدجەت ەرەجەلەرىنە جانە ونى مۇلتىكسىز ساقتاۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارعىم كەلەدى. مۇنداعى ەڭ باستى قاعيدا – كورپەگە قاراي كوسىلۋ. ۇلتتىق قورعا جارماسا بەرۋدى دوعارۋ قاجەت. مەن بۇل تۋرالى وسىعان دەيىن دە تالاي رەت ايتتىم.
ناسفوند – ەتو سرەدستۆا بۋدۋششيح پوكولەنيي. مى دولجنى يسپولزوۆات ەگو رەسۋرسى تولكو ۆ نەوبحوديمىح سلۋچاياح، ۆ كريزيسنىە پەريودى.
سلەدۋەت ۆ پولنوي مەرە يسپولزوۆات ينستيتۋت گوسۋدارستۆەننوگو-چاستنوگو پارتنەرستۆا ي پودۋشيەۆوگو فينانسيروۆانيا، وسوبەننو دليا پريۆلەچەنيا ينۆەستيسيي ۆ سوسيالنۋيۋ ينفراسترۋكتۋرۋ.
ۆ دەكابرە پروشلوگو گودا منويۋ پودپيسانى زاكونوداتەلنىە پوپراۆكي، ناپراۆلەننىە نا ۆنەدرەنيە نوۆوي مودەلي گچپ. پرينياتى مەرى دليا وبەسپەچەنيا پروزراچنوستي پروسەدۋر وتبورا چاستنىح پارتنەروۆ، وگرانيچەنو ۋچاستيە كۆازيگوسۋدارستۆەننىح پرەدپرياتيي. تەم سامىم سوزدانى ۋسلوۆيا دليا ۆوۆلەچەنيا بيزنەسا ۆ رەاليزاسيۋ گوسۋدارستۆەننىح پروەكتوۆ. داننىي ينسترۋمەنت دولجەن ماكسيمالنو يسپولزوۆاتسيا پري رەاليزاسيي نوۆىح ناسيونالنىح پروەكتوۆ.
پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پودگوتوۆيت كومپلەكسنۋيۋ پروگراممۋ گچپ ۆ سوسيالنوي سفەرە.
ءتورتىنشى. ەكونوميكانى مونوپوليادان ارىلتۋ – ماڭىزدى مىندەت. بۇل باعىتتا ناقتى جۇمىس باستالدى. ناتيجەسى ءقازىردىڭ وزىندە جامان ەمەس. ءبىراق مۇنىمەن شەكتەلۋگە بولمايدى. ەلىمىزدە مەكەمەارالىق كوميسسيالار قۇرىلدى. ولاردىڭ الدىنا ناقتى مىندەتتەر قويىلدى. وسىعان وراي زاڭسىز شىعارىلعان اكتيۆتەردى قايتارۋ، ادىلەتتىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ، ادال باسەكەلەستىككە جاعداي جاساۋ كەرەك. مۇنىڭ ءبارى – ۋاقىتشا مىندەت ەمەس. كەرىسىنشە، بۇلار – جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتتىڭ باستى قاعيداتتارى.
تاۋار نارىعىنىڭ مونوپوليالىق قۇرىلىمى ءالى دە وزگەرە قويعان جوق. ونىڭ ۇستىنە بيزنەس، اسىرەسە، ورتا بيزنەس قارقىندى دامىماي وتىر. سوندىقتان تىڭ شارالاردى قولعا الۋ قاجەت. ۇكىمەت وسىعان قاتىستى ناقتى ۇسىنىستار بەرىپ، ءبىر شەشىم قابىلداۋعا ءتيىس.
كەلەسى. «ستراتەگيالىق نىساندار» ۇعىمىن ايقىنداۋ ءتاسىلىن قايتا قاراۋ قاجەت.
بالكىم، ايماقتىق ماڭىزى بار ستراتەگيالىق نىسان ۇعىمىن ەنگىزۋ كەرەك شىعار. بۇل – الەمدىك تاجىريبە. ءبارىن ويلانباي وزگەرتە بەرۋ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىككە نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن. قازىرگى گەوساياسي جاعدايدا بۇل ماسەلەنىڭ وزەكتىلىگى ءتىپتى ارتا ءتۇستى.
قازاقستان سالماقتى جانە دەربەس ەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزۋى كەرەك. قوعامدىق رەسۋرستار قولجەتىمدى بولۋى ءۇشىن اشىق اۋكسيون قاعيداتتارىن باسشىلىققا الۋ قاجەت. بيزنەس وكىلدەرى بارلىق مىندەتتەمەلەرىن ادال ورىنداۋ ءۇشىن ءتيىمدى باقىلاۋ جۇيەسىن ورناتۋ كەرەك. مونوپوليستەرگە قارسى قوزعالعان ىستەر بويىنشا ساپالى جۇمىس اتقارىلۋعا ءتيىس. ول ءۇشىن قازىلاردىڭ بىلىكتى بولۋى اسا ماڭىزدى.
ءقازىر زاڭسىز شىعارىلعان اكتيۆتەردى مەملەكەتكە قايتارۋ جۇمىسى جاندانا ءتۇستى. قايتارىلعان اكتيۆتەر مەن مۇلىكتەر قولدى بولىپ كەتپەۋى كەرەك. بارلىق قاراجات تولىعىمەن ەكونوميكانى دامىتۋعا جۇمسالۋى قاجەت. وسى ورايدا قارجىنى قايتارىپ، ەلىمىزدى وركەندەتۋگە اتسالىسقىسى كەلەتىن ازاماتتارعا مىنانى ايتقىم كەلەدى. جاڭا يندۋستريالىق جوبالارعا قارجى سالىڭىزدار. قازاقستاندا جاڭا وندىرىستەر اشىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرىڭىزدار. سوندا مۇنداي اكتيۆتەرگە جانە ونىڭ يەلەرىنە قاتىستى ەشقانداي ماسەلە تۋىندامايدى. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن. ءبىز ادال ءارى اشىق جۇمىس ىستەيتىن بيزنەس وكىلدەرىنە بارلىق جاعدايدى جاسايمىز.
ۆ سەلوم، پراۆيتەلستۆۋ ي اكيمام سلەدۋەت زناچيتەلنو اكتيۆيزيروۆات رابوتۋ پو پريۆلەچەنيۋ ينۆەستيسيي. يا وب ەتوم ۋجە سكازال، نو، س ۋچەتوم يسكليۋچيتەلنوي ۆاجنوستي، پوۆتوريۋ. دا، ۆ پروشلوم گودۋ بىل پريۆلەچەن رەكوردنىي زا پوسلەدنيە 10 لەت وبەم پريامىح ينوستراننىح ينۆەستيسيي – 28 ميللياردوۆ دوللاروۆ. ودناكو نايبولشيي وبەم ۆلوجەنيي، بولەە 43% وت وبششەي سۋممى، تراديسيوننو شەل ۆ گورنودوبىۆايۋششيي سەكتور، توگدا كاك ينۆەستيسيي ۆ وبراباتىۆايۋششۋيۋ پرومىشلەننوست سوستاۆيلي ۆسەگو پياتۋيۋ چاست. پوەتومۋ نام نۋجنا گيبكايا، اداپتيروۆاننايا ك ناشيم پوترەبنوستيام ي رەاليام نالوگوۆايا پوليتيكا، ۆىسوكايا موبيلنوست ي فينانسوۆايا چيستوپلوتنوست ۆسەح گوسۋدارستۆەننىح سلۋجاششيح.
