ۇكىمەت بوس جاتقان جەرلەردى انىقتاۋ ءۇشىن نەگىز رەتىندە عارىشتىق تۇسىرىلىمدەردى پايدالانۋ مۇمكىندىگىن پىسىقتادى
جەر قاتىناستارى سالاسىندا عارىشتىق مونيتورينگتى جەدەل ەنگىزۋ ماسەلەسى ۇكىمەتتىڭ ەرەكشە باقىلاۋىندا، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz اشم باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى پايدالانۋدى باقىلاۋدىڭ جەتىلدىرىلگەن جۇيەسىنە جەدەل كوشۋدىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – جەر جەكەلەگەن تۇلعالاردىڭ «اكتيۆتەرىندە ەسەپتە» تۇرماي، ءتيىمدى مەنشىك يەسىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس.
قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردىڭ ەرەكشە قۇقىقتىق مارتەبەسى بار ەكەنىن اتاپ ءوتۋ قاجەت، سول سەبەپتى ولار ساقتاۋ، قۇنارلىلىعىن ارتتىرۋ جانە الىپ قويۋدى شەكتەۋ بويىنشا قورعاۋعا جاتادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تابىستى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن ءار گەكتار جەردى ۇتىمدى پايدالانۋ قاجەت. سوندىقتان اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن ماقساتتى پايدالانۋدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ اجىراماس شارتى – ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن جەر باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ ينستيتۋتىنىڭ بولۋى.
ۇكىمەت بوس جاتقان جەرلەردى انىقتاۋ ءۇشىن نەگىز رەتىندە عارىشتىق تۇسىرىلىمدەردى پايدالانۋ مۇمكىندىگىن پىسىقتادى. پايدالانىلمايتىن اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن عارىشتىق مونيتورينگ ارقىلى انىقتاۋدى كوزدەيتىن زاڭ 2019 جىلى قابىلداندى. 2021 جىلى عارىشتىق مونيتورينگپەن ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋماعى قامتىلدى، سونىڭ ناتيجەسىندە 40،2 ملن گا پايدالانىلمايتىن جايىلىمدىق جەرلەر انىقتالدى.
سونىمەن قاتار جايىلىمدىق جەرلەر (پايدالانىلماي وتىرعان جەرلەردىڭ 90-95%-ى) عارىشتىق مونيتورينگكە جاتپايدى. ولاردى قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى بەلگىلى ءبىر اۋداندا تىركەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى جانۋارلارىنىڭ سانى، وسى اۋداندا جانە ناقتى ەلدى مەكەندە مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جونىندەگى جوسپارلار، قولدا بار ۋچاسكەلەردىڭ اۋدانى جانە ت.ب. تۋرالى دەرەكتەرگە قاتىستى جۇرگىزىلەتىن ەسەپتەۋلەرمەن انىقتالادى.
قازىرگى قولدانىستاعى Qoldau پلاتفورماسىنىڭ تالابى بويىنشا كەيىننەن مونيتورينگكە جاتاتىن جەر ۋچاسكەلەرىنىڭ شەكارالارىن جەر پايدالانۋشى ءوزى (تاناپتار تاريحى) ەنگىزۋى ءتيىس. پايدالانىلمايتىن جەرلەردى ايقىنداۋ بويىنشا جۇمىس بارىسىندا شەكارالاردى (تاناپتاردىڭ تاريحىن) ءوز بەتىنشە ەنگىزۋ كەزىندە القاپتار الاڭى مەن شەكارالارىنىڭ مەملەكەتتىك اكت پەن قاۋلىداعى دەرەكتەرمەن سايكەسپەيتىن جايتتارعا جول بەرىلەتىنى انىقتالدى. مۇنداي سايكەسسىزدىكتەر جەر تۇرلەرى، اۋىل شارۋاشىلىعى ينفراقۇرىلىمى بويىنشا كەڭىستىك دەرەكتەرىنىڭ جالپىلانعان بەينەسىن كورسەتەتىن سيفرلىق كارتوگرافيالىق ماتەريالداردىڭ جوقتىعىنان بولادى.
