9-اقپان – مۇقالي ماقاتايەۆتىڭ تۋعان كۇنى
مۇقاعالي... بۇگىندە بۇل ەسىم اركىمنىڭ كوڭىلىندە كۇللى قازاق دالاسىنىڭ وبرازىن وياتىپ، ونىڭ ۇلانعايىر كەڭدىگىن، كوكمۇنار تاۋلارى مەن جان باسپاعان جاپانداعى قارا ورمانىنىڭ، ءتۇپسىز تەرەڭ تۇڭعيىق كولدەرىنىڭ كورىنىسىن كوز الدىنا اكەلەدى. ول – تۋعان حالقىنىڭ وزىنە دەگەن ولشەۋسىز ماحابباتىمەن مەرەيلەنگەن ۇلى پەرزەنتى، جاراتۋشى يەسى تۋمىسىنان بولەكشە دارىنمەن دارالاعان اقيىق اقىن.
ءومىر اتتى ءبىر نازىك ساۋلەگە دەگەن شەكسىز ىڭكارلىككە، جارىق پەن جاقسىلىق اتاۋلىعا دەگەن ۇلى ساعىنىشقا تولى مۇقاعالي جىرلارىنا ۇڭىلگەن اركىمنىڭ جانسارايى كەڭىپ سالا بەرەرى انىق. ءبىراق ءبىز ول تۋرالى نە بىلەمىز؟ بۇل ورايدا اقىن ءوزىن شىن تۇسىنگىسى، ءومىربايانىن، شىعارماشىلىعىن زەردەلەگىسى كەلەتىن ادامداردان بۇكىل جازعان-سىزعانىن وقىپ شىعۋدى وتىنەدى. «مەنى ولەڭدەرىمنەن ءبولىپ قاراماۋلارىڭىزدى سۇرايمىن» دەيدى. ويتكەنى ول ءۇشىن پوەزيا – جانىنىڭ شىرىلى. اقىن ەركىنە باعىنا وتىرىپ، ءبىز دە ونىڭ ءوز پوەزياسىنان جان-جاقتى كورىنىس تاپقان، كۇرمەۋگە كەلمەستەي كەلتە، سويتە تۇرا دراماتيزمگە تولى ءومىر جولىنا ۇڭىلگەندى ءجون كوردىك.
«قايران قاراسازىم-اي، ۇيرەك ۇشىپ، قاز قونعان...»
مۇقاعالي ماقاتايەۆ 1931 جىلى 9-اقپاندا الماتى وبلىسىنىڭ قازىرگى رايىمبەك اۋدانىنداعى قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ازان شاقىرىلىپ قويىلعان اتى – مۇحامەتقالي. ءبىراق «پايعامبار اتىن الىپ ءجۇرۋ جاس بالاعا اۋىرلىق ەتەدى» دەپ ەسەپتەگەن اتا-اناسى ونى كىشكەنتاي كۇنىنەن «مۇقاعالي» دەپ ەركەلەتە اتاپ كەتكەن. مۇقاعاليدىڭ ءىزىن الا تۋىلعان ءبىر قىزى مەن ءبىر ۇلى ەرتە شەتىنەگەن سۇلەيمەن اكەي مەن ناعيمان شەشەي ولاردان كەيىن توقتارباي، كورپەش اتتى ەكى ۇل سۇيەدى.
مۇقاعاليدىڭ اكەسى كولحوزدا سۋشى، شالعىشى بولىپ ىستەگەن قاراپايىم شارۋا ادامى بولىپتى. ناعيمان اپانىڭ ايتۋىنشا، ءۇيدىڭ تۇڭعىشى بولعاندىقتان با، مۇقاعالي تيىن اجەسىنە تابيعي بولىپ، اناسىن جەڭگە ەسەبىندە ساناعان.
... اجە، سەن بىرگە ءجۇرسىڭ مەنىمەنەن،
ولىگە مەن ءوزىڭدى تەلىمەگەم.