نەوبحوديمو ۆىسترويت ەففەكتيۆنۋيۋ سيستەمۋ پريۆلەچەنيا ي، ساموە گلاۆنوە، «پريزەملەنيا» ينۆەستيسيي. زارۋبەجنىم ينۆەستورام سلەدۋەت پرەدلاگات ۆكلادىۆات ۆ كونكرەتنىە پروەكتى، فورميروۆات گوتوۆىە پاكەتنىە رەشەنيا.
پراۆيتەلستۆو پرودۋكتيۆنو رابوتاەت س كرۋپنىمي زارۋبەجنىمي پارتنەرامي ۆ كونكرەتنىح وتراسلياح، نو نادو ناراششيۆات ۋسيليا.
نەوبحوديمو سوزدات ينتەراكتيۆنۋيۋ ينۆەستيسيوننۋيۋ كارتۋ، زاپۋستيت سيفروۆۋيۋ بازۋ داننىح ينۆەستوروۆ ي ينۆەستيسيوننىح پروەكتوۆ كاجدوگو رەگيونا.
نەداۆنو يا نازناچيل زامەستيتەلەم پرەمەر-مينيسترا – مينيستروم ينوستراننىح دەل مۋراتا نۋرتلەۋ. ۋ نەگو زناچيتەلنىي وپىت رابوتى ۆ مەجدۋنارودنوي سفەرە. پو راسپرەدەلەنيۋ وبيازاننوستەي ون بۋدەت تاكجە زانيماتسيا پريۆلەچەنيەم ينۆەستيسيي. نادەيۋس، رەزۋلتاتى ۆ ەتوي وتراسلي بۋدۋت پولۋچەنى.
ك ەتوي رابوتە سلەدۋەت پريۆلەچ ي ناسيونالنۋيۋ پالاتۋ «اتامەكەن».
سچيتايۋ نەوبحوديمىم زا كاجدىم زناچيمىم ينۆەستيسيوننىم پروەكتوم زاكرەپيت سوپروۆوجدەنيە سو ستورونى سوترۋدنيكوۆ پروكۋراتۋرى. ەتو پوزۆوليت نالاديت سيستەمۋ كوللەكتيۆنوي وتۆەتستۆەننوستي ي وسۆوبوديت گوسسلۋجاششيح وت وپاسەنيي پرينيات نەپراۆيلنوە رەشەنيە.
تاكايا مەرا دولجنا پوۆىسيت ەففەكتيۆنوست رابوتى پو پريۆلەچەنيۋ ينۆەستيسيي ي پوسلۋجيت گارانتيەي بەزوپاسنوستي ينۆەستيسيي ينوستراننىح پرەدپرينيماتەلەي. پراكتيكا پروكۋرورسكوگو سوپروۆوجدەنيا ينۆەستيسيوننىح پروەكتوۆ سۋششەستۆۋەت ۆ ميرە. ەتو نە نوۆايا پراكتيكا. مى ەە دولجنى يسپولزوۆات ۋ ناس ۆ كازاحستانە س ۋچەتوم ۆسەح پولوجيتەلنىح اسپەكتوۆ. پروكۋرورسكوە سوپروۆوجدەنيە نەوبحوديمو نە دليا توگو، چتوبى پرەپياتستۆوۆات رەاليزاسيي تەح يلي ينىح پروەكتوۆ، ا ناوبوروت، چتوبى پودسكازىۆات، كاك لۋچشە سدەلات، چتوبى توت يلي ينوي ينۆەستيسيوننىي پروەكت پولۋچيل سۆوە رازۆيتيە.
سچيتايۋ، چتو ۆسە ەتو بۋدەت سپوسوبستۆوۆات ۋلۋچشەنيۋ ينۆەستيسيوننوگو كليماتا ۆ ناشەي سترانە. ا ۋلۋچشەنيە ينۆەستيسيوننوگو كليماتا ۆ كازاحستانە – زاداچا ستراتەگيچەسكوگو پوريادكا.
پياتوە. پرەدستويت كاردينالنو پەرەسترويت رابوتۋ پو دالنەيشەمۋ رازۆيتيۋ ينفراسترۋكتۋرى، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد كوممۋنالنوي.
نەدوۆولستۆو گراجدان ەتوي زيموي ۆىزۆالا نەۋدوۆلەتۆوريتەلنايا، پو سۋتي، پروۆالنايا رابوتا پو وبەسپەچەنيۋ تەپلوم.
بولەە پولوۆينى تەس ناحودياتسيا ۆ زونە ريسكا، ۋروۆەن يزنوسا ۆ نەكوتورىح گوروداح پريەۆىسيل 80%. سرەدنيي يزنوس تەپلوۆىح سەتەي پو سترانە سوستاۆيل وكولو 54%. ا ۆ 80 گوروداح س سەنتراليزوۆاننىم تەپلوسنابجەنيەم ەتوت پوكازاتەل – وت 75 دو 92%.
ۆ سەلياح مودەرنيزاسيي كوممۋنالنوي سفەرى يا پورۋچال وبەسپەچيت پەرەحود نا نوۆۋيۋ تاريفنۋيۋ پوليتيكۋ «تاريف ۆ وبمەن نا ينۆەستيسيي». ۆ تەكۋششەي سيتۋاسيي پراۆيتەلستۆۋ پريدەتسيا رەشيت «زاكونسەرۆيروۆاننىە» گودامي پروبلەمى، نو درۋگوگو پۋتي نەت.
مى نە ودني ۆ داننوم رەگيونە، ۋ ۆسەح سەنى نا توپليۆو ۆىشە، چەم ۋ ناس. ۆ نەكوتورىح ستراناح، ۆ ناشەم بليجايشەم وكرۋجەنيي، سەنا نا توپليۆو پوچتي ۆ دۆا رازا ۆىشە، چەم ۋ ناس. سلەدوۆاتەلنو، ۆسە سۋبسيديي گوسۋدارستۆا ۋحوديات ۆ ەكونوميكۋ درۋگيح ستران.
مى ليبو پوستەپەننو پوۆىسيم تاريفى ي پريبليزيم يح ك رىنكۋ، ليبو وستانەمسيا ۆوۆسە بەز ينفراسترۋكتۋرى ۆو ۆسەح گوروداح ي سەلاح.
