ارنايى ورگانداردىڭ قىزمەتى تۋرالى نە بىلەمىز؟ بالكىم، لاڭكەستىك اكتتىڭ الدىن الىپ جاتقان شىعار نەمەسە اسا ءقاۋىپتى قىلمىسكەردى قۇرىقتاپ جاتقان بولار. كۇندىز وتىرماي، تۇندە ۇيىقتاماي سالقىن قاندى، تەمىر مىنەزدى ازاماتتار قوعام تىنىشتىعىن، بەيبىت تاڭنىڭ اتۋىن قورعاپ كەلەدى. قاراپايىم ادامدار ءۇشىن تاڭنىڭ تىنىش اتۋى ول - قالىپتى جاعداي، بارلىعى كۇيبەڭ تىرلىكتىڭ سوڭىندا كۇندەلىكتى شارۋالارىمەن اينالىسادى. ال، ارنايى ورگان قىزمەتكەرىنىڭ كۇن ءتارتىبى قالىپتى ەرەجەگە باعىنبايدى. ول تۇندە ۇيىقتاردا ەرتەڭىسىن قانداي تاپسىرما كۇتىپ تۇرعانىن بىلمەيدى. قىزمەتىنە باراردا كەشكىسىن نە بولاتىنىنان بەيحابار. ولار تۋرالى باعزىدان بەرگى «كورىنبەس مايدان جاۋىنگەرى» اتاۋى قويىلعان. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قورعاپ جۇرگەن ادامدار تۋرالى ءبىز رەسمي وكىلدەرىنىڭ سوزدەرىنەن بىلەمىز. ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز سول ءبىر كورىنبەس مايدان ساردارىنان باستاپ سول سالانىڭ قالامگەرىنە دەيىنگى تاعىلىمدى جولدى ءجۇرىپ ءوتتى.
بۇرىندارى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك قىزمەتى ورگاندارىنىڭ جۇمىسى تۋرالى قالىڭ جۇرت كوپ بىلە بەرمەيتىن. تەك، قوعامنىڭ كەي بولىگى وسى ءۇش ءارىپتى ەستىگەندە (كگب) باس توبەسى شىمىرلاپ كەتەتىن. ول ادامدار كوزگە كورىنبەگەنىمەن جۇمىستارى ءوز جەمىسىن بەرىپ جاتاتىن. قانداي دا ءبىر ۇلكەن قىلمىس ىسكە اسپاعان كۇيى اشىلىپ جاتاتىن. ال، شەتەل اگەنتتەرىن قولعا تۇسىرگەندە تىشقانمەن مىسىق ويناعانداي وپ-وڭاي توعىتىپ جىبەرەتىن. مۇنىڭ بارلىعى قىزمەتكەرلەردىڭ كاسىبي دەڭگەيىنە بايلانىستى. ول جەرگە ەكىنىڭ ءبىرىن الا بەرمەيتىن. سىناقتان سۇرىنبەي وتكەندەرى عانا سول اتاۋلى قىزمەتتىڭ قاتارىنا قوسىلاتىن. تاعدىردىڭ جازۋىمەن 1982 جىلى اقمولا وبلىسى ءبورىلى ەلدى مەكەنىنىن تۋماسى كەنجەبولات قوقىش ۇلى بەكنازاروۆ تا وسى ءبىر تاڭداۋلى قىزمەتتىڭ قاتارىن تولىقتىردى.
