قوعامدا بەيبىت شەرۋ وتكىزۋدىڭ الىپپەسىن قالىپتاستىراتىن ۋاقىت جەتتى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ قازاقستان حالقىنا العاشقى جولداۋىندا قوعامداعى احۋالعا ەرەكشە ماڭىز بەرىپ، قۇزىرەتتى ورگاندارعا جۇرتشىلىققا بەيبىت ميتينگىلەردى وتكىزۋگە رۇقسات بەرۋدى مىندەتتەگەنى بەلگىلى. «ەگەر بەيبىت اكسيالار زاڭدى بۇزۋدى، ازاماتتاردىڭ تىنىشتىعىنا كەدەرگى كەلتىرۋدى كوزدەمەسە، تۇسىنىستىك تانىتىپ، ولاردى وتكىزۋگە رۇقسات بەرۋ كەرەك. قالا سىرتىندا ەمەس، ارنايى جەرلەردە وتكىزە الاتىنداي ايماق بولۋى قاجەت. كونستيتۋسياعا قايشى كەز كەلگەن ىس-ارەكەتتەرگە شاقىرتۋلار، بۇزاقىلىق اكسيالار زاڭعا سايكەس توقتاتىلادى»،– دەگەن ەدى پرەزيدەنت.
اركىم ءوزىنىڭ قۇقىعىن دا، جاۋاپكەرشىلىگىن دە تۇسىنگەنى ابزال
ساراپشىلار قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋدىڭ باتىل قادامى دەپ باعالاعان – ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ەكىنشى وتىرىسىندا دا «بەيبىت جيىندار» تۋرالى زاڭنىڭ جوباسى جايلى ءسوز قوزعالعان ەدى. مەملەكەت باسشىسى ميتينگىلەردى ۇيىمداستىرۋ پرينسيپتەرىن ەنگىزۋگە كىرىسۋ كەرەكتىگىن مالىمدەدى. «قوعامنىڭ سانا-سەزىمىنە ميتينگ مادەنيەتىن قالىپتاستىراتىن ۋاقىت كەلدى» دەدى. ول قوعامعا دا، مەملەكەتكە دە ءوز پوزيسياسىن كوپشىلىك الدىندا ايتاتىندارعا ادەكۆات قارايتىن كەز كەلگەنىن اتاپ ءوتتى. مۇنىڭ بارلىعىن ءماجبۇرلى ەمەس، سانالى تۇردە ىستەۋ كەرەك. ءبىراق ميتينگىلەردىڭ قۇقىق قانا ەمەس، جاۋاپكەرشىلىك ەكەنىن دە ءتۇسىنۋ قاجەت.
2020 جىلى ءماجىلىس پەن سەناتتىڭ تالقىسىنان ءوتىپ، ماقۇلدانعان «بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» زاڭعا قاسىم-جومارت توقايەۆ سول جىلعى 25 مامىردا قول قويدى. وسىلايشا، قازاقستاندا بەيبىت جيىندار وتكىزۋ تۋرالى مۇلدە جاڭا زاڭ كۇشىنە ەندى.
ەلىمىزدەگى بەيبىت شەرۋ وتكىزۋگە قاتىستى بۇل ۇردىستەر قوعامدىق ورتادا دا تالقىعا ءتۇسىپ، ءتۇرلى وي-پىكىرلەر ايتىلۋدا. ءبىزدىڭ رەداكسيامىزعا وقىرماندارىمىزدان وسى ماسەلەگە وراي كوپتەگەن قوڭىراۋلار مەن حاتتار، تالاپ-تىلەكتەر تۇسۋدە. ولاردى «بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» جاڭا زاڭ ەرەجەلەرىنىڭ ورىندالۋى، قوعام قاۋىپسىزدىگىنە «شىعىن كەلتىرمەگەن» شەرۋگە قاتىسۋشىلاردىڭ جاعدايى الاڭداتادى. كۇنى كەشە عانا، 13 اقپاندا بەيبىت شەرۋگە شىققانداردىڭ تاعدىرى جايلى دا بىلگىسى كەلەدى.
