26 قازاندا بىشكەكتە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۇكىمەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ 22ء-شى وتىرىسى ءوتتى. رەسمي شارا بيىل 4 شىلدەدە ءۇندىستاننىڭ استاناسى نيۋ-دەليدە وتكەن ءسامميتتىڭ جالعاسى. سامميتتە نيۋ-دەلي دەكلاراسياسى قابىلدانعان بولاتىن. سونىمەن قاتار، ۇيىمنىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى ەكونوميكالىق دامۋ ستراتەگياسىن قابىلداۋ تۋرالى شەشىمگە كەلگەن ەدى. ەندى مىنە، ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ۇكىمەت باسشىلارى جينالعان وتىرىستا ونى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا رەسمي قۇجاتتارعا قول قويىلدى.
پاندەميا ءومىردى وزگەرتتى
COVID-19 ءومىرىمىزدى وزگەرتتى. ءبارىمىز بەتپە-بەت قارىم-قاتىناستان الىستادىق. ونىڭ ورنىنا ونلاين مەن ەلەكتروندى بايلانىسقا ەتىمىز ۇيرەندى. كۇندەلىكتى ادامي قارىم-قاتىناس قانا وزگەرگەن جوق. مەكتەپ پەن وقۋشى، ساتۋشى مەن كليەنت، ازامات پەن مەملەكەت، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءوزارا بايلانىسىنا پاندەميا وزگەرىس الىپ كەلدى.
پاندەميا كەزىن ەسكە تۇسىرەيىكشى. ءبارىمىز ۇيدە بولدىق. كوشەگە، دالاعا شىعۋدان قالدىق. ءتىپتى، قول الىسا الماي قالدىق. بويىمىزدى ۇرەي بيلەگەن ۋاقىتتا كۇندەلىكتى تۇرمىسقا قاجەتتىنى ونلاين تاپسىرىسپەن الدىق. Glovo، Wolt دەگەندەردى قولدانباعان جان جوق شىعار. موپەد، ەلەكتر ساموكاتتارمەن جۇيتكىگەن كۋرەرلەر ءبارىن تاسىدى. ال ەندى بارىمىزگە تانىس كۇيبەڭ تىرشىلىككە ورالعاندا، ولاردىڭ جولىمىزدى جاپقانى ۇناماي قالدى. دەسە دە، بۇل باسقا اڭگىمە. سول كەزدە ەلەكتروندى ساۋدادا سەرپىلىس بولدى. ءوزىمىزدىڭ ونلاين- پلاتفورمالار ءبىراز الەۋەتىن ارتتىردى. ەندى تەك ەلىمىزدە عانا ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعۋ قاجەت.
ەلەكتروندى ساۋدا ماڭىزدى
وسى ورايدا، ۇكىمەت پەن جەكە كاسىپكەرلەردىڭ ويى ءتۇيىستى. ۇكىمەتتىڭ باستى ءمىندەتى وتاندىق كومپانيالاردى حالىقارالىق ساۋدا الاڭدارىندا قولداۋ، قورعاۋ. ءبازبىرەۋلەر مۇنى پروتەكسيونيزم دەۋى مۇمكىن. ءبىراق ءوزىمىزدى بىزدەن باسقا ەشكىم قولدامايدى. تەك حالىقارالىق ساۋدا قۇقىعىنان تىسقارى شىعىپ كەتپەسەك بولدى.
ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆ ءوز سوزىندە شىۇ ەلدەرى اراسىنداعى ەلەكتروندىق ساۋدانى دامىتۋ ءۇشىن كەدەندىك راسىمدەردى جەڭىلدەتۋگە شاقىردى.
«ەلەكتروندىق ساۋدا كەلەشەگى زور سالالاردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. ءتۇرلى باعالاۋلار بويىنشا، شىۇ ەلدەرىندە ەلەكتروندىق ساتۋدان تۇسكەن جالپى تابىس بيىل شامامەن $1،5 ترلن-دى قۇراۋى مۇمكىن. ءبىز ەڭ اۋەلى، كەدەندىك راسىمدەردى جەڭىلدەتۋ ارقىلى، ەلەكتروندىق كوممەرسيانى قولداۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋىمىز كەرەك»، – دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.
