الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ۋنيۆەرسيتەتىندە «كيسي GPS: Gylym. Pikir. Sayasat» اتتى ۇلتتىق ساراپتامالىق الاڭىندا «قازاقستان جانە بەيبىت اتوم: جاڭا مۇمكىندىكتەر مەن دامۋ باسىمدىقتارى» تاقىرىبىندا جيىن ءوتتى. بۇل الاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz
وتىرىستا يادرولىق فيزيكا، اتوم ەنەرگەتيكاسى جانە ونەركاسىپ سالالارىنداعى جەتەكشى ماماندار مەن عالىمدار اتوم ەنەرگياسىنىڭ قاۋىپسىزدىگى، الەمدىك تەندەنسيالار، ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى يننوۆاسيالار مەن تۇراقتى دامۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى.
قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى الۋا جولدىبالينا ءوز سوزىندە رەفەرەندۋم ارقىلى حالىقتىڭ پىكىرى ەسكەرىلەتىنىن ايتىپ، جاقىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالنامانىڭ ناتيجەلەرىن ءبولىستى. وعان سايكەس، رەسپوندەنتتەردىڭ 53،1%-ى اەس سالۋدى قولدايتىنىن جەتكىزگەن.
ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى اباي سەرىكقانوۆ اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ تومەن كومىرتەكتى بولاشاققا اپارار جولدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن اتاپ ءوتتى. قازاقستاننىڭ ۋران قورى مەن يادرولىق وتىن ءوندىرۋ الەۋەتىن ەسكەرە وتىرىپ، اەس سالۋ ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
سونداي-اق، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى مۇرات تولەگەنوۆ قازاقستانداعى اتوم ونەركاسىبى سالاسىنداعى كادرلىق الەۋەتتىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتىپ، مامانداردى دايارلاۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنۋ كەرەكتىگىن ايتتى.
جيىنعا قاتىسۋشىلار بۇل تالقىلاۋدىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى حاباردارلىعىن ارتتىرۋعا جانە الداعى رەفەرەندۋمدا دۇرىس شەشىم قابىلداۋعا ىقپال ەتەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
جيىن بارىسىندا ايتىلعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى — اەس قاۋىپسىزدىگى مەن ونىڭ ەكونوميكالىق جانە ەكولوگيالىق ماڭىزدىلىعى. يادرولىق تەحنولوگيالار قاۋىپسىزدىگى عىلىمي-تەحنيكالىق ورتالىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ولەگ رومانەنكو اەس-تىڭ سوڭعى بۋىن رەاكتورلارى تۋرالى ايتىپ، بۇل تەحنولوگيالاردىڭ سەنىمدىلىگى مەن قاۋىپسىزدىك شارالارىن اتاپ ءوتتى. ول قازىرگى تاڭدا 33 ەل اتوم ەلەكتر ستانسيالارىن قولدانىپ، بۇل تەحنولوگيالاردى دامىعان يندۋستريالدى ەلدەردىڭ باستى ەرەكشەلىگى رەتىندە پايدالاناتىنىن باسا ايتتى.
سونداي-اق، اتوم يندۋسترياسىن دامىتۋ قاۋىمداستىعىنىڭ مۇشەسى داستان ەلەۋكەنوۆ اتوم ەنەرگەتيكاسى ماسەلەسىنىڭ قازىرگى ۋاقىتتا كوتەرىلۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ، يادرولىق تەحنولوگيالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تيىمدىلىگىنىڭ ارتقانىن اتاپ ءوتتى. ول سوڭعى ون جىلدا تەحنولوگيالىق دامۋ بارلىق الاڭداۋشىلىقتاردى جويۋعا مۇمكىندىك بەرگەنىن مالىمدەدى.
باۋىرجان يبرايەۆ، New Nuclear Watch Institute كونسۋلتاسيالىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگى مەن قاۋىپسىزدىگىنىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. ول سيفرلىق تەحنولوگيالار مەن جاساندى ينتەللەكتتىڭ وسۋىمەن بىرگە ەلەكتر ەنەرگياسىنا سۇرانىستىڭ دا ارتىپ كەلە جاتقانىن جانە قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى ءۇشىن ەنەرگيانىڭ جاڭا كوزدەرى قاجەت ەكەنىن ايتتى.
اەس قۇرىلىسىنىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك پايداسىن الماتى ازاماتتىق اليانسىنىڭ ءتوراعاسى قايىرجان ءابدىحالىقوۆ ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ول تۇراقتى ەنەرگيا كوزدەرى ارقىلى جاڭا وندىرىستەردىڭ قۇرىلۋىنا، جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا جانە ەلدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا وڭ اسەر ەتەتىنىن جەتكىزدى.
ع. داۋكەيەۆ اتىنداعى الماتى ەنەرگەتيكا جانە بايلانىس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى اندرەي كيبارين ءداستۇرلى ەنەرگەتيكا مەن بالامالى ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن تالداپ، قازاقستاندىق ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرىمەن ءبولىستى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءداستۇرلى ەنەرگەتيكانىڭ الەۋەتى جوعارى باعالانىپ وتىر، دەگەنمەن اتوم ەنەرگەتيكاسى دا ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى.
بۇل وتىرىس قازاقستاننىڭ اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى مۇمكىندىكتەرىن جان-جاقتى تالقىلاپ، اەس قۇرىلىسىنىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن قاۋىپسىزدىگىن تۇسىندىرۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى قادام بولدى.