ناپريمەر، ۆ پروشلوم گودۋ پەرەكرەستنوە سۋبسيديروۆانيە سەن ي تاريفوۆ تولكو زا سچەت فوندا «سامرۋك-كازىنا» پريەۆىسيلو 1 تريلليون تەنگە. ەتو وچيەۆيدنوە يسكاجەنيە پرينسيپوۆ رىنوچنوي ەكونوميكي.
ۆمەستە س تەم پەرەحود وت پەرەكرەستنوگو سۋبسيديروۆانيا سەن ي تاريفوۆ دولجەن بىت وسۋششەستۆلەن پلاۆنو. نۋجنو، پرەجدە ۆسەگو، ۋچيتىۆات ۋروۆەن دوحودوۆ كونكرەتنىح گرۋپپ پوترەبيتەلەي.
زدەس زابەگات ۆپەرەد ني ۆ كوەم سلۋچاە نەلزيا. شاپكوزاكيداتەلستۆو توجە دولجنو پولنوستيۋ وتسۋتستۆوۆات. نۋجنو پروۆوديت پوليتيكۋ پلاۆنو، گيبكو، سپوكوينو، نو يدتي ۆپەرەد. درۋگوگو پۋتي نەت. سيدەت نا مەستە س سۋششەستۆۋيۋششيمي تاريفامي ۋجە نيەۆوزموجنو.
تاعى ءبىر ماسەلەنى ارنايى ەسكەرتكىم كەلەدى. ءتاريفتى وسىرۋدەن تۇسكەن قوسىمشا قارجى تەك قانا كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋعا جۇمسالۋى كەرەك. سونداي-اق جاڭا قۋات كوزدەرىن ىسكە قوسۋعا جانە جۇمىسشىلاردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋگە باعىتتالۋى قاجەت. مونوپوليستەردىڭ مىندەتتەرى مۇقيات ناقتىلانىپ، تولىعىمەن ورىندالۋعا ءتيىس. سوندىقتان ۇكىمەتكە قارجىنىڭ جۇمسالۋىن باقىلايتىن قاتاڭ امال-تاسىلدەر ەنگىزۋدى تاپسىرامىن. وعان سيفرلىق باقىلاۋ جۇيەسىن دە ەنگىزۋ كەرەك. جۇرت كوممۋنالدىق قىزمەت ءۇشىن تولەگەن اقشاسى قايدا كەتىپ جاتقانىن
كورىپ وتىرۋعا ءتيىس. قازىرگى زامانعى اقپاراتتىق تەحنولوگيا بۇعان تولىق مۇمكىندىك بەرەدى.
جانار-جاعارمايدىڭ باعاسىن كوتەرۋ ماسەلەسىنە دە ءدال وسىلاي قاراعان ءجون. تۇسكەن قارجىنى دەلدالدار، ياعني الىپساتارلار يەمدەنىپ كەتپەۋى قاجەت. ونى جاڭا مۇناي-گاز جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋعا جانە مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىن جاڭعىرتۋعا جۇمساۋ كەرەك.
پوەتومۋ پراۆيتەلستۆو دولجنو پرينيات دوپولنيتەلنىە مەرى پو پوۆىشەنيۋ نالوگوۆوي وتداچي دليا گوسۋدارستۆا پري پەرەسموترە سەن نا نەفتەپرودۋكتى.
ۆ سەلوم، پو تاريفنوي پوليتيكە پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پرورابوتات ۆوپروس ۆۆەدەنيا «سوسيالنىح نورم پوترەبلەنيا» رەگۋليرۋەمىح توۆاروۆ ي ۋسلۋگ. ۆ كونسە كونسوۆ، ەتو مەجدۋنارودنايا پراكتيكا.
«سۋدىڭ دا سۇراۋى بار». ونى نەعۇرلىم كوپ تۇتىنساڭ، سوعۇرلىم كوپ اقشا تولەيسىڭ. بۇل – جۇرتتى ۇنەمشىل بولۋعا ۇيرەتەتىن ادىلەتتى جانە قاراپايىم ۇستانىم. دامىعان ەلدەردىڭ تۇرعىندارى ءار نارسەنىڭ ءقادىرىن بىلەدى. ۇنەمشىلدىك ولاردىڭ ءومىر سالتىنا اينالعان. ءتىپتى سۋ مەن جىلۋدى ىسىراپ ەتپەۋدى بالالارعا جاستايىنان ۇيرەتەدى. ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز دا وسىنداي ۇنەمشىل بولۋى كەرەك. اسىرەسە، سۋدى ۇنەمدەپ تۇتىنۋىمىز كەرەك. مەن سۋ تاپشىلىعىنىڭ ارتىپ جاتقانىن ۇدايى ايتىپ ءجۇرمىن. ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، 2040 جىلعا قاراي سۋعا دەگەن سۇرانىس 50 پايىزعا ارتادى. قازاقستان 2050 جىلعا قاراي «سۋعا وتە مۇقتاج» ەلدەردىڭ ساناتىنا كىرۋى مۇمكىن.
مى مەدلەننو، نو ۆەرنو پريبليجاەمسيا ك كاتەگوريي ۆودودەفيسيتنىح ستران.
ءقازىر ەلىمىزدە 600 مىڭنان استام ادام تازا اۋىزسۋعا ءزارۋ. بۇل – اۋىلداعى اعايىن عانا ەمەس، قالا حالقى ءۇشىن دە وتە وزەكتى ماسەلە. ءىرى شاھارلاردىڭ ينفراقۇرىلىمى جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلە جاتقان سۇرانىسقا جاۋاپ بەرە الماي وتىر. ءتىپتى استانانىڭ وزىندە سۋ تاپشىلىعى قاتتى سەزىلە باستادى. باستى سەبەپتىڭ ءبىرى – قۇرىلىستىڭ كوبەيۋى. ۇنەمشىل بولماساق، تازا سۋ بەرەتىن جاڭا نىسانداردى ىسكە قوسقانمەن، تاپشىلىقتى جويا المايمىز.
دليا ناس ەتو وچەن اكتۋالنو. تاك، كازاحستانۋ ترەبۋەتسيا ۆ 3 رازا بولشە ۆودى نا دوللار پرويزۆوديموگو ۆۆپ، چەم روسسيي يلي سشا، ي ۆ 6 راز بولشە، چەم زاسۋشليۆوي اۆستراليي.
اناليز رابوتى پرەدپرياتيي، وتۆەتستۆەننىح زا سەنتراليزوۆاننوە ۋپراۆلەنيە ۆودوحوزيايستۆەننىمي وبەكتامي، پوكازال يح نيزكۋيۋ ەففەكتيۆنوست. درۋگيمي سلوۆامي، ۆودۋ مى نە ەكونوميم.
