ايتىلدى. جاسالدى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىمجومارت توقايەۆ وتكەن جىلعى قىركۇيەكتەگى جولداۋىندا «ۇلتتىق قور – بالالارعا» اتتى جاڭا باعدارلاما ازىرلەۋدى ۇكىمەتكە تاپسىرعان ەدى. اتالمىش باعدارلاما بويىنشا 18 جاسقا تولعانعا دەيىن ءاربىر قازاقستاندىق بالانىڭ ارنايى شوتىنا ۇلتتىق قوردان اقشا جينالۋى ءتيىس.
«ءبىز اتا زاڭىمىزدا جەر مەن تابيعي رەسۋرستار حالىقتىڭ مەنشىگى دەگەن باستى قاعيداتتى بەكىتتىك. بۇل – قۇر ءسوز ەمەس. بۇل – بارلىق رەفورمانىڭ ارقاۋى. ءاربىر وتباسى ەلىمىز پايدالانىپ جاتقان ۇلتتىق بايلىقتىڭ يگىلىگىن كورۋى كەرەك. سوندىقتان مەن جاريالاعان بالالار جىلىنىڭ اياسىندا «ۇلتتىق قور – بالالارعا» اتتى مۇلدە جاڭا باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ وتە ماڭىزدى دەپ سانايمىن. ۇلتتىق قوردىڭ جىل سايىنعى ينۆەستيسيالىق تابىسىنىڭ 50 پايىزىن بالالاردىڭ ارناۋلى جيناقتاۋشى ەسەپشوتىنا اۋدارۋدى ۇسىنامىن. قارجى ءار بالا 18 جاسقا تولعانعا دەيىن اۋدارىلىپ تۇرادى، ونى مەرزىمىنەن بۇرىن ەسەپشوتتان شىعارىپ الۋعا بولمايدى. جيناقتالعان قارجى بالالار كامەلەت جاسىنا تولعاننان كەيىن ولاردىڭ باسپانا نەمەسە ءبىلىم الۋىنا جۇمسالاتىن بولادى»، – دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا. قارجى مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى پرەزيدەنت تاپسىرماسى بويىنشا مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، 2024 جىلدان باستاپ «ۇلتتىق قور – بالالارعا» جوباسىن ىسكە قوسۋدىڭ نەگىزگى تاسىلدەرىن ازىرلەگەنىن حابارلادى. جوسپار بويىنشا ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق تابىسىنىڭ جارتىسى جىل سايىن 18 جاسقا دەيىنگى بارلىق جاستاعى بالالار اراسىندا بولىنەدى. 18 جاسقا دەيىنگى بالانىڭ جيناقتالۋىنىڭ بولجامدى سوماسى شامامەن 3،5 مىڭ اقش دوللارىن قۇراۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، قارجى مينيسترلىگى بۇل سوما ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە بايلانىستى تۇزەتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتەدى.
باعدارلاما قالاي ىسكە اسادى؟
قارجى مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، جوبانى كەلەسىدەي مەحانيزممەن جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان:
- شوتتار «ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى» اق-دا (ەنپف) ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ جەكە تۇلعالارىنىڭ دەرەكقورى نەگىزىندە اۆتوماتتى تۇردە اشىلاتىن بولادى. ياعني زەينەتاقى قورىندا ءار بالاعا شوت اۆتوماتتى تۇردە اشىلادى.
- جىل سايىن قاڭتار ايىندا جوباعا قاتىسقان ساتتەن باستاپ 18 جاسقا تولعانعا دەيىن «ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى» اق-داعى بالالاردىڭ شوتتارىنا شارتتى تۇردە قاراجات ەسەپتەلەتىن بولادى. مىسالى، ەگەر بالا جوبا باستالعان كەزدە 5 جاستا بولسا، وعان جىل سايىن 13 جىل ىشىندە، ياعني كامەلەتكە تولعانعا دەيىن ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق تابىسىنىڭ ءبىر بولىگى ەسەپتەلەدى.
- جوباعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعى بار بالالار قاتىسادى.
- ەگەر 18 جاسقا دەيىنگى بالا ەلدەن كەتىپ، وزگە ەلدىڭ ازاماتتىعىن السا، وندا شوتىنداعى اقشانى الۋعا قۇقىعى جويىلادى. قاراجات بارلىق بالالار اراسىندا قايتا بولىنەدى. بالا ەلدەن 18 جاسقا دەيىن ازاماتتىعى اۋىسپاي كەتكەن جاعدايدا تولەمدەردى الۋعا قۇقىعى ساقتالادى.
- شوت قاراجاتى سالىق سالۋدان بوساتىلادى. 18 جاسقا تولعان كەزدە شوتتاعى اقشا اقش دوللارىمەن بەرىلەدى. ءىس جۇزىندە 18 جاسقا تولعانعا دەيىن اقشا ۇلتتىق قوردا قالادى جانە قارجى قۇرالدارىنا ينۆەستيسيالانادى.
- 18 جاسقا تولعان كەزدە قاراجات بالانىڭ مەنشىگى بولادى، ول قاراجاتتى قالاي پايدالانۋ كەرەكتىگىن ءوز بەتىنشە شەشۋى كەرەك (ءبىلىم الۋعا نەمەسە تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋعا). شوتتاعى قاراجاتتى شەتەلدىك وقۋ ورنىنىڭ وقۋ اقىسىن تولەۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. ءوز كەزەگىندە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ ءۇشىن قاراجاتتى پايدالانۋ تەك قازاقستان اۋماعىندا عانا رۇقسات ەتىلەدى. وسى قاراجاتقا ساتىپ الىنعان تۇرعىن ءۇيدى قايتا ساتۋ بويىنشا شەكتەۋلەر بولمايدى.
- قاراجاتتى ماقساتتى پايدالانۋ ءۇشىن «ءبىرىڭعاي جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورى» اق ءوزارا ءىس-قيمىل جاسايتىن ۋاكىلەتتى وپەراتورلاردى («وتباسى بانك» اق، ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر) انىقتاۋ ۇسىنىلادى.
- 18 جاسقا تولعاننان كەيىن شوتتاعى قاراجات 5-10 جىل بويى ساقتالادى. ەگەر قاراجات وسى ۋاقىت ارالىعىندا جۇمسالماسا، 5-10 جىل ىشىندە شوتتاعى قاراجاتتى زەينەتاقى شوتىنا اۋدارۋ ۇسىنىلادى.
- سونداي-اق، ازاماتتىق زاڭناماعا سايكەس ءىس جۇزىندە جيناقتالعان قاراجاتتى مۇراگەرلىك بويىنشا بەرۋ مۇمكىندىگى كوزدەلەدى.
- بالا ارەكەتكە قابىلەتسىز بولعان جاعدايدا، اتا-انالارعا (زاڭدى وكىلدەرگە) ق ر زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن قاراجاتتى پايدالانۋعا قۇقىق بەرۋ جوسپارلانۋدا. قارجى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن وسى جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا جانە ءتيىستى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرگە تۇزەتۋلەر قابىلداۋ جوسپارلانعان.
ازىرلەگەن دوسبول اتاجان