اق كيمەشەك كورىنسە، سەنى كورەم،
اق كيمەشەك جوعالسا... نەنى كورەم؟ – دەپ ءوزى جىرلاعانداي، مۇقاعالي ەر مىنەزدى، ايبىندى اجەسىن ەرەكشە قۇرمەتتەگەن. باتىر شالىس تيىن اجە بىردە كوكپار تارتىپ ءجۇرىپ اتتان جىعىلىپ مەرتىككەن جۇبايى ماقاتايدىڭ اياعىن «بۇل ەندى ساعان اياق بولمايدى» دەپ، دارىگەردى كەلۋىن كۇتپەستەن، جىلىنشىگىنىڭ سىنعان جەرىنەن بالتامەن شاۋىپ تاستاسا كەرەك. سونى بىلەتىن كونەكوز اۋىل تۇرعىندارى قايسارلىعىنا بايلانىستى، مۇقاعاليدى سول «تيىن اجەسىنە تارتقان» دەيدى ەكەن. تابيعاتى شىرايلى دا شۇرايلى قاراساز توپىراعىنداعى قايماعى بۇزىلماعان قازاقى ورتادا وسىپ-ونگەن مۇقاعاليدىڭ بالالىعى اۋەلدە مۇڭسىز باستالادى. ءوزىنىڭ ءبىر ولەڭىندە اقىن ول كەزدەردى:
... ءجيى ەنەدى تۇسىمە بۇرىنعى اۋىل،
ويناق سالىپ، قۇلىن-تاي قىرىندا ءجۇر.
سۇتتەن بۇلاق اعىزىپ، سيىرلى اۋىل،
ىركىت ءيىسى كەلەدى مۇرىنعا ءبىر، – دەپ ساعىنا ەسكە الادى. الايدا سول مۇڭسىز بالالىققا سىزات تۇسىرگەن سوعىس مۇقاعاليدى دەمدە ەسەيتەدى. ءبىر توپ جەرلەستەرىمەن اكەسى مايدانعا اتتانعاندا ول نەبارى ون جاستا-تۇعىن. ءبىراق سوعان قاراماستان ءومىردىڭ بۇكىل اۋىرتپالىعى بالا موينىنا تۇسەدى. الاڭسىز كۇلكىسىن سوعىس ۇرلاعان وزگە دە قۇربى-قۇرداستارى ءتارىزدى، مۇقاعالي دا تاعدىردىڭ اششى ءدامىن تىم ەرتە تاتادى. بۇل رەتتە، «نەڭدى سەنىڭ اڭسايمىن، بالا شاعىم؟» اتتى ولەڭىندە اقىننىڭ ءوزى:
... ساعىنام با تۇستەرىڭ، كەشتەرىڭدى؟!
جالاڭ اياق تاڭعى شىق كەشكەنىمدى.
وشكەنىمدى بىلدىرمەي، وسكەنىمدى،
جۇرە بەردىم جامىلىپ بوستەگىمدى... – دەپ سىر شەرتسە، ەندى بىردە:
... اڭىزداردان تەرە ءجۇرىپ ماساقتى،
راس، راس، كوزىمىزدەن جاس اقتى.
ءبىراق سول ءبىر داۋىل جىلدار، وت جىلدار،
بارىمىزدەن ءبىر-بىر باتىر جاساپتى.
...سول جىلدارعا قارعىس ايتۋ جات ماعان،
سونداعى مەن ەرلىگىمە ماقتانام.
بالعىن ۇرپاق، سەنىڭ بولاشاعىڭدى،
بىلە-بىلسەڭ، مىنا بىزدەر ساقتاعان! – دەپ اعىنان جارىلادى. ەندى ءبىر مەزەتتە:
... سەنبەيمىن اكەڭ ءولدى دەگەنگە مەن،
سەبەبى ول ۇيىمىزدەن ءتىرى اتتانعان، – دەيدى اكە قازاسىنا يلانعىسى كەلمەگەن اقىن جۇرەگى. سونداي-اق، ءوزىنىڭ اكە جۇرتىندا قالعان وشاقتاعى وتتىڭ ءبىر ۇشقىنى ەكەنىن دە ەسىنەن شىعارمايدى. دەمەك ونىڭ ەرتە سونۋگە قاقىسى جوق. ءوز سوزىنە جۇگىنسەك،
ءبىر ارىستان ومىردەن وتكەنىمەن،
ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى ءتىرى ارىستان!..
مۇقاعالي پوەزياسىنان شىنايى كورىنىس بەرەتىن ءومىر ءۇشىن كۇرەس تاپ وسى ۇعىمنان باستاۋ العان بولۋى ىقتيمال. قالاي بولعاندا دا،
تاعات تاپپاستان تارتامىن العا كوشىمدى،
جانىپ بىتپەستەن جازباعان ماعان ءوشۋدى! – دەيدى مۇقاعالي...