زايمى وت مەجدۋنارودنىح فينانسوۆىح ورگانيزاسيي نا رەكونسترۋكسيۋ ۆودوحوزيايستۆەننىح ي گيدرومەليوراتيۆنىح سيستەم، دولجنىم وبرازوم نە وسۆايۆايۋتسيا. وسترو ستويت كادروۆىي ۆوپروس. پراۆيتەلستۆو وپرەدەليلو بازوۆىي ۆۋز دليا پودگوتوۆكي سپەسياليستوۆ ۆودنوي وتراسلي.
تەپەر نەوبحوديمو پەرەزاگرۋزيت سامۋ سيستەمۋ ۋپراۆلەنيا. «كازۆودحوز» سلەدۋەت پەرەفورماتيروۆات ۆ فينانسوۆو ستابيلنۋيۋ ورگانيزاسيۋ. ونا ۆوزمەت نا سەبيا ليديرۋيۋششۋيۋ رول ۆ ترانسفورماسيي ۆودنوي وتراسلي. تاك دولجنو بىت.
ءقازىر 500-دەن استام گيدروتەحنيكالىق نىسان ابدەن توزىپ تۇر. ءتىپتى ونىڭ 200-ىندە توتەنشە جاعداي تۋىنداۋ ءقاۋپى بار. كەزىندە كەيبىر سۋ قويمالارى بۇزىلىپ، قايعىلى وقيعا بولعانىن بىلەسىزدەر. وسىنداي ءجايتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن گيدروقۇرىلىمدار جان-جاقتى تەكسەرىلۋگە ءتيىس. اپاتتىق جاعدايدا تۇرعان جانە قاراۋسىز قالعان نىسانداردى باقىلاۋعا الۋ كەرەك. قاۋىپ-قاتەرلەر كارتاسىن جاساۋ قاجەت. توتەنشە جاعدايعا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن قاتەرلەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ناقتى شارالاردى قولعا العان ءجون. سونداي-اق سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدىڭ ءبىرىڭعاي اقپاراتتىق-ساراپتامالىق جۇيەسىن جاساۋ كەرەك.
ەششە ودنا پروبلەما – ەتو بلاگوۋسترويستۆو گورودوۆ. داننىم ۆوپروسوم دولجنى زانيماتسيا اكيمى ۆسەح ۋروۆنەي.
يزۆەستنو، چتو ناريادۋ س سوسيالنو-ەكونوميچەسكيمي فاكتورامي ۋروۆەن رازۆيتيا رەگيونوۆ وپرەدەلياەتسيا ۆنەشنيي وبليكوم زدانيي، يح سووتۆەتستۆيەم سانيتارنىم نورمام، وزەلەنەنيەم تەرريتوريي، سوستويانيەم وبششەستۆەننوگو پروسترانستۆا، ناليچيەم دەتسكيح سپورتيۆنىح پلوششادوك ي پروچەە. ەست لي ۋ ناس ۆسە ەتو؟ دۋمايۋ، چتو نەت.
ۆ وبششەستۆە تاكجە اكتيۆنو وبسۋجداەتسيا ۆوپروس ەففەكتيۆنوگو ۋپراۆلەنيا جيلىم فوندوم. رەفورما، ناپراۆلەننايا نا ۆنەدرەنيە ينستيتۋتا وسي، نە دوۆەدەنا دو كونسا. ناريادۋ س وسي پو-پرەجنەمۋ فۋنكسيونيرۋيۋت كسك.
ۆووبششە، مى س ەتوي رەفورموي وسي سيلنو وشيبليس. نو سەيچاس اكيمى ۆمەستە س پراۆيتەلستۆوم دولجنى نايتي ۆىحود يز ەتوي سيتۋاسيي، پوتومۋ چتو پولوجەنيە دوستاتوچنو سەرەزنوە.
ۆ تاكيح ۋسلوۆياح گلاۆنايا زاداچا – وبەسپەچيت ليۋدەي كاچەستۆەننىمي ي پروزراچنىمي ۋسلۋگامي – نە ۆىپولنياەتسيا. ۆ تو جە ۆرەميا داننايا رەفورما پرەدپولاگالا سوزدانيە پەرۆوي ستۋپەني ۆ سيستەمە مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا. پوەتومۋ وستاۆليات بەز دولجنوگو ۆنيمانيا ەتۋ زاداچۋ نەلزيا.
يا نادەيۋس نا پوددەرجكۋ ي اكتيۆنوە ۋچاستيە دەپۋتاتوۆ ۆسەح ۋروۆنەي، بۋد تو ماسليحاتى، ماجيليس، سەنات. زدەس پريسۋتستۆۋەت البەرت راۋ. ۆى زانيماليس ەتيم ۆوپروسوم. منە كاجەتسيا، نۋجنو بولەە سەرەزنو پودويتي ك رەشەنيۋ ەتوي زاداچي.
ۆ سەلوم، ترەبۋەتسيا ۆىۆەرەننايا ينفراسترۋكتۋرنايا پوليتيكا.
كاك يا ۋجە سكازال ۆ نەداۆنەم ۆىستۋپلەنيي ۆ پارلامەنتە، نام نۋجەن ناسيونالنىي ينفراسترۋكتۋرنىي پلان دو 2029 گودا، وريەنتيروۆاننىي نا كونكرەتنىە رەزۋلتاتى، پودكرەپلەننىي فينانسيروۆانيەم س دوستيجيمىمي سروكامي يسپولنەنيا.
ەششە ودين ۆوپروس. كونەچنو، موجەت ەتوت ۆوپروس نە پرەزيدەنتسكوگو ۋروۆنيا، نو يا دولجەن و نەم سكازات. كو منە پوستوياننو وبراششايۋتسيا يز ۆسەح وبلاستەي س جالوبامي و برودياچيح سوباكاح، كوتورىمي نيكتو يز پرەدستاۆيتەلەي ۆلاستي نا مەستاح نە زانيماەتسيا، سسىلاياس نا سووتۆەتستۆۋيۋششيي زاكون. نو، يديا پو تاكومۋ پۋتي، مى موجەم پوتەريات كونترول ناد سيتۋاسيەي. تو ي دەلو پوياۆليايۋتسيا سووبششەنيا، چتو سۆورا برودياچيح سوباك ناپالا نا ليۋدەي ي دەتەي.
دا، مى دولجنى بەرەجنو وتنوسيتسيا ك جيۆوتنىم، نو نە پوزۆوليات يح اگرەسسيۋ ك ليۋديام، وسوبەننو ۆ وتنوشەنيي دەتەي. مەجدۋ تەم كوليچەستۆو جەرتۆ ناپادەنيا برودياچيح سوباك ۋۆەليچيۆاەتسيا. ەتو نەدوپۋستيمو. يا پروشۋ ۆاس ۆسەح پرينيمات مەرى.
التىنشى. ۇلتتىڭ دەنى ساۋ جانە ساۋاتتى بولۋى – وتە ماڭىزدى ماسەلە. وسىنى ەسكەرمەسەك، ەكونوميكانى رەفورمالاۋ بوس اۋرەشىلىك بولادى. بۇل – مەملەكەتتىڭ مىندەتى. ەڭ الدىمەن، ادامدارعا ساپالى مەديسينا قولجەتىمدى بولۋى قاجەت. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلە وتە كوپ. مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى وسى سالانى دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز. الايدا بۇل جۇيەدەگى قارجى اينالىمىنا باقىلاۋ جاسالمايدى.
