ءبىز ادەتتە «بالانى – جاستان» دەيمىز جانە ەرتە باستان بەرىلگەن تاربيەنىڭ جەمىستى بولاتىنىن بىلەمىز. ءبىراق وسى «تاربيە» دەگەندى كىم قالاي تۇسىنەدى، سونداي-اق تاربيەلەگەندە بالاعا قانداي قاسيەتتەردى سىڭىرۋگە، نە ۇيرەتۋگە تىرىسامىز؟..
تاياۋدا الەۋمەتتىك جەلىدە كوزىمە تۇسكەن ءبىر ۆيدەو ەرىكسىز تاڭ قالدىردى. ويناپ وتىرعان 2-2،5 جاس شاماسىنداعى جۇڭگو بالا اكەسى تاماققا شاقىرعان بويدا ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، جانىنداعى ارباعا ويىنشىقتارىن بىر-بىرلەپ سالىپ جيناستىرىپ، ونى شەتتەگى ورنىنا اپارىپ قويدى. ۆانناعا بارىپ، قولجۋعىشتىڭ استىنان ورىندىعىن شىعاردى، سوعان شىعىپ تۇرىپ سۋدى اعىزىپ، قولىن اۋەلى ءبىر شايقاپ الدى، سوسىن سابىنداپ بولعانشا وشىرە تۇرىپ، بولعان سوڭ قايتا اعىزىپ جۋدى. قاعاز مايلىقپەن ءسۇرتىنىپ، ورىندىقتى ورنىنا قايتا قويدى. پەشتىڭ جانىنان ءوزىنىڭ تاماعىن الىپ، ۇستەلگە كەلدى. داستارحانداعى كەسپە مەن كوتلەتتى ۇزىن تاياقشامەن الىپ، اكەسىنە سالىپ بەرىپ، سودان كەيىن بارىپ ءوز تاماعىن جەۋگە كىرىستى.
مۇنى كورگەندەر ۆيدەو استىنا: «قانداي اقىلدى بالا!»، «وسىنداي ەرەكشە تاربيەلى بالالار قايدان شىعادى؟»، «كىشكەنتاي كەزىنەن باستاپ-اق قالاي مىقتى تاربيەلەگەن!»، «بالا ەمەس، ناعىز التىن!»، «جۇرتتىڭ بالاسى دەگەن وسى»، «بىزگە جۇڭگو مەن جاپون جاستارىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىنە جەتۋ قايدا!»، «ءتارتىپ – ۇلت بولمىسىن قالىپتاستىرۋداعى ماڭىزدى قۇندىلىق. بۇل بالا ءوسىرىپ وتىرعان ءار وتباسىعا ساباق بولۋعا ءتيىس» دەگەن جازبالار قالدىرىپتى.
ءبىر قاراعاندا، ماعان بۇل وتە سيرەك جاعداي نەمەسە ارنايى دايىندالعان كورىنىس سياقتى بولعان. وڭ-سولىن ءالى تانىپ ۇلگەرمەگەن ءبۇلدىرشىننىڭ سونشالىقتى اقىلدى، ۇقىپتى بولۋى، تارتىپكە بويۇسىنۋى، ءوز باسىن الىپ ءجۇرۋى، وز-وزىنە قىزمەت ەتە الۋى مۇمكىن ەمەستەي كورىنگەن. سەبەبى بىزدە 2-3 جاستاعى بالدىرعان تۇگىلى، وڭ-سولىن تانىعان، مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ ءوزى – كوپ جاعدايدا سالدىر-سالاق، ۇقىپسىز. ايتقانىڭ ءبىر قۇلاعىنان كىرىپ، ءبىر قۇلاعىنان شىعىپ كەتەتىن اقپاقۇلاق ەكەنى راس. سوعان قاراپ «شىنىمەن-اق، جۇرتتىڭ بالاسى قالاي ءبارىن ءبىلىپ تۋادى؟» دەپ ويلايتىن ەدىك.
