قاردىڭ كوبەسى سوگىلىپ، قىستىڭ قۇرساۋىنان بوساعان كەڭ دۇنيە كەڭدىگىن تانىتىپ جاتىر. جىلعالار سۋعا تولسا، جان دۇنيەمىز نۇرعا تولدى. تىلسىم تابيعاتپەن بىرگە ۇندەسكەندەيمىز، جىلدىڭ جانعا شۋاق، كوڭىلگە قۋات بەرەر ماۋسىمىنىڭ قۇشاعىنا ەنگەندەيمىز. قۇستىڭ ءانى – قالانىڭ ءسانى، وسىنىڭ ءبارى قىر استىندا كوكتەمنىڭ تۇرعانىن جەتكىزگەندەي... «كوكتەمنىڭ كەلگەنى مە، مەن بىلمەدىم، بويىمدى كەرنەدى ءبىر جۇمباق سەزىم، كەلەدى، كۇلە بەرگىم، كۇلە بەرگىم» – دەپ، اقىن جىرىنا ارقاۋ ەتكەن كوكتەمدى ءبىز دە ساعىنىپ، كۇتىپ جۇرگەندەيمىز...
كومپوزيتور بەيبىت ورال ۇلى:
كوكتەمگە عاشىق اداممىن
– وسى ساۋال ءدال قازىرگى كوڭىل-كۇيىمە ءدوپ كەلگەندەي. ويتكەنى، بيىلعى قىس شارشاتىپ، قالجىراتىپ جىبەردى. سودان بولار «تەزىرەك كوكتەم كەلسە ەكەن»- دەپ جۇرگەن ءجايىم بار. جالپى، مەن كوكتەمدى، جازدى جاقسى كورەتىن اداممىن. سوندىقتان، ۇنەمى كوكتەمدى كۇتىپ جۇرەمىن. كوكتەم كەلسە، توڭىرەك تۇرلەنەدى. قىزدار قۇلپىرادى. گۇلدەر قۇلپىرادى. ادامدار دا بىر-بىرىنە جىلىۇشىراپ، مەيىرلەنە تۇسەدى. مەيىرىم بار جەردە ماحاببات بار. كۇننىڭ كوزىن كورەسىز، قۇستىڭ ءۇنىن ەستيسىز دەگەندەي... بۇل شىعارماشىلىققا دا ەرەكشە اسەر ەتەدى. مەنىڭ بىرنەشە شىعارمامنىڭ تاقىرىبى كوكتەمگە بايلانىستى. مەن كوكتەمى ماڭگىلىك اداممىن. جاراسقان اقىننىڭ سوزىنە جازىلعان وسىنداي ءانىم دە بار. ونى روزا رىمبايەۆا ورىنداپ ءجۇر. جالپى، تابيعاتتىڭ قاي مەزگىلى دە جازام دەگەن ادامعا كەرى اسەرىن تيگىزبەسە كەرەك. ءبىراق، ءوز باسىم جىلىلىققا جانىم قۇشتار. ءساتىن سالسا، كوكتەمدە شىعارماشىلىق ساپارمەن پاريجگە بارعالى وتىرمىن. ساۋندترەك جازىپ ەدىم، ءبىرىنشى ورىن الىپ، سونداعى ۇلكەن شارادا ورىندالماقشى.
ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ وقىتۋشىسى دالەل ءۋاش:
اسقارلى اسۋدامىن
– كۇتكەندە قانداي! مەن بۇرىن دا كوكتەمدى كەرەمەت جاقسى كورۋشى ەدىم، بۇل جولى ءتىپتى ەرەكشە توسىپ ءجۇرمىن. نەگە دەسەڭىز، مەن كوكتەمدە دۇنيەگە كەلگەنمىن. «ءبىزدىڭ جاقتا قىس ۇزاق» دەپ ورالحان كوكەم ايتپاقشى، ءبىزدىڭ جاقتىڭ قىسى سۋىق ءارى ۇزاق بولادى. بالا كۇنىمىزدە «قاشان كوكتەم كەلەر ەكەن، تەزىرەك كەلسە ەكەن» دەپ توسۋشى ەدىك. بيىل ءتىپتى ەرەكشە كۇتىپ ءجۇرمىن. ءساتىن سالسا، 24 ساۋىردە 60-قا تولعالى وتىرمىن. قازەكەم «الپىس – تال ءتۇس» دەيدى عوي. دەگەنمەن، كوڭىلىمىز جاس. وسى ءبىر مەرەيتويدىڭ سىلتاۋىمەن كورەرمەنگە ەسەپ بەرۋدىڭ دە رەتى كەلىپ تۇرعانداي. ءوزىم قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى تەاتر زالىندا شىعارماشىلىق كەشىمدى وتكىزبەكشىمىن. مەنىڭ ءبىتىرىپ كەتكەن، ءقازىر ساباق بەرىپ جۇرگەن شاكىرتتەرىم تۇگەل قاتىسادى. كەش بويى بەلگىلى كومپوزيتورلاردىڭ اندەرى، رومانستار ورىندالادى. مەن تۋرالى فيلم ءتۇسىرىلىپ جاتىر. سول تۋىندىنى تاماشالاۋدىڭ ءساتى تۇسكەلى تۇر. ومىردەن كورگەنىم مەن تۇيگەنىمدى قاعازعا ءتۇسىرىپ، كىتاپ جازدىم. ونىڭ دا تۇساۋى سول كۇنى كەسىلەدى.
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى سۇلۋشاش نۇرماعانمبەتوۆا:
وتكەندى، ەرتەڭدى كوپ ويلايدى ەكەنسىڭ
– «قازاقكونسەرتتە» جۇرگەنىمدە كوكتەم باستالسا بولدى، ءبىزدىڭ جۇمىس قاتتى قىزاتىن.سول جىلدارى اپتالاپ ەمەس، ايلاپ الىس اۋىلداردى ارالاپ، ءۇي بەتىن كورمەيتىنبىز. قىس تۇسكەنشە ساپاردا جۇرەمىز. ونەر ادامى بولعان سوڭ، ونىڭ قيىندىعىنا دا كونۋگە تۋرا كەلەدى. بۇل جولدى تاڭداعان ءوزىمىز عوي. وسىلاي ساپارلاپ جۇرگەندە سان جىلدى ارتقا تاستاپپىز. ءقازىر قاراپ وتىرسام، ءبىراز ارىپتەسىمىز ومىردەن ءوتىپ كەتىپتى. ادامنىڭ جاسى كەلگەن سايىن، وتكەندى، ەرتەڭدى كوپ ويلايدى ەكەنسىڭ. جالپى، «جاز شىقسا، قولعا الامىن» دەپ وتىرعان ءبىراز جوسپارىم بار. شىعارماشىلىق ساپارمەن ءبىراز ءوڭىردى ارالاپ قايتسام دەپ وتىرمىن. ەلدىڭ ءىشىن، اۋىلدىڭ اۋاسىن، كونە كوزدەردى ساعىندىم. ءوزىم جەر ۇيدە تۇرعاندىقتان اۋلاعا گۇل ەگىپ، كوشەت وتىرعىزۋ سياقتى جۇمىستار كۇتىپ تۇر.
سۋرەتشى ايجان-سارا بەكجىگىت قىزى:
مەن سۋرەتشىمىن
– مەن الەمدى كوزىممەن عانا ەمەس، جۇرەكپەن دە كورىپ، سەزىنەمىن. ويتكەنى، مەن سۋرەتشىمىن. كوكتەم مەن ءۇشىن جاي عانا ماۋسىمنىڭ اۋىسۋى ەمەس، جان دۇنيەمنىڭ ويانعان ءساتى. مەن وسى ءبىر ساتتە وزگەرىستەردىڭ ەڭ نازىك پەرنەسىن، گۇلدەردىڭ بۇرشىك اتا باستاعانىن، ادامداردىڭ كوزىندەگى ءۇمىتتى بايقايمىن. كوكتەم الدىندا دۇنيە تۇرلەنىپ، ەرەكشە كۇيگە ەنەدى. بۇل ساتتە دۇنيە تۇگەل كوكتەمدى كۇتۋگە دايىندالىپ جاتقانداي بولىپ كەتەدى. ونەر ادامى ءۇشىن وتكەن مەن بولاشاق، قىس پەن كوكتەم اراسىنداعى وسىناۋ ءسات ناعىز شابىتتىڭ وياناتىن كەزى.