نيزكيي ۋروۆەن ينفورماتيزاسيي پريۆەل ك سۋششەستۆەننومۋ پوۆىشەنيۋ ناگرۋزكي نا مەدپەرسونال. دەياتەلنوست رەگيونالنىح كوميسسيي فوندا مەدستراحوۆانيا نە پروزراچنا، چتو پريۆوديت ك روستۋ راسحودوۆ نا زدراۆووحرانەنيە.
نا فونە بەسكونترولنوگو پوترەبلەنيا مەدپوموششي چيسلو دوروگوستوياششيح دياگنوستيچەسكيح ۋسلۋگ ۋۆەليچيلوس ۆ 11 راز. ستاسيونارى سترانى ۆ كونسە پروشلوگو گودا يسپىتىۆالي وسترىي دەفيسيت سرەدستۆ. ەتو وزناچاەت، چتو وتۆلەكايۋتسيا سرەدستۆا وت دەيستۆيتەلنو ۆاجنىح ناپراۆلەنيي. پراۆيتەلستۆۋ سوۆمەستنو س اكيمامي رەگيونوۆ سلەدۋەت پروۆەستي ريەۆيزيۋ دەياتەلنوستي رەگيونالنىح فيليالوۆ فوندا مەديسينسكوگو ستراحوۆانيا.
كوررۋپسيوننىە ريسكي سوحرانيايۋتسيا ي ۆ ۆوپروساح لەكارستۆەننوگو وبەسپەچەنيا. ەتومۋ سپوسوبستۆۋەت نەەففەكتيۆنايا سيستەما پلانيروۆانيا. دو سيح پور مەديسينسكيە ورگانيزاسيي «ۆرۋچنۋيۋ» فورميرۋيۋت پوترەبنوست ۆ لەكارستۆەننىح سرەدستۆاح. نەرەدكي سلۋچاي زناچيتەلنوگو زاۆىشەنيا سەن نا مەديسينسكۋيۋ تەحنيكۋ. ۆسە ەششە نە رەشەن ۆوپروس زاپۋسكا ينتەگراسيوننوي پلاتفورمى زدراۆووحرانەنيا. رابوتا ۆەدەتسيا ي پلانى ۋ پراۆيتەلستۆا بولشيە، نو ۆاجنا ەففەكتيۆنايا ي وپەراتيۆنايا رەاليزاسيا.
قازىرگى زاماندا دامۋدىڭ باستى كىلتى – ءبىلىم. ءبىز زامان تالابىنا بارىنشا بەيىم، سونداي-اق جارقىن بولاشاقتى ءوز قولىمەن قالايتىن جاسامپاز ۇرپاق تاربيەلەۋىمىز كەرەك. PISA حالىقارالىق زەرتتەۋىنە قاراساق، ەلىمىز سوڭعى 10 جىلدا ورتا ءبىلىم ساپاسى بويىنشا 80 ەلدىڭ ىشىندە ەلۋىنشى-الپىسىنشى ورىننان كوتەرىلگەن جوق. دەمەك، جاعدايىمىز ءماز ەمەس.
باستى تۇيتكىلدىڭ ءبىرى – بالالاردىڭ ءبىلىمىن ءبىرجاقتى باعالاۋ. ەلىمىزدە ءبىلىمنىڭ ساپاسىنا ەمەس، كورسەتكىشتىڭ جوعارى بولۋىنا باسا ءمان بەرىلەدى. وقۋشىلاردىڭ ءبىرىڭعاي ۇلتتىق تەستىلەۋدەن العان باعاسى مەن مەكتەپتەگى باعاسى ەكى ءتۇرلى. ايىرماشىلىق 30 پايىز نەمەسە ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن. سونداي-اق وسىنداي الشاقتىق حالىقارالىق جانە ۇلتتىق باعالاۋ كەزىندە بايقالادى. اشىعىن ايتساق، مۇنىڭ ءبارى جاپپاي بەلەڭ العان كوزبوياۋشىلىقتىڭ كەسىرىنەن بولىپ وتىر. ءوزىڭدى ءوزىڭ الداۋ جارعا جىعادى.
نادو پرودۋمات كاك وبەكتيۆنو وسەنيۆات پولۋچەننىە زنانيا ۆ شكولە. ۆ تو جە ۆرەميا نەت سمىسلا سوزداۆات نوۆىە ۆەدومستۆا يلي سەنترى تەستيروۆانيا، سەرتيفيكاسيي ي پروچەە. چەرەز ەتو مى پروحوديلي. ەتو توجە يستوچنيك كوررۋپسيوننىح ريسكوۆ. پوەتومۋ پراۆيتەلستۆو دولجنو دات سۆوي رەكومەنداسيي نا ەتوت سچەت.
جالپى، جاس ۇرپاق ءبىلىمدى بولماسا، ەلدىڭ وسىپ-وركەندەۋى جايلى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. بۇگىنگى ءبىلىمدى جاستار ەرتەڭ قازاقستاندى العا جەتەلەيتىن ماماندارعا، كاسىپكەرلەرگە، باسشىلارعا اينالادى. سوندىقتان مەن ءبىلىم ماسەلەسىنە ەرەكشە ءمان بەرەمىن.
تاعى ءبىر نازار اۋداراتىن ماسەلە – جاس ۇرپاقتىڭ قاۋىپسىزدىگى. بالالارعا قاتىستى جانتۇرشىگەرلىك قىلمىستار جيىلەپ كەتتى. مۇنداي وقيعالار مەكتەپتە، كوشەدە، ءتىپتى، ۇيدە بولىپ جاتىر. سوراقى جاعدايلار وقۋشىلاردىڭ وزىنە قول جۇمساۋىنا سەبەپكەر بولىپ وتىر. ءتىپتى اتا-انالاردىڭ وزدەرى بالاسىنا قورلىق كورسەتىپ، ونىڭ ارتى قايعىلى جاعدايعا ۇلاسىپ جاتادى.
وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ جۇمىسى ءالسىز. جاۋاپتى مەكەمەلەر مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتى ويداعىداي ناتيجە بەرگەن جوق. تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ ساياساتىن قايتا قاراۋىمىز كەرەك. ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ شارالارىن زاڭمەن كۇشەيتۋ كەرەك. وتباسى قۇندىلىقتارىن دارىپتەۋ ىسىنە ەرەكشە كوڭىل بولگەن ءجون. تاعى دا ەسكەرتەمىن، ءبىز قوعامداعى، كوشەدەگى، ءتىپتى ءار ۇيدەگى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتپەسەك، دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىمىز قيىن بولادى. ازاماتتارىمىز ەركىن ءجۇرىپ-تۇراتىن ءقاۋىپسىز قوعام قۇرۋىمىز قاجەت.
