ماماندار باۋم توعايىنداعى ورمانداردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنىڭ بارىسى تۋرالى باياندادى
الماتى قالاسى ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتا باسقارماسىنىڭ ماماندارى مەن ساراپتامالىق قوعامداستىق وكىلدەرى باسپا ءسوز تۋردىڭ بارىسىندا باۋم توعايىنداعى ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ جانە اپاتتى اعاشتاردى جوسپارلى تۇردە ىرىكتەپ سانيتارلىق كەسۋ بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستاردىڭ بارىسى تۋرالى ايتىپ بەردى.
2021 جىلى «مەدەۋ» ءموتپ تابيعي ەكوجۇيەلەردىڭ قازىرگى ەكولوگيالىق جاي-كۇيىن باعالاۋ جانە ولاردىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇسىنىمدار ازىرلەۋ بويىنشا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدى، وعان ءتورت عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى قاتىستى - قازاق ۇلتتىق اگرارلىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى، «زوولوگيا ينستيتۋتى» شجق رمك، «قازەكوپروەكت» ج ش س، «بوتانيكا جانە فيتوينترودۋكسيا ينستيتۋتى» شجق رمك. عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرى جاسىل كەڭىستىكتى تۇگەندەۋ، باۋم توعايىنىڭ فاۋناسىن زەرتتەۋ، توپىراقتى زەرتتەۋ، تابيعي ەسكەرتكىشتىڭ تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇسىنىستار ازىرلەدى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا باۋم توعايىنىڭ تۇرلىك قۇرامى مەن نەگىزگى زيانكەستەر جانە اۋرۋلار انىقتالدى، قۋراعان جانە اپاتتى اعاشتاردىڭ 6560 داناسى جانە قۋراي باستاعان اعاشتاردىڭ 1713 داناسى تىركەلدى. اعاشتاردىڭ قۇلاۋى مەن قۋراۋى ولاردىڭ اۋرۋلارى مەن ءوسۋ مەرزىمىنە بايلانىستى.
ودان بولەك، عالىمدار باۋم توعايىندا كەلەسى زيانكەستەردى انىقتادى: قاراعاش شەگىرتكەسى (Kyboasca bipunctata)، شەگىرشىن شەگىرتكەسى (Edwardsiana plebeja orientalis)، قاراعاش كوبەلەگى (Exaereta ulmi)، قاراعان جالعان قالقانى (Parthenolecanium corni Bouche)، كوكتەرەك قوڭىزى (Saperda populnea)، كاليفورنيا قوڭىزى (Quadraspidiotus perniciosus Comstock)، شىعىس جەمىس جەمىرى (Grapholitha molesta Busck). بۇل زيانكەستەر جاپپاي كوبەيگەن كەزدە ونسىز دا السىرەگەن توعاي ەكپەلەرىنە ايتارلىقتاي زيان كەلتىرۋى مۇمكىن. اۋرۋلاردىڭ ىشىندە ءدىڭنىڭ شىرىگى، ەمەن ۇنتاقتى زەڭى (Microsphaera alphitoides) جانە تەرەك جاپىراعىنىڭ توتى (Melapsora larici populina) ءجيى كەزدەسەدى.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا، باۋم توعايىنداعى كوپتەگەن اعاشتار زيانكەستەر مەن اۋرۋلاردىڭ كوبەيۋىنە الىپ كەلەدى، بۇل جاس ەكپەلەرگە ءقاۋىپ توندىرەدى. سونىمەن قاتار، مۇنداي اعاشتار جەل سوققاندا، جاڭبىر جاۋعاندا، ءوز اۋىرلىعىنان قۇلايدى، بۇل كەلۋشىلەر ءۇشىن دە ءقاۋىپسىز ەمەس.
«اعىمداعى جىلى «مەدەۋ» ءموتپ-نىڭ كۇشىمەن عزي قىزمەتكەرلەرى جانە ساراپشىلارىمەن بىرلەسە وتىرىپ، ودان ءارى ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، اۆاريالىق، قۋراپ قالعان، قۇرعاق شىڭدالعان، اۋرۋدان زارداپ شەككەن اعاشتاردى جوسپارلى ىرىكتەپ سانيتارلىق كەسۋ جۇمىستارى باستالعان بولاتىن. بۇگىنگى تاڭدا باۋم توعايىندا 1 663 اپاتتى اعاش كەسىلدى، ىرىكتەپ سانيتارلىق كەسۋ جۇمىستارىن 2026 جىلعا دەيىن جۇرگىزۋ جوسپارلانۋدا»، - دەدى الماتى قالاسى ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتا باسقارماسىنىڭ باسشىسى سەرىك ادىلبايەۆ.
س. ادىلبايەۆ اتاپ وتكەندەي، اعىمداعى جىلى باسقارما اعاشتاردىڭ سانيتارلىق جاعدايىن ءدال انىقتاۋ ءۇشىن زاماناۋي دياگنوستيكالىق اپپاراتتار - رەزيستوگرافتار مەن توموگرافتار ساتىپ العانىن، ولار اپاتتى، زيانكەستەردەن، اۋرۋلاردان جانە اۋرۋ اعاشتاردى كەسۋ كەزىندە پايدالانىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.
انىقتاما: «باۋم توعايى» ءوزىنىڭ شىعۋ تەگى بويىنشا جاساندى تۇردە قۇرىلعان ورمان القابى بولىپ تابىلادى، الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ 2017 جىلعى 20 جەلتوقسانىنداعى قاۋلىسىمەن قالانىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە («مەدەۋ» ءموتپ بالانسىنا) بەرىلدى.