جاقىندا ءبىر جەڭگەمىز قىتايداعى تۋىستارىنىڭ شاقىرتۋىمەن سول جاققا بارىپ قايتتى. ءبىر ايعا جۋىق قوناق بولىپ، قۇلجا مەن تەكەستى ارمانسىز ارالاعان جەڭگەيدىڭ اڭگىمەسىنەن كوپ سۇراقتىڭ ءتۇيىنى شەشىلگەندەي بولدى. ءوزى ۇستاز بولعاندىقتان دا، ول كورشى ەلدەگى ءوقۋ-بىلىم، تاربيە ماسەلەسىنە كوپ نازار سالعان عوي. «بالا تاربيەسىندە ءبىزدىڭ قىتايدان ۇيرەنەتىن نارسەمىز كوپ ەكەن. مىسالى، ءبىزدىڭ بالالار باقشادا، نەگىزىنەن، ويناپ، ۇيىقتاپ، تاماق جەپ، مۋلتفيلم كورىپ قايتادى. اتا-انا بالاسىن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەرگە كوپ جاعدايدا «ۇيدە قاراۋسىز قالماسىن» دەگەن ماقساتپەن بەرەدى. ال قىتايدا باقشاعا باراتىن 3 جاس پەن 6 جاس ارالىعىنداعى بۇلدىرشىندەر ەرتە جاستان ەڭبەككە تاربيەلەنەدى»، – دەيدى جەڭگەي.
ايتۋىنشا، ايداھار ەلىندەگى بالاباقشادا بالالار ءوز تاماعىن ءوزى ءپىسىرىپ، ءوز ىدىسىن ءوزى جۋاتىن كورىنەدى. كىپ-كىشكەنتاي قىزدار قامىر جايىپ، ۇلدار كوتلەت جاساپ، ءتۇرلى تاعامدار ازىرلەيدى. ەندى ءبىر مەزەتتە سەبەت ورەدى، توقىما توقيدى، كيىم تىگەدى، ۇتىك، بالعا، كۇرەك سياقتى باسقا دا قۇرالداردى قولدانىپ، جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتانادى. ءار بالا وزىنە ۇنايتىن شارۋامەن اينالىسادى. نە ىستەسە دە بارلىعىن تاربيەشىنىڭ باقىلاۋىمەن بالالار وزدەرى ىستەيدى. ناتيجەسىندە بۇلدىرشىندەردىڭ قول موتوريكاسى جاقسى داميدى، قيمىل قوزعالىسى جەتىلەدى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى ارتادى. بالالار تاڭەرتەڭ كۇندەلىكتى جاتتىعۋ جاسايدى، سۋرەت سالادى، شاحمات، باسكەتبول وينايدى. ۋاقىت قىزىقتى وتەتىندىكتەن، ءار بالا باقشاعا قۋانا-قۋانا بارادى. ال بىزدە شە؟.. تاڭەرتەڭ بالانى باقشاعا اپارۋدىڭ ءوزى ءبىر – مۇڭ. تۋرا جاۋدىڭ قولىنا تۇسەتىندەي جىلاپ-ەڭىرەپ ەستى شىعارادى جانە ونىسى بەكەر دە ەمەس. بالا ەركىندىكتى قالايدى، ال ءبىزدىڭ قاساڭ تاربيە جۇيەسى ودان الدەقايدا الشاق جاتىر.
جالپى، قالاي دەگەنمەن دە، بالانى ەڭ اۋەلى ءوز ومىرىنە قاجەتتى داعدىلارعا ماشىقتاندىرۋ كەرەك ەكەنى اقىلعا قونادى. وڭ-سولىن تانىتپاي جاتىپ ءارىپ ۇيرەتىپ، كوبەيتۋ كەستەسىن جاتتاتقاننان ەشكىم دانىشپان بولىپ كەتپەيدى. وسى ورايدا، بىزگە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردەگى بىلىم-تاربيە جۇيەسىن قايتا قاراپ، بالالاردى جاستايىنان ەڭبەككە باۋلۋ، بولاشاقتا ءوز باسىن ءوزى الىپ جۇرە الاتىنداي، دەربەستىككە، جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋ اسا ماڭىزدى.