كەڭەس وداعىنىڭ قايراتكەرى فەليكس دزەرجينسكيي: «چيكيستتىڭ قولى تازا، جۇرەگى ىستىق، اقىلى مۇزداي سالقىن بولۋى ءتيىس»،- دەپ ايتقانى بار. ءبىزدىڭ كەيىپكەر تابيعاتى تازا، ادال، اقىلى مۇزداي سالقىن، جۇرەگى وتان دەپ سوققان بۋىننىڭ وكىلى. قالىڭ جۇرتشىلىق پولكوۆنيك كەنجەبولات بەكنازاروۆ ەسىمىن ونىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى بولعان جىلدارى ەستي باستادى. سول جىلدارى ەسىمى ەلگە استە تانىمال بولدى. ەكى مىڭىنشى جىلداردىڭ باسىندا بيلىك پەن وپپوزيسيانىڭ تەكە تىرەسى اشىق بايقالا باستالعان جىلدار. كەيدە اقپاراتتىق شابۋىلدار مەن ساياسي تەحنولوگيالار دا قولدانىلاتىن. سول كەزدە وسىنداي ءۇردىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرۋگە مىندەتتى كوميتەت تە اقپارات ايدىنىنا شىعاتىن. ءار الۋىن اقپارات اعىمى، ونىڭ ىشىندە قىزمەت تۋرالى تەرىس پىكىر قالىپتاستىرۋى مۇمكىن دەرەكتەر دە جوق ەمەس. سوندا ب ا ق وكىلدەرىنىڭ الدىنا ارنايى ورگانداردىڭ رەسمي وكىلى كەنجەبولات بەكنازاروۆ شىعاتىن. ورتا بويلى، كۇمىس سامايلى، سىمداي تارتىلعان سىمباتتى دا سۇستى پولكوۆنيك ەل الدىنا شىققان بەتتە، ادامداردىڭ كوڭىلىنە سەنىم ۇيالاتاتىن. ءبىر كورگەننەن كوميتەتتىڭ قىزمەتىنە، جالپى قىزمەتكەرلەرىنە قۇرمەتپەن قارايسىڭ. ال، قىسقا دا نۇسقا جانە قالىڭ جۇرتقا تۇسىنىكتى سوزدەرى ماسەلەنى جاۋىپ، ارتىنان ەكىۇدايى پىكىر قالدىرمايتىن. سان – قيلى باسپا ءسوز كونفەرەنسيالارى مەن ب ا ق وكىلدەرىمەن كەزدەسۋى جابىق قىزمەتتىڭ وڭ ءيمميدجىن قالىپتاستىردى. حالىق قۇپيا قىزمەتتىڭ قىر-سىرىن تولىق تۇسىنبەسە دە، ونىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ۇقتى. بۇل ەلىمىزدەگى اشىقتىقتىڭ، دەموكراتيالىق ءپرينسىپ ۇستانۋشىلىقتىڭ ءبىر كورىنىسى بولاتىن. ال، ونىڭ باسى -قاسىندا ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز بولدى.
-مەن ەشقاشان ساۋالداردان قاشقان ەمەسپىن. جۋرناليستتەر حابارلاسىپ جاتسا، مىندەتتى تۇردە تەلەفونىمدى كوتىرىپ سويلەسەمىن. قانداي دا ءبىر ماسەلە بولسا، جاۋاپ دايىنداۋعا ۋاقىت بەرۋىن سۇرايتىنمىن. ەگەر دايىن جاۋاپ بولماعان جاعدايدا، ارينە. جۋرناليستەر دە ءسوزىمدى جەرگە تاستاماي، جاۋاپ بەرۋگە مۇرسات بەرەتىن. ولارعا ايتار العىسىم شەكسىز،-دەيدى ول.
قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى ءى. ەسەنبەرلين «قياعا تەك قىران بۇركىت قانا جەتە الادى» دەمەكشى، ءبىر كورگەن ادامعا كەيىپكەرىمىز بۇنداي ەلەۋلى سىي-قۇرمەتكە بىردەن قول جەتكىزگەن دەپ ويلاۋى مۇمكىن. بۇل العاشقى دا الدامشى اسەر. كەنجەبولات قوقىش ۇلى قىزمەت شىڭىنا ءوز اقىل پاراساتى مەن تىنىمسىز ەڭبەكپەن كوتەرىلگەن تۇلعا. العاشقى قىزمەتىن سوناۋ سەكسەنشى جىلداردىڭ باسىندا باستاپ، جەدەل قىزمەتتىڭ بارلىق ساتىلارىنان وتكەن.
- قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. وتباسىندا جەتى اعايىندىمىز. ەكى اپكەم، ءۇش اعام، ءبىر ءىنى بولىپ ەرجەتتىك. ارنايى ورگانداردا قىزمەت اتقارعان ەش جاقىنىمىز بولمادى. ول كەزدە كگب-دا جۇمىس ىستەۋدى ويلاماعان ەدىم. مەكتەپتى اياقتاعاننان كەيىن اسكەرگە بارىپ، وتان الدىنداعى بورىشىمدى وتكەردىم. سودان كەيىن تۋعان اۋدانىما كەلىپ،قاراپايىم جۇمىستان باستادىم. كەيىن كومسومول ۇيىمىنا جۇمىسقا تۇردىم. قوعامدىق جۇمىستاردا ايانباي تەر توكتىك. ءبىر كەزدەرى سەلينوگرادتاعى جۋرناليست، سەلينا ءوڭىرىنىڭ قازاق تەلەارناسىنىڭ ديكتورى ەرسايىن اعام حابارلاستى. «كەنجەبولات وسى سەن وقۋىڭ كەرەك. جوعارى ءبىلىم ال. ايتپەسە، قاتارداعى جۇمىسشى بولىپ ءومىرىڭ وتەر»،-دەپ اقىلىن ايتتى. شىن مانىندە كوزى اشىق اعام بۇل كەڭەسىن بارلىق باۋىرىنا ايتاتىن. اسكەردەگى جىلدارىم بار، جۇمىستاعى جىلدارىم بار. اجەپتەۋىر ۋاقىت ءوتىپ كەتكەن. جاسىم بولسا جيىرمادان استى. سوندا دا، وقۋعا تۇسۋگە بەل بۋدىم. سەلينوگراد قالاسىنا كەلىپ، ءتىل مامانى فيلولوگياعا وقۋعا ءتۇستىم. جوعارعى وقۋ ورنىندا دا، ۋاقىتتى بوس وتكىزبەدىم. وقىدىم، ەڭبەك ەتتىم، قوعامدىق جۇمىسقا بەلسەندى ارالاستىم. ستۋدەنتتىك-قۇرىلىس وتريادىنىڭ كومانديرى بولدىم. 8 كوماندير ماراپاتتالدى. تورتەۋى مەدالمەن، ەندى تورتەۋى حالىقارالىق ستۋدەنتتىك لاگەرگە جولداما الدى. تاعدىردىڭ جازۋىمەن مەن كۋبا استاناسى گاۆانناعا جولداما العانداردىڭ قاتارىندا بولدىم. ەلگە ورالعاندا ماعان كگب كاپيتانى كەلىپ، سۇحباتتاسۋعا شاقىردى. ول كىسى مەنەن كۋبا ساپارى تۋرالى سۇرادى. سونىمەن قاتار، بولاشاققا جوسپارلارىم قانداي ەكەنىن سۇراستىردى. بالكىم، سول كەزدە مەنى ارنايى ورگاندار مەنى كانديدات رەتىندە ءوالامدارىنا ءتۇرتىپ قويدى. ويتكەنى، وسىعان دەيىن مەن ەل الدىندا جۇرەتىنمىن. وقۋدان كەيىن ماكينكسك قالاسىنا ورالىپ، مەكتەپتە ۇستازدىق ەتتىم. اراعا ەكى جىل سالىپ اۋدان پارتيا كوميتەتىنە جۇمىسقا شاقىردى. جوعارى پارتيا مەكتەبىنە ۇمىتكەر دە بولدىم. قىركۇيەك ايىندا الماتىعا وقۋعا بارۋىم كەرەك ەدى. سول كەزدى كگب قىزمەتكەرلەرى كەلىپ، سەلينوگراد وبلىسىنىڭ كگب باسقارما باستىعى، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداقتى ارداگەرى گەنەرال جاقيا سەيىتقازييەۆپەن كەزدەسۋ بولاتىنىن ايتتى. مەن باسقارما باسشىسىمەن جان-جان-جاقتى اڭگىمەلەستىك. «سەن ابدەن ءومىر سۇرلەۋىنەن وتكەن، دايىن كادر ەكەنسىڭ. اسكەري بورىشىڭدى دا وتەپسىڭ، جۇمىس تاجىريبەڭ بار، جوعارعى ءبىلىمىڭ دە بار. ءبىز سەنى قىزمەتكە شاقىرۋعا دايىنبىز. تەك سەنىڭ كەلىسىمىن كەرەك»،-دەپ تاعدىرشەشتى شەشىم قابىلداۋعا اسەر ەتتى. بولاشاقتاعى ۇستازىم بولدى. وسىنداي جاۋاپ العاننان كەيىن، ءومىرىمدى ارنايى ورگاندارمەن بايلانىستىردىم،-دەيدى كەيىپكەرىمىز.
