· 23 ءساۋىر – ۇلتتىق كىتاپ كۇنى
«كىتاپ – وتكەندى تانىتاتىن كىلت، بولاشاققا باستايتىن جول» دەيدى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلى. ايتسا-ايتقانداي، ادامزات بالاسىنىڭ سان عاسىرلىق اقىل-ويىنىڭ، رۋحاني ىزدەنىسىنىڭ جەمىسى سانالاتىن وسىناۋ دانالىق قاينارىنىڭ ماڭىزى سوزبەن ايتىپ جەتكىزگىسىز.
وكىنىشكە قاراي، وتكەن عاسىر سوڭىنداعى وتپەلى كەزەڭدە ەلىمىزدەگى كىتاپحانا ءىسى ەداۋىر قوجىراعانى جانە سونىڭ سالدارىنان كىتاپ قورى ازايىپ، جۇرت رۋحانياتتان گورى، كۇنكورىس قامىن كۇيتتەۋگە ءماجبۇر بولعانى داۋسىز. بۇل جاعداي حالىقتىڭ كىتاپ وقۋدان الىستاپ، جاستاردىڭ ءبىلىم بۇلاعىنا قىزىعۋشىلىعى تومەندەۋىنە الىپ كەلدى.
ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ وتكەن جىلعى ماجىلىسىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇعان بەي-جاي قاراۋعا بولمايتىنىنا نازار اۋدارتىپ، جاستاردىڭ وقۋعا ىنتاسىن ارتتىرعاندا عانا جاپپاي كىتاپ وقيتىن ۇلتقا اينالاتىنىمىزدى ايتتى. «وقۋعا دەگەن ماحاببات – ءبىزدىڭ ءبىلىم دەڭگەيىمىزدى ارتتىرىپ، سانامىزدى كەڭەيتەتىن ەڭ ءتيىمدى قۇرال. وقۋدى سۇيگەن ۇرپاق – مادەنيەتتى، پاراساتتى جانە ينتەللەكتۋالدى ۇلتتىڭ نەگىزى»، – دەدى پرەزيدەنت.
قوعامدا وقۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا مەملەكەت باسشىسى بەرگەن تاپسىرماعا بايلانىستى ەلىمىزدە 23 ءساۋىر ۇلتتىق كىتاپ كۇنى بولىپ بەلگىلەنگەنى ءمالىم. پرەزيدەنت سونداي-اق كىتاپ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ ءۇشىن تەك مەملەكەت قانا ەمەس، بۇكىل قوعام بەلسەنە جۇمىس ىستەۋگە ءتيىس ەكەندىگىن ەسكەرتكەن.
ءبىر جىل بۇرىن بەلگىلەنگەن ايتۋلى مەرەكەگە وراي بۇگىندە الماتى مەكەمەلەرىندە ءارتۇرلى تاقىرىپتىق ءىس-شارالار، ارنايى كىتاپ كورمەلەرى مەن فەستيۆالدەر ءوتىپ جاتىر. ءبىر انىعى، تەحنولوگيا قارىشتاپ دامىپ، اقپارات اعىنى ۇلعايىپ جاتسا دا، كىتاپتىڭ ماڭىزى كەمىگەن جوق. كوزىقاراقتى قاۋىم شىنايى ءبىلىم مەن تاربيەنى ءدال وسى كىتاپتاعى دانالىقتان ىزدەيتىنى ءسوزسىز. وقي وتىرىپ جانىڭ تىنىستايدى، وي-سەزىمىڭ جەتىلەدى. ءوزىندى، قورشاعان ورتا مەن مادەني ءومىردىڭ ءمانىن تەرەڭىرەك تۇسىنەسىڭ.
«وقىرمان ءۇشىن كىتاپ – ىشكى الەمنىڭ ايناسى. وندا ءبىز ءتۇرلى تاعدىرلارمەن بەتپە-بەت كەلىپ، كەيىپكەرلەرمەن بىرگە قۋانىپ، بىرگە قايعىرامىز. بۇل – ءبىزدىڭ ىشكى دۇنيەمىزدى بايىتىپ، ومىرگە دەگەن كوزقاراسىمىزدى وزگەرتەتىن ەرەكشە پروسەسس»، – دەيدى الماتىلىق ۇستاز اقمارال مۇحامەتقالييەۆا.