وقىرماندارىمىزدىڭ كوڭىلىن كۇپتى قىلعان وسى جانە باسقا دا ساۋالدارعا وراي ءبىز ءتيىستى قۇزىرەتتى ورگاندارعا حابارلاسقان ەدىك. جاۋاپ كوپ كۇتتىرگەن جوق. سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا قولىمىزعا تيگەن سول رەسمي اقپاراتتى ۇسىنامىز.
جاڭا زاڭ بەلسەندىلەر ءۇشىن ەلەۋلى شەكتەۋلەر تۋعىزبايدى
الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى حابارلاعانداي، "بەيبىت جينالىستار تۋرالى" زاڭنىڭ جاڭا نۇسقاسى قابىلدانعاننان كەيىن ساياسي اكسيالاردىڭ سانى ەداۋىر ارتا تۇسكەن. الدىن الا قورىتىندىلارعا نازار اۋدارساق، 2018-2019 جىلدارى رۇقسات ەتىلگەن 5 جانە 30 بەيبىت جينالىس بولدى. 2020 جىلدىڭ ماۋسىمىنان 2021 جىلدىڭ ماۋسىمىنا دەيىن، ياعني جاڭا زاڭ كۇشىنە ەنگەن كەزدە 552 كەلىسىلگەن بەيبىت جينالىس ءوتتى. وسى 552 بەيبىت جيىننىڭ 493ء-ى الماتى قالاسىندا وتكىزىلدى، ونىڭ ىشىندە 44 ميتينگ، 446 پيكەت، 2 شەرۋ جانە 1 دەمونستراسيا ۇيىمداستىرىلدى.
ءتىپتى، تولىق ەمەس ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، بەيبىت جينالىستاردىڭ ءارتۇرلى فورمادا وتكىزىلۋىنە كەلىسىم بەرۋگە بيلىكتىڭ دايىن ەكەندىگى بايقالادى. قاڭتاردا بولعان قايعىلى وقيعالاردان كەيىن دە الماتىدا اكىمدەردى سايلاۋ، تازا اۋا ءۇشىن، ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ ءۇشىن باعدارلارىندا 4 ءىرى ميتينگ ءوتتى. سونداي-اق، 8 ناۋرىزدا ايەلدەر قۇقىعىن قورعاۋعا ارنالعان جاپپاي ءىس-شارا وتەدى دەپ كۇتىلۋدە.
بۇل اكسيالاردىڭ بارلىعى بەيبىت جينالىستار تۋرالى زاڭعا سايكەس وتكىزىلۋىمەن ەرەكشەلەنەدى، ياعني بەلسەندىلەر اكىمدىككە ءوز نيەتتەرى تۋرالى حابارلاپ، قالا ورتالىعىنا عانا جينالىپ قويعان جوق، سونىمەن قاتار قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ميتينگكە جينالعان ادامداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، ارانداتۋشىلىققا جول بەرمەدى.
زاڭدا پروسەدۋرالاردىڭ بەلگىلى ءبىر سانى قامتىلعان، بۇل ەلىمىزدە بەيبىت جينالىستار مادەنيەتىنىڭ بىرتە-بىرتە قالىپتاسۋى ءۇشىن قاجەت. جاڭا ميتينگىلەر، پيكەتتەر، شەرۋلەر مەن دەمونستراسيالار سانىنا قارايتىن بولساق، بايقاعانىمىزداي، جاڭا زاڭ اياسى بەلسەندىلەر ءۇشىن ەلەۋلى شەكتەۋلەر تۋعىزبايدى، سونىمەن قاتار مەملەكەتكە دە كوشەلەردە ارانداتۋشىلىق مەن تارتىپسىزدىكتەردىڭ الدىن الۋ مۇمكىندىكتەرىن بەرەدى.