العاشقى قىزمەتىن شورتاندى اۋداندىق مقك باسقارماسىندا جەدەل ۋاكىل بولىپ باستايدى. سول جەردە جولىمبەت اۋىلىندا «كاززولوتو» كومبيناتى ورنالاسقان. ول كەزدە جوعارى تەحنيكالىق ءبىلىمى بار ادامدار، قوعامنىڭ قايماعى سانالاتىن. ولاردىڭ قىزمەتى دە جوعارى باعالاناتىن. جاس جەدەل ۋاكىل بولعان كەنجەبولات قوقىش ۇلى كاسىپورىن ادامدارىمەن بايلانىس ۇستاۋ ءۇشىن تەحنيكالىق ماماندىققا قاتىستى قولدا بار ەڭبەكتەردى وقي باستايدى. قۇددى ءبىر ەكىنشى ماماندىعىنا اينالدى. كاسىپورىننىڭ العاشقى وندىرىسىنەن باستاپ، سول قازىرگى تىلمەن ايتقانداعى جوعارى مەنەدجمەتىنە دەيىن بۇگە-شۇگەسىنە جەتكىزىپ زەرتتەدى. ءوزى دە بۇل ماماندىقتى ءبىر ادامداي ءبىلدى. ونىمەن تىلدەسكەن تەحنيكالىق مامان سۆەرلوۆسك تاۋ-كەڭ ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگىمەن دە شاتاستىرىپ الاتىنداي جاعدايعا جەتتى. دەسە دە، قىزمەتىندە بارلىعى تاقتايداي تەگىس بولدى دەپ ايت المايمىز. تاريحتىڭ بۇرالاڭ جولدارى دا ونى ءبىر سىناعانى بار.
- 1986 جىل. بارشامىزعا بەلگىلى جەلتوقسان وقيعالارى ءوتىپ جاتىر. ءبىر ەكى كۇندە اياقتالدى. ءبىراق زاردابى كوپكە سوزىلدى. جەلتوقسان قولداۋشىلارىن «انىقتاۋ» بويىنشا تاپسىرما كەلىپ ءتۇستى. كەڭەس وداعىنىڭ ىدىرايتىنى حالىق اراسىندا سەزىلىپ تۇردى. جەلتوقسان وقيعاسى دا سونىڭ دالەلى. ءبىراق، تاۋەلسىز ەل اتانۋعا دا ءالى الىس ەدى. قىسىلتاياڭ كەزدەر. سول كەزدە جاستارمەن اڭگىمەلەسىپ، ولاردىڭ ىشكى تالپىنىستارىن سەزىندىم. سوندىقتان مەنىڭ جۇمىسىم تەك پروفيلاكتيكالىق باعىتتا بولدى. ەشكىم جاۋاپقا تارتىلمادى. ارينە، ءبىز كەڭەس يدەولوگياسىنىڭ اسەرىمەن وستىك. ودا تۇرعان ەش زياندىق جوق. ادال بولۋ، تازا بولۋ، پاتريوت بولۋ بارلىق ادامزاتقا ورتاق دۇنيە. ءبىراق، ۇلتىندى ءسۇيۋ ول - جۇرەكتىڭ ءىسى. سوندا كەي باسشىلار، «جەلتوقسان وقيعاسىن قولداۋشىلارى جوق پا؟» دەيتىن ساۋالداردى قويىپ جاتتى. مەن بولسام جاستاردىڭ ەشقايسىسىن ساتپادىم. ارىم تازا قالدى،-دەپ ەسىنە الدى قالامگەر ساردار.