قازاقستان - قۇقىقتىق مەملەكەت. تيىسىنشە، پايدالانىلمايتىن نەمەسە ءتيىمسىز پايدالانىلاتىن جەرلەردى ماجبۇرلەپ الىپ قويۋ – ءبىر كۇندىك پروسەسس ەمەس، ويتكەنى ق ر كونستيتۋسياسى مەن ازاماتتىق كودەكسىنىڭ نورمالارىنا سايكەس مەنشىك قۇقىعى قورعالعان، ال الىپ قويۋ پروسەسى تەك سوت تارتىبىمەن جۇرگىزىلەدى.
قازىرگى ۋاقىتتا پايدالانىلمايتىن اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن ماجبۇرلەپ الىپ قويۋدىڭ مىناداي تەتىگى قولدانىستا:
1) جەر ينسپەكتورى اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن پايدالانۋدىڭ عارىشتىق مونيتورينگى ارقىلى القاپتاردى ارالاماي-اق، كاسىبي باقىلاۋ جۇرگىزەدى. ەگەر وسى كەزەڭدە بۇزۋشىلىقتار انىقتالسا، ول جەر يەسىنە ءتيىستى حابارلاما جىبەرەدى. وسى ورايدا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ءىس قوزعالمايدى؛
2) ەگەر بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ جونىندەگى نۇسقاۋلار ورىندالماسا، سول جەرگە بارىپ، كاسىبي باقىلاۋ جۇرگىزىلەدى. بۇل كەزەڭدە جەر ينسپەكتورى بۇزۋشىلىقتاردى 1 جىل مەرزىمگە جويۋ تۋرالى نۇسقاما بەرەدى. جەر يەسى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى؛
3) بۇدان ءارى، ەگەر جاعداي وزگەرمەسە، تەكسەرۋ ماتەريالدارى پايدالانىلمايتىن جەر ۋچاسكەلەرى بويىنشا 20 ەسەلەنگەن سالىق سالۋدى ەسەپتەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك كىرىس ورگاندارىنا جىبەرىلەدى؛
4) شەشۋشى تەكسەرىس جۇرگىزىلەدى. ەگەر بۇزۋشىلىقتار جويىلماسا، جەردى الىپ قويۋ تۋرالى سوت ورگاندارىنا تالاپ ارىز جىبەرىلەدى.
بۇل جاعدايدا «ماجبۇرلەپ الۋ» جانە «قايتارۋ» ۇعىمدارىن اجىراتۋ قاجەت. ماجبۇرلەپ الىپ قويۋ جوعارىدا اتالعان بارلىق شارالاردىڭ ساقتالۋىن كوزدەيدى جانە تەك سوت تارتىبىمەن قارالادى. ال «قايتارۋعا» پروفيلاكتيكالىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى جاتقىزۋعا بولادى، ول مىنالاردى قامتيدى: بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ تۋرالى نۇسقاۋلار جىبەرۋ، اكىمشىلىك ايىپپۇل سالۋ، عارىشتىق مونيتورينگ ارقىلى انىقتالعان پايدالانىلمايتىن جەر ۋچاسكەسىنە بازالىق ستاۆكالاردى 20 ەسەلەنگەن مولشەرىنە دەيىن ۇلعايتۋ. جۇمىس ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، كوبىنەسە جەر پايدالانۋشىلار جەر ينسپەكتورىنان حابارلاما العاننان كەيىن ايىپپۇل نەمەسە جوعارى سالىق تولەمەۋ ءۇشىن جەردى ءوز ەركىمەن قايتارادى.
پرەمەر-مينيستر جۇمىستى جانداندىرۋ ءۇشىن عارىشتىق مونيتورينگتىڭ جەتىلدىرىلگەن تەتىگىن جەدەل ەنگىزۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار ول جوسىقسىز جەر پايدالانۋشىلارمەن جۇمىستا زاڭنامانىڭ بارلىق نورمالارى مەن تالاپتارى مۇلتىكسىز ساقتالۋى ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.