دالەە. ۆ رامكاح ەففەكتيۆنوگو رازۆيتيا چەلوۆەچەسكوگو كاپيتالا گوسۋدارستۆەننايا سوسيالنايا پوددەرجكا دولجنا ستات توچەچنوي ي ادرەسنوي.
تەكۋششيي وبەم سوسيالنىح گارانتيي̆ دولجەن نە سوكراششاتسيا، ا پەرەراسپرەدەلياتسيا ۆ پولزۋ دەيستۆيتەلنو نۋجدايۋششيحسيا ۆ نيح گراجدان. گوسۋدارستۆو بۋدەت پوموگات تەم، كتو بەز ەتوگو نە موجەت وبويتيس.
وسنوۆوي ۆسەگو دولجنا ستات ۋپرەجدايۋششايا سوسيالنايا پوليتيكا، ناپراۆلەننايا ۆ بولشەي مەرە نە نا ۆىپلاتۋ پوددەرجيۆايۋششيح پوسوبيي، ا نا سوزدانيە پرودۋكتيۆنىح رابوچيح مەست.
ەتو پوزۆوليت وبەسپەچيت رەاليزاسيۋ پرينسيپا «ۆسەوبششەي زانياتوستي».
ءقازىر ەڭبەك نارىعىندا جاستاردىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. ۇكىمەتكە جانە اكىمدەرگە 2030 جىلعا قاراي 3 ميلليون 300 مىڭ ادامدى جۇمىسقا تۇرعىزۋ تۋرالى تاپسىرما بەرىلدى. ونىڭ 2،2 ميلليونى جاستار بولۋعا ءتيىس. جاڭا جۇمىس ورىندارى ۋاقىتشا ەمەس، تۇراقتى بولعانى ءجون.
ەلىمىزدە ايماقتاردىڭ جۇمىسپەن قامتۋ كارتالارى بەكىتىلگەن. سوعان سايكەس جىل سايىن شامامەن 950 مىڭ ادامعا جۇمىس تاۋىپ بەرۋ كوزدەلگەن. ول ءۇشىن بيۋدجەتتەن 130 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. وسى قارجىنىڭ ارقاسىندا، ياعني سۋبسيديا ارقىلى 150 مىڭ ادام جۇمىسقا ورنالاسادى. ونىڭ ءبارى – جاستار جانە الەۋمەتتىك تۇرعىدان وسال ساناتتاعى ازاماتتار.
جاستاردىڭ كاسىپكەرلىك باستاماسىنا قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن 40 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. قاراجات ايماقتارعا بەرىلدى. ءقازىر بيزنەس سالاسىنداعى ۇزدىك يدەيالاردى تاڭداپ الۋ ءۇشىن كونكۋرستار باستالدى. حالىقتى، جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ – ۇكىمەت ءۇشىن اسا ماڭىزدى مىندەت. اكىمدەر بۇل جۇمىستىڭ ناتيجەلەرىن تۇراقتى تۇردە بايانداپ تۇرۋى كەرەك.
سەدموە. نا وسوبوم كونترولە نۋجنو دەرجات ۆوپروسى پوۆىشەنيا دوحودوۆ ي كاچەستۆا جيزني ۆ سەلسكيح رەگيوناح.
پراۆيتەلستۆوم رازرابوتانا كونسەپسيا رازۆيتيا سەلسكيح تەرريتوريي نا 2023-2027 گودى.
اكيمى دولجنى پرينيات مەرى دليا ەە ەففەكتيۆنوي رەاليزاسيي.
چتوبى سوزدات بلاگوپرياتنىي ينۆەستيسيوننىي كليمات ي «توچكي روستا» نا ۋروۆنە كاجدوگو رايونا، مونوگورودا ي گورودا، نۋجنو وپرەدەليت يح كونكۋرەنتنىە پرەيمۋششەستۆا ي ۆىبرات وتراسليەۆىە پريوريتەتى.
دليا پوۆىشەنيا دوحودوۆ سەلچان دولجنى بىت سوزدانى ۋسلوۆيا دليا سەلحوزكووپەراسيي س ۋچەتوم ۋسپەشنوگو وپىتا وتدەلنىح رەگيونوۆ.
ۆاجنو دوۆوديت دو سامىح وتدالەننىح سەلسكيح وكرۋگوۆ ينفورماسيۋ وب ينسترۋمەنتاح گوسپوددەرجكي، تاكيح كاك ميكروكرەديتوۆانيە ي گارانتيروۆانيە ليچنىح پودسوبنىح حوزيايستۆ، ستيمۋليروۆانيە سەرۆيسنو-سبىتوۆىح كووپەراتيۆوۆ.
الەۋمەتتىك، ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە جولداردى جوندەۋ ارقىلى اۋىلدىڭ تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋ – اكىمدەردىڭ باستى مىندەتى. اۋىل تۇرعىندارى تازا سۋمەن جانە تۇراقتى ەلەكتر قۋاتىمەن تولىق قامتاماسىز ەتىلۋگە ءتيىس. سونداي-اق ءموبيلدى بايلانىس جانە ينتەرنەت قولجەتىمدى بولۋى كەرەك. ەلگە قاپتاعان ستاتيستيكا ەمەس، ناقتى ناتيجە، جىلدام ينتەرنەت، ساپالى بايلانىس كەرەك.
ۆوسموە. ەففەكتيۆنوە رەشەنيە ۆسەح ۆىشەۋكازاننىح ۆوپروسوۆ نيەۆوزموجنو بەز كاردينالنوگو سوۆەرشەنستۆوۆانيا گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا.
ۆ ناستوياششەە ۆرەميا ناچاتا پوەتاپنايا دەسەنتراليزاسيا پولنوموچيي گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ. وكولو 500 فۋنكسيي پراۆيتەلستۆا پەرەدانو مينيستەرستۆام.
مى پريستۋپيلي كو ۆتورومۋ ەتاپۋ ادمينيستراتيۆنوي رەفورمى، كوتورىي پرەدۋسماتريۆاەت پەرەداچۋ فۋنكسيي وت مينيستەرستۆ ۆ اكيماتى. نەوبحوديمو، چتوبى رەشەنيا پرينيماليس نا مەستاح، بليجە ك ليۋديام ي يح زاپروسام.
نو دەسەنتراليزاسيا نە دولجنا ستات پروستو پەرەكلادىۆانيەم وتۆەتستۆەننوستي نا اكيماتى. پەرەداۆات فۋنكسيي سەلەسووبرازنو س ودنوۆرەمەننىم نادەلەنيەم مەستنىح ۆلاستەي نەوبحوديمىمي كادروۆىمي ي فينانسوۆىمي رەسۋرسامي. س راسشيرەنيەم پولنوموچيي نەوبحوديمو سورازمەرنو پوۆىسيت پەرسونالنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست پوليتيچەسكيح سلۋجاششيح زا رازۆيتيە كۋريرۋەمىح وتراسلەي ي پرينيماەمىە يمي رەشەنيا.