جۇرەك تە جەر انانىڭ ويانعانىنا ۇقسايدى، ال ساۋساقتارىم ءقازىردىڭ وزىندە جاڭا بوياۋلار ىزدەي باستاعانداي. مەن ءقازىردىڭ وزىندە اينالامىزداعى بارلىق تىرشىلىكتىڭ تۇرلەنە باستاعانىن، گۇلدەردىڭ ءيىسىن، بالالاردىڭ كۇلكىسىن، جەلدىڭ ەرەكشە لەبىن سەزىنە باستادىم.
اقىن روزا سەيىلحان:
ءبىر جاقسىلىق كەلەر دەپ كوكتەممەنەن.....
– كوكتەم مەزگىلىن ەرەكشە جاقسى كورەمىن. سودان دا بولار، ولەڭدەرىمنىڭ باسىم بولىگى كوكتەم تۋرالى بوپ كەلەدى. حالقىمىزدا كوكتەم، ناۋرىز ايىنا بايلانىستى نانىم-سەنىمدەر وتە كوپ قوي. قازاق ناۋرىز ايىن كوكوزەك ۋاقىت، جۋاننىڭ جىڭىشكەرىپ، جىڭىشكەنىڭ ۇزىلەتىن شاعى دەپ ايتۋىندا ۇلكەن ءمان بار. اينالىپ كەلگەندە ءاربىر جۇمىر باستى پەندە كۇننىڭ جىلى شۋاعىن، كوكتەمنىڭ ءيىسىن ساعىنادى. ال، جاقسىلىققا، جاقسى كۇنگە، سۇلۋلىققا قۇمارتۋ – ادام بويىنداعى زاڭدى قۇبىلىس. «ءبىر جاقسىلىق كەلەر دەپ كوكتەممەنەن، ءومىردى قايتا ءسۇردىم جەك كورمەگەن» دەگەن ولەڭىم وسى ءسوزىمدى راستايتىنداي. نەگە ەكەنىن، شابىتتىڭ شىرقاۋ شىڭىنا وسى مەزگىلدە كوتەرىلەتىنىم بار.
ءومىردىڭ اجارى دا، ءسانى – كوكتەم،
اقىننىڭ قاشانداعى جانى كوكتەم.
تاعى دا كەشىكتىم دەپ وكىنبەيىك،
كەلەدى ولمەگەنگە تاعى كوكتەم!
بالا كەزىمدە جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىنە كوڭىل اۋدارماعان سياقتىمىن. ءتىپتى، ەسىمدە دە جوق. ءبىزدىڭ باقشامىزدا قاتار-قاتار وتىرعىزىلعان ورىك اعاشتارى بولۋشى ەدى. ورىك گ ۇلىنىڭ ءيىسى مۇرنىڭدى جارىپ، ءاپپاق گۇلدەرى توگىلىپ، سەزىمىڭدى قىتىقتايتىن. اعاش باسىنداعى بىردى-ەكىلى پىسكەن ورىكتى اجەم ۇزىن تاياقپەن ءتۇسىرىپ الىپ، كوكتەمنىڭ العاشقى جەمىسىنىڭ ءدامىن ماعان تاتقىزاتىن. ءقازىر اجەمنىڭ سول قىلىعىن ءوزىم دە بالالارىما قايتالاپ جۇرگەن جاي بار… كوكتەم كەلگەن سايىن سول كۇندەردى ەلەگزي ەسىمە الامىن.
ءقازىر ويلاسام، سونىڭ بارلىعى ولەڭ دەگەن قۇدىرەتتىڭ كيەسى ەكەن. ەگەر مەن اقىن بولماعاندا مۇنىڭ بىرەۋىنەن دە اسەر المايتىن ەدىم. قاراپ وتىرسام، مەنىڭ جىرلارىم تابيعاتپەن ۇندەس ەكەن. بۇكىل بولمىسىم تابيعات قۇبىلىستارىمەن بايلانىسىپ جاتادى. اسپان، جەر، سۋ، اعاش بارلىعى دا مەنىڭ ءبىر بولشەگىم سياقتى. كەيدە مىنا كۇننىڭ سۋىعى-اي، جەلى دە تىنبادى عوي، مىنا اپتاپ كۇيدىرە مە؟ دەگەن سياقتى سوزدەردى ايتپاۋعا تىرىساتىن بولدىم. ولاي بولسا، كوكتەمدى كۇتكەن كوڭىلىمىزدى كىر شالماي، ءومىردى ءسۇيۋدى ميزامكوكتەن ۇيرەنەيىك دەگىم كەلەدى.