ەل تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى دا ارنايى ورگانداردىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭى ورىن الدى. كەي وفيسەرلەر وزدەرىنىڭ تاريحي وتاندارىنا كوشىپ جاتتى. ءبىزدىڭ كەيىپكەر بولسا، كەرىسىنشە ارنايى ورگانداردى تاستاماي، ەلىنە ەلەۋلى قىزمەتىن جالعاستىردى. سول كەزدەرى كۇنكورىس قامىمەن ءبىراز جاندار نارىقتىق ەكونوميكا اعىمىمەن ساۋدا-ساتتىققا، كاسىپكەرلىككە دە كەتىپ جاتتى. ولاردىڭ اراسىنداعى ارنايى ورگانداردىڭ وفيسەرلەرى دە از بولمادى. تەك، ەلىنە ادال جاندار سەرتىنە بەرىك بولىپ، قىزمەتتى وسى كۇنگى بيىكتەرگە جەتكىزدى. زامان اۋىسقاننان كەيىن، قوعامدىق قاتىناستار دا اۋىستى. ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى بۇرىنعى رەپرەسسيالىق ورگان اسەرىنەن، اشىقتىق تانىتاتىن، حالىقتىڭ مۇددەسىنە جۇمىس جاسايتىن ورگانعا اينالۋ ءۇردىسى باستالدى. سونىمەن قوسا، 1995 جىلدارى ءار مەملەكەتتىك ورگاندا ءوزىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى بولۋى قاجەت دەيتىن ۇكىمەت قاۋلىسى شىققان. سول كەزدە ۆەدومستۆاعا سوزگە شەشەن، ساۋاتتى ءارى ىشكى سىردى سىرتقا شاشپايتىن ءوز ادام قاجەت بولدى. ونداي ادام ارينە جەدەل ۋاكىلدىك مەكتەبىنەن ءوتۋى دە قۇبا-قۇپ بولاتىن. سوندا جوعارى باسشىلىقتىڭ شەشىمىمەن سول كەزدىڭ وزىندە جەكە قۇرامنىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن، قولىنان قالامى تۇسپەيتىن، جانى شىعارماشىلىققا جاقىن ينتەلليگەنت وفيسەردى تاعايىندالدى. ول ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز بولاتىن.
شىنى كەرەك، رەسمي وكىل اتانعانعا دەيىن كەنجەبولات قوقىش ۇلى ءوز سالاسىنىڭ ۇزدىگى اتاندى. ءۇش شەتەلدىكتى ەل مۇددەسىنە جۇمىس جاساتتى، شەتەلدە اگەنتتىك جەلىسى دە بولدى. وسى ەڭبەگىن ەسكەرگەن باسشىلىق ونى مەملەكەتتىك ناگراداعا ۇسىندى. سول كەزدەگى ق ر ۇقك ءتوراعاسى گەنەرال – پولكوۆنيك ءسات توقپاقبايەۆتىڭ قابىلداۋىنا شاقىرىلىپ، ءبىر كۇندە جاڭا قۇرىلعان باسپا ءسوز قىزمەتىن باسشىسى بولىپ بەكىتىلدى. اتاپ ايتقاندا، ب ا ق وكىلدەرىمەن جۇمىستىڭ باستاۋىنان تابىلدى. ون جىلدان اسا جەمىستى جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە ق ر ۇقك -دە «اقيقات» جۋرنالى شىقتى. سونداي-اق، 10 شاقتى دەرەكتى فيلم، ارنايى سيۋجەت، «ۋرانوۆىي تايفۋن» سەريالى، كوتەگەن تاريحي كىتاپتار شىعارىلدى. وسى ارقىلى ارنايى ورگانداردا قالامگەر اتاندى.
بۇگىندە پولكوۆنيك كەنجەبولات بەكنازاروۆ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى ورگاندارىنىڭ ارداگەرلەرى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە قالتقىسىز قىزمەتىن جالعاستىرىپ كەلەدى. ومىرلەرىن ارناۋلى قىزمەتكە ارناعان جانداردىڭ قۇقىقتارى مەن الەۋمەتتىك قورعالۋى ماسەلەلەرىمەن اينالىسىپ ءجۇر. قۇرمەتتى ەڭبەك دەمالىسىندا بولسا دا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىمەن بايلانىستى ۇزبەي، جاستاردى قازاقستاندىق پاتريوتيزم رۋحىندا تاربيەلەۋ جۇمىستارىنا اتسالىسۋدا. ۇيىندە اسىل جار، ونەگەلى اكە، سۇيىكتى اتا، قىزمەتىندە سەنىمدى قارۋلاس، ادال دوس. قوعامدىق جۇمىستارعا ارالاسىپ، قالامىن قولدان تاستاعان ەمەس. كورىنبەس مايداننىڭ قالامگەرى اتانعان كەنجەبولات اعا بەكنازاروۆ وسىنداي ابىروي بيگىندە جەتپىس جاسىن قارسى الۋدا. كەيىپكەرىمىزدى ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ قۇرىلۋ كۇنى مەرەكەسىمەن جانە جەكە 70 جاس مەرەيتويىمەن شىن قۇتتىقتايمىز! زور دەنساۋلىق، وتباسىلىق باقىت، قاجىماس قايرات، شىعارماشىلىق تالاپ، قىزمەتتىك تابىستار تىلەيمىز!