ۆ كونسە پروشلوگو گودا يا پورۋچال پروۆەستي اناليز كاچەستۆەننوگو سوستاۆا ۆيسە-مينيستروۆ. وپرەدەلەننايا رابوتا پروۆەدەنا، كاجدومۋ دولجنوستنومۋ ليسۋ دانا وسەنكا ۆ سووتۆەتستۆيي س ەگو ليچنىمي ي پروفەسسيونالنىمي كومپەتەنسيامي. ۆ ناستوياششەە ۆرەميا انالوگيچنىي اناليز وسۋششەستۆلياەتسيا ۆ وتنوشەنيي زامەستيتەلەي اكيموۆ وبلاستەي.
پراۆيتەلستۆو ي ادمينيستراسيا دولجنى ۋچيتىۆات رەزۋلتاتى وسەنكي پري پرينياتيي كادروۆىح رەشەنيي: كاك پري پرودۆيجەنيي، تاك ي پري وسۆوبوجدەنيي وت زانيماەمىح دولجنوستەي.
نەوبحوديمو ۋسيليت پوتەنسيال مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا. ۆ داننوم كونتەكستە وچەن منوگوە بۋدەت زاۆيسەت وت كاچەستۆا رابوتى ۆنوۆ يزبراننىح ماسليحاتوۆ.
ۆ سەلوم، مەستنوە ساموۋپراۆلەنيە يگراەت وگرومنۋيۋ رول ۆ ۋپراۆلەنيي ناشيم گوسۋدارستۆوم. پوەتومۋ پروشۋ وبراتيت ساموە سەرەزنوە ۆنيمانيە.
سوگلاسنو پوسلەدنيم سوسيولوگيچەسكيم وپروسام، نا سەگودنيا دوۆەريە گراجدان ك ماسليحاتام نيەۆەليكو – ۆسەگو 53%.
وبراششايۋس ك پريسۋتستۆۋيۋششيم زدەس پرەدسەداتەليام ماسليحاتوۆ. ۆاشا پەرۆووچەرەدنايا زاداچا – وتستايۆات ينتەرەسى مەستنىح جيتەلەي، پري ەتوم نە سكاتىۆاتسيا نا رەلسى لەگكوۆەسنوگو پوپۋليزما. دەپۋتاتى دولجنى پەرەيتي ك ەجەدنيەۆنوي كروپوتليۆوي رابوتە ناد اكتۋالنىمي پروبلەمامي ەلەكتوراتا، پروياۆليات پري ەتوم پروفەسسيوناليزم ي وتۆەتستۆەننوست. ۆزايمودەيستۆيە س اكيماتامي سلەدۋەت ۆەستي ۆ كونسترۋكتيۆنوم رۋسلە، وبەسپەچيۆايا پروزراچنوست پرينيماەمىح يسپولنيتەلنىمي ورگانامي رەشەنيي.
بۇل – پارلامەنت پەن ۇكىمەتتىڭ ءوزارا بىرلەسكەن جۇمىسىنا دا قاتىستى ماسەلە. پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ وي-پىكىرى اتقارۋشى بيلىكتى بەتالدى سىننىڭ استىنا الۋدى عانا كوزدەمەۋگە ءتيىس. ۇكىمەتتىڭ دە، پارلامەنتتىڭ دە ماقساتى – ءبىر. بۇل – حالىقتىڭ قامى جانە ەلدىڭ مۇددەسى.
قازىرگى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا بىزگە، ەڭ الدىمەن، مىزعىماس بىرلىك قاجەت. سوندىقتان ازاماتتارىمىز پارلامەنتتىڭ جاڭا قۇرامىنا ەرەكشە ءۇمىت ارتىپ وتىر. ال ۇكىمەت پارلامەنتكە ءوز جۇمىسى جونىندە ەسەپ بەرەدى. جەرگىلىكتى دەپۋتاتتار ايماقتاعى تەكسەرۋ كوميسسيالارىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋى كەرەك. بۇل كوميسسيالاردىڭ ءرولى ەداۋىر ارتىپ، جاۋاپكەرشىلىگى كۇشەيتىلەدى. الداعى ەكى جىلدا پيلوتتىق جوبا رەتىندە اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرىن تىكەلەي سايلاۋ وتەدى. وسى ورايدا قاجەتتى نورماتيۆتىك بازانى جانە جول كارتاسىن ازىرلەۋ قاجەت. ۇكىمەت بۇل جۇمىستى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىمەن جانە وبلىس اكىمدەرىمەن بىرلەسىپ جۇرگىزەدى.
ءبىز قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ جانە بيلىك قۇزىرەتتەرىن تومەنگە بەرۋ ۇدەرىسىن جالعاستىرامىز. «جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ تۋرالى» زاڭنىڭ قابىلدانۋى بۇل باعىتتاعى تاعى ءبىر ماڭىزدى قادام بولماق. ءقازىر ءتيىستى زاڭ جوباسى ماجىلىستەتالقىلانىپ جاتقانىن بىلەسىزدەر.
اۋىل اكىمدەرى كۇن سايىن تۇرعىنداردىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن تىڭداپ، ماسەلەلەرىن شەشەدى. سوندىقتان ولار ەلىمىزدە ايرىقشا ءرول اتقارادى. اۋىل اكىمدەرىنىڭ 64 پايىزى جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ تىكەلەي سايلاۋىمەن قىزمەتكە كەلدى. مۇنى، شىن مانىندە، زور جەتىستىك دەۋگە بولادى. تۇرعىنداردىڭ ماسەلەسىن جەدەل ءارى ءتيىمدى شەشۋ ءۇشىن ولارعا كوبىرەك مۇمكىندىك بەرىلىپ جاتىر. بۇل جۇمىس تا جالعاسىن تابادى. سونىمەن قاتار بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەردىڭ جۇمىسىن جىل سايىن باعالاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ كەرەك.
«حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» بولۋ ءۇشىن ازاماتتارمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋ ايرىقشا ماڭىزدى. ءاربىر ايماقتىڭ ءوز ەرەكشەلىگى جانە «ءالسىز تۇستارى» بار. وكىنىشكە قاراي، اكىمدەر سونى بىلە تۇرا، الداعى قيىندىقتاردى ۋاقتىلى باعامداي المايدى. جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ، دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋدان قاشادى.
جاڭا جىلدان بەرى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ قوعامدىق قابىلداۋىندا
811 ادام بولدى. سونىڭ 730-ىن كەستەدەن تىس، ياعني تابان استىندا جەدەل تۇردە قابىلداۋعا تۋرا كەلدى. ولاردىڭ اراسىندا بارلىق ايماقتىڭ تۇرعىندارى بار. پرەزيدەنتتىڭ اتىنا جازىلعان ارىز-شاعىمداردىڭ سانى ءۇش جىلدا ەكى ەسە ءوستى.
