ويتكەنى كاسپيي تايىزدانىپ بارادى.
تەڭىز دەڭگەيى ءقازىر - مينۋس 28،5 مەترگە جەتتى. بۇلاي جالعاسا بەرسە، تەڭىزدىڭ ەكو جۇيەسى بۇزىلادى دەيدى ماماندار. تاپ وسىلاي 47 جىل بۇرىن تەڭىز قاتتى تارتىلعان. ول كەزدە سۋدىڭ دەڭگەيى مينۋس 29 مەترگە دەيىن تومەندەگەن، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Qazaqstan.tv سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
كاسپييدىڭ قازاقستاندىق جاعالاۋى 2300 شاقىرىمدى قۇراسا، سونىڭ 1400 شاقىرىمى ماڭعىستاۋ وڭىرىنە ءتيىسىلى. وسى اۋماقتا 4 گيدروبەكەت جانە 3 گيدرومەتەورولوگيالىق ستانسيا جۇمىس ىستەيدى. ونداعى ماماندار تەڭىز سۋىن تاۋلىگىنە 4 رەت ولشەيدى. سۋدىڭ دەڭگەيى 2-3 كۇن سايىن تومەندەپ جاتقانى بايقالىپ وتىر.
«2022 جىلدىق ەسەپ بويىنشا، -29،03 مەتردى قۇرادى. ال قازىرگى 2023 جىلعى ەسەپكە كەلەتىن بولساق، -29،36 مەتردى قۇراپ تۇر. ياعني بۇل دەگەنىمىز سالىستىرا كەتەتىن بولساق، ءبىر جىلدىق ەسەپ بويىنشا 33 سم-گە تومەندەگەنىن كورسەتەدى»، - دەيدى «قازگيدرومەت» رمك وبلىستىق فيليالىنىڭ مۇحيتتانۋ مامانى ايدىن جارىلعاپوۆا.
سۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە بىرنەشە سەبەپ بار. ەڭ باستىسى - كليماتتىڭ وزگەرۋى. جەر شارىنداعى اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ كوتەرىلۋى. سوعان بايلانىستى تەڭىزدىڭ بۋلانۋ دەڭگەيى ءوستى. ماسەلەن، بۇرىن ايماقتا تەڭىزدىڭ بۋلانۋى 160-180 سم-دەي بولسا، ءقازىر 2 مەترگە جەتكەن.
«1976 جىلعى دەڭگەيگە 50 سم دەي قالدى. ءبىر جىلدا 33 سم-گە تومەندەگەنىن ءقازىر "قازگيدرومەت" ايتىپ وتىر. ەندەشە 1،5 جىلدىڭ ىشىندە ول سوڭعى 400 جىلدىڭ ىشىندەگى ەڭ تومەندەگەن دەڭگەيىنە ءبىر جىل جارىم، كوپ بولسا، 2 جىلدا جەتىپ بالادى دەگەن ءسوز. ودان ءارى قاراي دا تومەندەي بەرەتىنى ءسوزسىز. سەبەبى، كەلىپ قۇياتىن سۋ كوبەيىپ تۇرعان جوق»، - دەيدى ەكولوگ ورىنباسار توعاجىنوۆ.
تەڭىز سۋىنىڭ تايازدانۋىنا انتروپوگەندىك ياعني ادامداردىڭ ىس-ارەكەتىنەن بولىپ جاتقان جاعدايلار دا اسەر ەتۋدە. كاسپيگە شامامەن 130 وزەن كەلىپ قۇيادى. بۇرىن ەدىل وزەنىنەن جىلىنا 280-290 تەكشە شاقىرىم سۋ قۇيىلاتىن بولسا، سوڭعى جىلدارى ول 35-40 تەكشە شاقىرىمعا ازايىپ كەتتى. سەبەبى، وزەننىڭ جاعالاۋىندا ەلدى مەكەندەر كوبەيىپ، سۋ تۇتىنۋ بىرنەشە ەسە ارتقان. سونىڭ سالدارىنان كاسپييگە كەلەتىن سۋدىڭ مولشەرى ازايدى.
«عىلىمي نەگىز بويىنشا، ءار 5 سم تەڭىز دەڭگەيى، يانعي سۋ دەڭگەيى تومەندەيتىن بولسا، ەكو جۇيەسىنە ونداعى سۋ جاندىكتەرىنە زيانىن تيگىزەدى. عالىمدار بولجاۋدا ەگەر تەڭىزىمىز 20100ء-ىنشى جىلعا دەيىن 18 سم تومەندەسە، وندا بۇكىل تەڭىزدىڭ 25 پايىزى جويىلىپ كەتۋى مۇمكىن. ءبىز قازىردەن باستاپ قولعا الىپ، الدىن الۋ جولدارىن قاراستىرمايتىن بولساق، بۇل كاسپيي تەڭىزى ارال تاعدىرىن قايتالاۋى مۇمكىن دەگەن ويدامىن»، - دەيدى ەسەنوۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عىلىم جانە زەرتتەۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى سامال سىرلىبەك قىزى.
سوندىقتان ەكولوگتار «كاسپيي تەڭىزىن زەرتتەۋ» ينتيتۋتىن جەدەل قۇرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. ەكولوگيالىق مونيتورينگ جاسالۋى ءتيىس. سوندا بولجامنان كورى، ەكولوگيالىق اپاتتىڭ الدىن الۋدىڭ ناقتى جولدارى انىقتالماق.