شىنىندا دا، ەلەكتروندى ساۋدا كولەمى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتشە پاندەميا كەزىندە ينتەرنەت كوممەرسيا وسكەن. 2021 جىلى 1 ترلن تەڭگەدەن اسسا، 2022 جىلى 1،3 ترلن تەڭگەگە جەتكەن. ءقازىر ونلاين تاپسىرىسسىز ءومىرىمىزدى ەلەستەتە المايمىز. Kaspi، Arbuz، Glovo ءبارىمىز قولداناتىن ونلاين- پلاتفورمالار. E-commerse سالاسىنىڭ بولاشاعى بار. ال شانحاي ىنتىماقتاستىعى كەڭىستىگىندە الەمدىك دەڭگەيدەگى پلاتفورمالار جەتكىلىكتى. ءبىر عانا قىتايدىڭ Alibaba group ينتەرنەت كومپانياسىن ايتسا جەتكىلىكتى. رەسەيدىڭ Wildberries ونلاين- رەتەيلەرى ەلىمىزدە تانىمال. ءقازىر الىسقا بارماي قولداعى ۇيالى تەلەفون ارقىلى تاپسىرىس بەرۋگە بولادى. بۇل باعىتتا ءبىز دە ارتتا قالماۋىمىز قاجەت. باسەكەگە ءقابىلەتتى وتاندىق ينتەرنەت كومپانيالاردىڭ دەڭگەيىن حالىقارالىق دەڭگەيگە جەتكىزۋ قاجەت. اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ تەحنولوگيالىق الپاۋىتى Kaspiء-دىڭ الەۋەتى بار.
وسى ماقساتتا پرەمەر-مينيستر ۇيىم ەلدەرىنىڭ كەدەن ورگاندارى باسشىلارىنىڭ كەزەكتەن تىس وتىرىسىن وتكىزۋدى ۇسىندى. سەبەبى، تاۋار تاسىمالىن رەتكە كەلتىرۋ ماڭىزدى ماسەلە. شەكارادان تاۋارلار ەركىن ءوتۋى ءتيىس.
ەكولوگيالىق ماسەلە الاڭداتادى
نيۋ-دەلي سامميتىنەن كەيىن قازاقستان ۇيىمعا ءبىر جىل ءتوراعا قىزمەتىن اتقارادى. وتىرىس سوڭىندا دەلەگاسيا باسشىلارى ءبىرقاتار قۇجاتتارعا قول قويدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ كەلەسى جىلدى ەكولوگيا جىلىن اتاپ ءوتۋدى ۇسىنعان بولاتىن. سوعان سايكەس، 2024 جىلى شىۇ-نىڭ ەكولوگيا جىلىنا ارنالعان ءىس- شارالار جوسپارى قابىلداندى. ءتۇرلى ەكولوگيالىق اكسيالار، حالىقارالىق كونفەرەنسيالاردى وتكىزۋ جوسپارلانۋدا.
ءقازىر ادامزات ەكولوگيالىق قاۋىپ-قاتەر الدىندا تۇر. 2015 جىلى بۇۇ دەڭگەيىندە پاريج كەلىسىمى جاسالعان بولاتىن. وندا الەم ەلدەرى اۋانى لاستاۋشى زاتتاردىڭ كولەمىن ازايتۋعا ۋاعدالاسقان بولاتىن. قازاقستان دا، شىۇ دا كوش سوڭىندا قالماۋى ءتيىس. شىۇ مەن بۇۇ قورشاعان ورتانى قورعاۋ تۋرالى باعدارلاماسى اراسىنداعى بايلانىستى نىعايتۋدى مەملەكەت باسشىسى نيۋ-دەليدەگى سامميتتە ۇسىنعان ەدى. ەلىمىزدىڭ ءتوراعالىعى كەزىندە وسى ءماسەلەنى جۇزەگە اسىرۋعا ارەكەت جاسالىنۋى مۇمكىن.
«اlmaty-akshamy»، №129، 28 قازان، 2023 جىل