سەگودنيا ادمينيستراسيەي سوۆمەستنو س پراۆيتەلستۆوم گوتوۆيتسيا ك زاپۋسكۋ ەدينىي سەنتر پريەما گراجدان، كوتورىي پوزۆوليت زادات ستاندارت پرياموي كوممۋنيكاسيي پەرۆىح رۋكوۆوديتەلەي سەنترالنىح گوسورگانوۆ س گراجدانامي.
اكيمى دولجنى ۆىسترويت انالوگيچنۋيۋ رابوتۋ نا مەستاح.
كاچەستۆو ۆسەي ۆەرتيكالي كوممۋنيكاسيي س ناسەلەنيەم دولجنو وبەسپەچيت پراۆيتەلستۆو. مەتودولوگيۋ ي كونترول ۆوزلاگايۋ نا ادمينيستراسيۋ پرەزيدەنتا.
ەلىمىزدە زاڭ مەن ءتارتىپ قاتاڭ ساقتالۋى قاجەت. مەن بۇل تۋرالى ۇنەمى ايتىپ ءجۇرمىن. زاڭ ۇستەمدىگى بولماسا، تۇراقتىلىق تا بولمايدى. ال تۇراقتىلىق جوق جەردە ەشقانداي دامۋ دا بولمايدى. سوندىقتان ازاماتتارىمىز زاڭعا باعىنۋى كەرەك، ال قۇزىرلى ورگاندار زاڭ بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋعا ءتيىس. قوعامنىڭ قاۋىپسىزدىگىن جانە تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ – مەملەكەتتىڭ باستى مىندەتى. وركەنيەتتى ەلدەردىڭ بارىندە سولاي. اكىمدەر – مەملەكەتتىڭ جەرگىلىكتى جەردەگى وكىلى. سوندىقتان بۇل جۇمىسقا باسا ءمان بەرۋ قاجەت.
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
مەن بۇگىن رەفورمالارىمىزدى جۇزەگە اسىرۋداعى ءبىرقاتار ولقىلىقتارعا، تۇيتكىلدەرگە توقتالدىم. نەگىزگى ماسەلە – جۇمىستىڭ ساپالى ورىندالماۋىندا. سول سەبەپتى ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزە الماي وتىرمىز. ونىڭ ءتۇرلى سەبەبى بار. كەيبىر مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، باسشىلار ءوز جۇمىسىنا سەلقوس قارايدى، بەلسەندى ەمەس. وزىنە جاۋاپكەرشىلىك الۋدان تارتىنادى. بۇل، اسىرەسە، بيۋدجەت قارجىسىن يگەرۋ ىسىندە قاتتى بايقالادى. ولار جۇمىستى ساپالى ورىنداۋعا ەمەس، تاپسىرمانى دەر كەزىندە باقىلاۋدان الۋعا باسا ءمان بەرەدى. سونىڭ زاردابىن ءبارىمىز تارتىپ وتىرمىز.
جاريا ەتىلگەن كوپتەگەن رەفورما ءالى دە باياۋ ءجۇرىپ جاتىر. ونى مويىنداۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ۇكىمەت ەسكى جۇمىس ءتاسىلىن تۇبىرىمەن جويۋ ءۇشىن ەرىك-جىگەر تانىتۋعا ءتيىس.
ءقازىر مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىندە 163 قۇجات بار. ونىڭ ءارقايسىسى ورتاشا العاندا 40 ءىس-شارانى قامتيدى. 2010 جىلدان بەرى سوزىلىپ كەلە جاتقان تاپسىرمالار بار. تاپسىرمالاردىڭ وزەكتىلىگىن قايتادان مۇقيات قاراۋ قاجەت. قاعازباستىلىق كەرەك ەمەس.
مەن سوڭعى كەزدەگى جاھاندىق ۇردىستەردى ەسكەرىپ، 2050 – ستراتەگياسىن جاڭارتۋدى تاپسىردىم. بۇل ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان قۇجات بولۋعا ءتيىس. وندا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە قوعامدىق-ساياسي دامۋ جولىنداعى نەگىزگى باسىمدىقتار ايقىندالۋى كەرەك. 2025 جىلعا دەيىنگى ۇلتتىق دامۋ جوسپارى وزەكتىلىگىن جوعالتتى دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتى جاڭا قۇجات ازىرلەۋ قاجەت. وندا ەلىمىزدىڭ ورتا مەرزىمگە ارنالعان ماقسات-مىندەتتەرى ناقتى بەلگىلەنۋگە ءتيىس. بۇل قۇجات مەملەكەتىمىزدى دامىتۋعا قاتىستى بارلىق ماسەلەنى قامتۋى قاجەت. سايلاۋ الدىنداعى باعدارلامام دا ەسكەرىلۋى كەرەك. وعان ءماجىلىس سايلاۋىندا جەڭىسكە جەتكەن «امانات» پارتياسى باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى تۇستارىن قوسقان ءجون. باسقا پارتيالاردىڭ ورىندى ۇسىنىستارىنا دا باسا ءمان بەرگەن ابزال.
بىزگە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ تىڭ تاسىلدەرى قاجەت. سول ءۇشىن ءتيىستى ستراتەگيانى زامان تالابىنا ساي قايتا قاراۋ كەرەك. سىرتقى ساياسات تۇجىرىمداماسى دا جاڭارتىلۋعا ءتيىس. بۇل قۇجات مۇلدە باسقا گەوساياسي جاعدايدا قابىلدانعان. ءقازىر كوپ نارسە وزگەردى. ياعني، ىشكى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ، قورعانىس قابىلەتىن كۇشەيتۋ، قازاقستاننىڭ جانە بۇكىل ورتالىق ازيا ايماعىنىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى باستى نازاردا بولۋى كەرەك.
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
ءقازىر – ەرەكشە تاريحي كەزەڭ. عىلىم مەن تەحنولوگيا عانا ەمەس، قوعامدىق قاتىناستار دا تۇبەگەيلى وزگەرىپ جاتىر. مەملەكەتتەردىڭ دامۋ باعدارى جانە باسىمدىقتارى باسقاشا سيپات الدى. مۇنداي كەزدە باتىل ءارى جىلدام ارەكەت جاساۋ قاجەت. ارقانى كەڭگە سالىپ وتىرۋعا ۋاقىت جوق. جۇكتەلگەن مىندەتتەردى ورىنداۋ ءۇشىن دەرەۋ ىسكە كىرىسۋ كەرەك. تاپسىرمالار مۇلتىكسىز جانە ۋاقتىلى ورىندالۋعا ءتيىس. ايتپەسە، سالدارى اۋىر بولادى. رەفورمالاردىڭ ناتيجەسىن ءاربىر ازامات ناقتى سەزىنۋى قاجەت. الداعى جۇمىستىڭ باستى ولشەمى – وسى!
بارشاڭىزعا تابىس تىلەيمىن!