13 اقپانداعى ميتينگتى ۇيىمداستىرۋشىلار نەگە جازالاندى؟
الماتى قالالىق پوليسيا دەپارتامەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، 13 اقپاندا قازاقستانداعى قاڭتار وقيعالارىنىڭ قۇرباندارىنا ارنالعان ميتينگتى ۇيىمداستىرۋشىلار قاراپايىم ءبىر سەبەپكە بايلانىستى جازالاندى: ولار مەملەكەت ۇسىنعان ەرەجەلەردى پايدالانباۋدى ءجون كوردى. ەڭ باستىسى، ولار زاڭ قۇقىقتارىمىزدى بۇزادى، دەپ ەسەپتەي وتىرىپ، ءتىپتى اكىمدىكپەن كەلىسۋگە دە تىرىسپادى. ناتيجەسى بارىنە بەلگىلى:
● ب.ءابىلوۆ پەن م.ا.تۇرىمبەتوۆ قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلدى، ولارعا 50 اەك (153 150 تەڭگە) مولشەرىندە ايىپپۇل سالىندى.
● ا.تىلەۋجانوۆا 15 تاۋلىككە اكىمشىلىك قاماۋعا الىندى.
ماڭىزدىسى سول، ولارعا بۇل سانكسيالار اكىمدىكتىڭ قالاۋىمەن قولدانىلعان جوق، ولاردىڭ ىستەرى سوتتا شەشىلدى، سوت بارىسىندا زاڭ بۇزۋشىلىقتىڭ بارلىق اسپەكتىلەرى قارالدى. جازا قۇقىق بۇزۋشىنىڭ قوعامداعى جاعدايىنا قاراماستان قولدانىلدى، ويتكەنى زاڭ الدىندا تانىمال كاسىپكەر بولسىن، وپپوزيسيالىق ساياساتكەر بولسىن، ءبارى بىردەي جاۋاپتى.
وكىنىشكە وراي، قولدانىستاعى زاڭداردى ەلەمەۋ ازاماتتىق ۇستانىم رەتىندە ۇسىنىلادى. بەلسەندىلەردىڭ بەلگىلى ءبىر توپتارى بەيبىت جينالىستاردى العا تارتىپ، مەملەكەتتى بوپسالاۋدان تارتىنبايدى جانە اكىم وزدەرىمەن جۇزدەسۋگە شىقپاسا الاڭنان كەتپەيمىز دەپ تە بوپسالاۋعا قۇمار.
مۇمكىن، ءابىلوۆ پەن ماماي وزدەرىنە التايەۆ پەن ناۋرىزبايەۆقا قاراعاندا كوبىرەك نارسەلەرگە رۇقسات ەتىلگەن دەپ ەسەپتەۋلەرى ىقتيمال. الايدا، بۇل جاعدايدا جازانىڭ ساياسي نەمەسە جەكە سيپاتى بولمايدى، بۇل زاڭدى ەلەمەي، وزدەرىن باسقالاردان ارتىق قوياتىندار مەن جۇگەنسىز كەتكەندەردى زاڭعا باعىنۋعا ماجبۇرلەۋ شاراسى عانا.
ءتۇيىن:
بەيبىت شەرۋ قاعيداتتارىنا سۇيەنسەك، ەگەر بۇعان دەيىن قولدانىستا بولعان زاڭدا ميتينگ وتكىزۋ ءۇشىن رۇقسات الۋ پروسەدۋراسى كوزدەلسە، جاڭا زاڭعا وراي ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى تەك حابار بەرسە جەتكىلىكتى. سونىمەن قاتار، ءىرى قالالاردىڭ ورتالىقتارىندا بەيبىت جيىندارعا، ونىڭ ىشىندە، نارازىلىق اكسيالارىن وتكىزۋگە ارنايى ورىندار بەلگىلەنگەن. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي، بۇل ءبىزدىڭ قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋ جولىنداعى وتە ماڭىزدى قادام. جيىن وتكىزگىسى كەلەتىندەر جاڭا زاڭعا باعىنۋعا مىندەتتى. ازاماتتاردىڭ بيلىككە قاتىستى ءوز ويىن ءبىلدىرۋ، سىني پىكىر ايتۋ قۇقىعىنان ەشكىم ايىرا المايدى. بۇل ولاردىڭ كونستيتۋسيالىق قۇقىعى دا جانە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى دە، سوندىقتان كەز كەلگەن بەيبىت جيىن بولسىن، نارازىلىق اكسياسى بولسىن، قاتاڭ تۇردە زاڭ اياسىندا ورىندالۋى كەرەك.