شىن مانىسىندە، قاعازعا تۇسكەن ءاربىر ءارىپ، ءاربىر ءسوز ادامدى تولعاندىرىپ، ويلاندىرىپ قانا قويمايدى، سونداي-اق رۋحاني كەمەلدەنۋگە باستايدى. كىتاپ – ىزگىلىك پەن پاراساتتىڭ قاينار كوزى. ادامنىڭ ادام بولىپ قالۋى ءۇشىن رۋحاني تاربيەنىڭ ماڭىزى زور. ال ونداي تاربيە كىتاپتان باستاۋ الادى. جاقسى كىتاپ جۇرەكتى جۇمسارتىپ، سانانى نۇرلاندىرادى. بۇعان دالەل دەرلىكتەي مىسالدار ومىردە جەتەرلىك. دەگەندە، شاعىن ءبىر ەستەلىكتەگى قاراپايىم وقيعا ويعا ورالادى.
...سوعىس كەزى بولسا كەرەك. الدەبىر كىشكەنتاي قىز ءبىر كۇنى ارباكەشتىڭ ۇلكەن جولدىڭ بويىمەن كىتاپ تيەلگەن اربانى سۇيرەپ بارا جاتقانىن كورىپ، قايدا اپاراتىنىن سۇرايدى. ارباكەش ولاردى ورتەنگەن كىتاپحانادان الىپ شىققانىن ايتادى. «جويىلىپ كەتپەسىن» دەپ، قاۋىپسىزدەۋ ءبىر جەرگە اپارا جاتقان بەتى ەكەن. ەرەكشە اسەرلەنگەن قىز بالا، قيىلىپ سۇراپ، بىرنەشە كىتاپتى الىپ قالادى. ىشىندە اندەرسەن ەرتەگىلەرىنىڭ تولىق جيناعى دا بار بولىپ شىعادى. كىتاپتا ءبىر دە ءبىر سۋرەت بولمايدى. ءبىراق الدەبىر عاجايىپ كۇشكە يە سول كىتاپتاردى تۇنىمەن جاتا-جاستانا وقۋدى سۇيىكتى ىسىنە اينالدىرعان بالاۋسا قىز، بارا-بارا ءوزىنىڭ قاراڭعىلىقتان، تۇنەكتەن قورقاتىن ادەتىن دە ۇمىتىپ كەتەدى. وقىعان ءاربىر ەرتەگىسى اتا-اناسى وققا ۇشقان قورعانسىز بۇلدىرشىنگە كەلەر كۇن، اتار تاڭعا دەگەن كىشكەنتاي بولسا دا ءۇمىت ساۋلەسىن سىيلاپ، جۇرەگىن جىلىتادى، باسىن جاستىققا قويىپ، ءبىر مەزەت بولسا دا الاڭسىز ۇيقىعا كەتۋىنە جاردەمدەسەدى... مىنە، كىتاپتىڭ قۇدىرەتى! وسى رەتتە، بالانى كىتاپ وقۋعا ۇيرەتۋدەگى باستى ماقسات – كوركەم شىعارمانى جالاڭ، جاداعاي قابىلداماي، ءلاززات الىپ وقۋعا ماشىقتاندىرۋ بولسا، قانەكي!
جالپى، كءىتاپ – تەك رۋحاني بايلىق قانا ەمەس، عىلىمي دامۋدىڭ دا نەگىزى. قاي عىلىم سالاسىن الساق تا، ونىڭ ءتۇپ-تامىرى – جازباشا دەرەكتەردە، كىتاپتاردا جاتىر. اقىل شامشىراعىنا جۇگىنۋ ارقىلى ءبىز ءبىلىم الىپ قانا قويمايمىز، سونىمەن قاتار ونى تالداۋعا، ساراپتاۋعا، جاڭاشا ويلاۋعا داعدىلانامىز. ۇلى اباي: «ارتىق ءبىلىم كىتاپتا، ەرىنبەي وقىپ كورۋگە»، – دەپ، كىتاپتىڭ قۇندىلىعىن ايقىن كورسەتىپ كەتكەن. بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن بۇل – ءالى دە وزەكتى، ماڭگىلىك اقيقات.
«مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزىمدە قولىما تۇسكەن كەز كەلگەن كىتاپتى تالعاماي، قىزىعۋشىلىقپەن وقي بەرەتىنمىن. ءبىر كۇنى روبينزون كرۋزو بولىپ، ارالدا ءومىر ءسۇرۋدى ويلاسام، كەلەسى كۇنى قوجاعا اينالىپ، اناما كومەكتەسكىم كەلەتىن. سوۆەتحان عابباسوۆتىڭ دارىگەرلەر تۋرالى كىتابىن وقىعاندا سىرقات جانداردى ولىمنەن اراشالاپ قالاتىن اق حالاتتى ابزال جان بولۋدى ارماندايتىنمىن. دەتەكتيۆتەردى وقىعاندا — بارلىق قىلمىستى اشىپ، قىلمىسكەرلەردى ءادىل جازاعا تارتىپ، قوعامدا ادىلەت ورناتقىم كەلەتىن. وسىلايشا ءار ماماندىققا قىزىعىپ، سان ءتۇرلى ارمانمەن جۇرگەندە بالالىق شاعىم كوزدى اشىپ-جۇمعانشا وتە شىقتى.
كىتاپ – ادام جانىن تۇسىنۋگە، وي-ساناسىن كەڭەيتىپ، جاڭا باستامالارعا جول اشۋعا مۇمكىندىك تۋعىزادى. ءاربىر وقىلعان كىتاپ ادامنىڭ ءوز-وزىن تانۋعا باعىتتايدى، جاقسى ءومىر سۇرۋگە تالاپتاندىرادى، جان-دۇنيەڭدى جاعىمدى اسەرگە بولەيدى، – دەيدى الماتىداعى ۇلتتىق كىتاپحانا قىزمەتكەرى قايىرنيسا جۇماشيەۆا.
ءتىل مەن ويدىڭ ۇيىتقىسى رەتىندە كىتاپ ويدى كوركەم جەتكىزۋگە، ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋعا جەتەلەيدى. كوپ وقىعان ادامنىڭ ءسوز ساپتاۋى دا ەرەكشە، ويلاۋ قابىلەتى دە وزگەشە بولادى. اسىرەسە جاس ۇرپاقتىڭ تىلدىك قورىن بايىتۋ، سويلەۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋدا كىتاپ ءرولى زور.
جاستايىنان كىتاپتى سەرىك ەتىپ وسكەن بالانىڭ ەرتەڭى جارقىن، بولاشاعى نۇرلى. ويتكەنى ول ءبىلىمى تولىعۋمەن قاتار، پاراساتتى، تاربيەلى، جان-جاقتى تۇلعا بولىپ قالىپتاسادى. قيالعا قانات ءبىتىرىپ، جۇرەككە ءۇمىت سىيلايتىن كوركەم ءسوز ادامنىڭ جان دۇنيەسىن سەرگىتەدى. ءار كىتاپ – جاڭا الەم، جاڭا وقيعا، جاڭا وي. ول – وزىڭمەن-وزىڭ قالۋعا، ءومىر جايلى ويلانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەرەكشە الەم.
سايىپ كەلگەندە، كىتاپ – ادام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىنا اسەر ەتەتىن، جان ازىعى بولا الاتىن باعا جەتپەس بايلىق. ول – ماڭگىلىك مۇرا، سارقىلماس قازىنا. كىتاپ وقيتىن ادام ەشقاشان جالعىز ەمەس. ول ءارقاشان وي قۇشاعىندا، ىزدەنۋ، دامۋ ۇستىندە بولادى. سوندىقتان سىرلاس دوسىمىزداي كورىپ، وعان ۋاقىت بولە بىلگەنىمىز ابزال. كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ – ساۋاتتى، پاراساتتى، رۋحاني كەمەل ۇرپاق تاربيەلەۋدىڭ كەپىلى.