كىتاپتىڭ ءبىز ءمان بەرمەيتىن پايدالى تۇستارى
«كوپ جاساعان بىلمەيدى، كوپ وقىعان بىلەدى» دەگەن قازاقتىڭ ۇلى جازۋشىسى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءسوزى بار. بۇگىن كىتاپ وقۋ جايلى از-كەم ءسوز قوزعاماقشىمىز.
كىتاپ وقۋدىڭ، ودان الاتىن پايدالى ءىلىمنىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن ايتا تۇرا، بىلە تۇرا، كەيىنگى كەزدەرى كىتاپقا ۇڭىلەتىندەر قاتارى سيرەپ كەتكەندەي. بالا كۇنىمىزدە اتا-انامىز جاس كۇندەرىنەن كىتاپ وقىپ جارىساتىندارىن، قولدا جوق كىتاپتاردى بىر-بىرىنەن سۇراپ الىپ وقيتىن كەزدەرىن ايتىپ وتىراتىن. ءبىر كەزدەرى بۇل ءۇردىس ادامداردىڭ جاپپاي حوببيىنە دە اينالعان بولار. ءقازىر كىتاپ وقيتىندار جوق دەپ ۇزىلدى-كەسىلدى ايتۋعا بولماس، دەگەنمەن، بوس ۋاقىتىن كىتاپقا ارنايتىن ادامدار «قىزىل كىتاپقا» ەنگىزىلگەندەي سيرەپ كەتتى. ءبىراق، قاي زاماندا دا كىتاپ وقۋ ساننەن قالمايدى. ەجەلگى زاماننان بەرى كىتاپ – ءبىلىمنىڭ باستاۋى عانا ەمەس، ءومىردىڭ، كوپتەگەن پايدالى دۇنيەلەردىڭ سارقىلمايتىن كوزى. ادام كىتاپ وقۋ ارقىلى كوپتەگەن قۇپيالاردى اشىپ، ءوزىن دە تاربيەلەي الادى.
كىتاپتان باس الماي وقيتىن اداممەن سويلەسە قالساڭ، ولاردىڭ وزدەرى جاساپ العان كەرەمەت الەمى بار ما دەپ قالاسىڭ. كىتاپ وقىمايتىنداردى تۇسىنە المايتىن ادامدار بار. ولار – ناعىز كىتاپ كەمىرگىشتەر. كىتاپ دۇرىس ويلاۋدى جانە جاسالعان ارەكەتتەردى قايتا وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە ۇيرەتەدى. كىتاپتى جانىنا سەرىك ەتىپ وسكەن ۇلكەندەر جاعى «جاستار نەگە كىتاپ وقىمايدى؟» دەپ باستارىن قاتىرىپ جاتادى. جوعارى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار دامىعان زاماندا اقپارات اعىنى مينۋت سايىن جاڭارىپ جاتقاندا، جاستاردى دا ايىپتاي المايسىز. سەبەبى، جاتا-جاستانا وقىماسا دا، تەحنولوگيالار زامانىندا كوشتەن قالماي، جاڭا شىققان اسپاپ، تەحولوگيا، تەحنيكانىڭ ءبارىن مەڭگەرىپ جاتىر. كوشكە ىلەسەم دەپ جۇرگەندە كىتاپ وقۋ دا كەنجەلەپ قالىپ جاتقان بولار. وقۋ – ءسان عانا ەمەس، جانعا جاعىمدى ءارى پايدالى ادەت. كىتاپ وقۋدىڭ پايداسىنا بىرنەشە ارگۋمەنتتەر كەلتىرە كەتسەك:
- ادەبيەتتى ءجيى وقيتىن بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ IQ بۇل ىسپەن شۇعىلدانبايتىندارعا قاراعاندا الدەقايدا جوعارى بولادى ەكەن.
- وقۋ ءبىزدى سۇلۋلاندىرادى.
- كوپ وقيتىن ادام كەز كەلگەن اداممەن ءسوزى جاراسىپ كەتەدى. ال وقىمايتىن ادامدار ءوزى سياقتىلارمەن عانا ارالاسادى.
- كوپ وقيتىن ادام ۇزاعىراق ءومىر سۇرەدى.
- كوپ وقيتىن ادام وقىمايتىن ادامداردى باسقارادى.
- كوپ وقيتىن ادامداردى امال-ايلامەن الداۋ قيىن.
- وقۋ - ساۋاتتىڭ ارتۋىنا سەبەپشى.
- وقۋ تىنىشتاندىرادى، كۇيزەلىستەن ارىلۋعا كومەكتەسەدى.
ۋاقىتتى كىتاپ وقۋ ارقىلى وتكىزۋگە قاتىستى قازىقتى فاكتىلەر دە جەتەرلىك. مۇمكىن ولار كىتاپ وقۋعا دەگەن ويىڭىزعا اسەر ەتىپ قالار:
- ورىس جازۋشىسى ماكسيم گوركيي مينۋتىنا 4000 ءسوزدى جىلدام وقىعان.
- امەريكالىق ونەرتاپقىش توماس ەديسون بىردەن 2-3 جولدى وقىسا كەرەك، بارىنشا ويىن جيناقتاۋدىڭ ارقاسىندا ماتىندەردى پاراقتارمەن ەسىندە ساقتاعان.
- فرانسۋز جازۋشىسى ونورە دە بالزاك جارتى ساعاتتا روماننىڭ 200 بەتىن وقيتىن بولعان.
- ناپولەون مينۋتىنا 2000 ءسوزدى جىلدام وقىعان.
- ستالين كۇنىنە 400 بەت وقىعان جانە ونى وقۋدىڭ ەڭ از نورماسى دەپ ساناعان.
مۇمكىن وسىلاي وقىماسا، جوعارىدا اتتارى اتالعان بەلگىلى تۇلعالاردىڭ ەسىمدەرى تاريحتا قالماس پا ەدى؟ كىتاپ وقۋدىڭ پايداسى بولماسا، زيانى جوق ەكەنى بەلگىلى. وقۋدىڭ پايداسى جايلى كوپ ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جاتادى. ەگەر وسى ادەتتى وزىنە پايدالى دەپ ساناعان ادام بولسا، كۇنىنە قولى قالت ەتكەندە كەمىندە 30-40 بەت وقىپ قويسا، جامان ەمەس. كىتاپ وقۋ ادامنىڭ ءوي-ورىسىن كەڭەيتىپ، رۋحاني اقىق بەرەدى. ۇلتىمىزدان ويشىل كمەڭگەرلەر مەن دانا كوشباسشىلار، وقىمىستى عالىمدار شىقسىن دەسەك، الدىمەن ءوزىمىزدى كىتاپ وقيتىن قاۋىمعا اينالدىرايىق. كورگەنىن ىستەيتىن وسكەلەڭ ۇرپاققا ىسپەن كورسەتسەك، ولار دا بىلمەگەنىن كىتاپتان ىزدەيتىن وقىرمان ەلگە اينالار....