«نە دەگەن جەل ايداعان كوبەلەكپىن؟..»
...اناسىنىڭ ەستەلىگىنە جۇگىنسەك، مۇقاعالي 14-15 جاسىنان ولەڭگە شىنداپ دەن قويا باستايدى. توبەسى الاسا عانا قورجىن تامعا قالىڭ-قالىڭ كىتاپتاردى ءۇيىپ تاستاپ، شارشاماي، شالدىقپاي وقۋمەن بولادى. بۇل ورايدا، ول قازاق ادەبيەتى كلاسسيكتەرىنەن بولەك، ورىس ادەبيەتىن، ونىڭ ىشىندە پۋشكين، ەسەنين، بلوك پوەزياسىن سۇيسىنە وقيدى. شەتەل ادەبيەتىنەن گەينە، گەتە، ديۋما، گيۋگو، بايرون، درايزەر، ستەندال ەڭبەكتەرىن، اسىرەسە بالزاك، لوندون، شەكسپير شىعارمالارىن جوعارى باعالايدى. اقىننىڭ كەرەمەتتەي بىلىمدىلىگىنە ءتانتى بولعان جازۋشى م.قابانبايدىڭ «ۇلتتىڭ كودى جازىلعان اقىن» اتتى ماقالاسىندا ءوزى كۋا بولعان ءبىر جايتتى بايانداعانى بار. ايتۋىنشا، مۇحاڭمەن از-كەم سۇحباتتاس بولعان پروفەسسور «مۇنداي تەلەگەي-تەڭىز ءبىلىمدى قازاققا العاش كەزدەسۋىم»، – دەپ ەرەكشە تاڭىرقاعان كورىنەدى. ياعني مۇقاعالي – تەك سول كەزدەرى عانا ەمەس، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قىلاڭ بەرىپ قالاتىن «تۋما تالانتقا كوپ وقۋدىڭ قاجەتى جوق»، – دەگەن ۇشقارى ويدى جوققا شىعارعان كەمەل تۇلعا. ءوزى ايتپاقشى، ول ءومىر بويى «ناعىز اقىن الدىمەن ويشىل، فيلوسوف بولۋى كەرەك. پوەزيادا فيلوسوف بولۋ – ءوزىن قورشاعان الەمدى ۇعىنۋ، ءار زاتتىڭ ءمانىن ءبىلۋ، اقىرىنا دەيىن «ادام جانىنىڭ ينجەنەرى» بولىپ قالۋ» دەگەن قاعيدانى ۇستانعان.
ادەبيەتكە قۇشتارلىعىنىڭ قاينار كوزى قاراسازدان باستاۋ العان مۇقاعالي ورتا مەكتەپتى نارىنقولداعى مەكتەپ-ينتەرناتتا بىتىرەدى. ودان كەيىنگى جىلداردا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ بىرنەشەۋىنە ەش قيىندىقسىز-اق ءتۇسىپ، اۋەلى ءقازمۇۋ-دىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە، ودان كەيىن شەت تىلدەر ينستيتۋتىنا، سوسىن قايتادان ءقازمۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتىنە قابىلدانادى. 1973 جىلى ماسكەۋدىڭ م.گوركيي اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ ستۋدەنتى اتانادى. ءبىراق اناسى ايتقانداي، «ونى دا تاۋىسقان جوق... ولاردىڭ بىلەتىنىن ءوزىم دە بىلەدى ەكەم. الماتىمدى ساعىندىم. بالالارىمنىڭ قاسىندا بولايىن دەپ، كەتتىم دە قالدىم...»، – دەپ ءبىر جىلدان سوڭ ەلگە قايتا ورالادى. مۇقاعاليدىڭ كەز كەلگەننىڭ قولى جەتە بەرمەيتىن ايتۋلى وقۋ ورىندارىنىڭ وزىنە وپ-وڭاي ءتۇسۋى – ارينە، اقىننىڭ وقۋ-بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعى مەن قابىلەت-قارىمى اسا زور بولعانىنىڭ ايعاعى.
ساعان تانىس ادىر، قىرقا، بەتتەگى،
جىڭعىل، جۋسان، توبىلعىلار كوكتەدى.
راحاتتا ءىشى-سىرتى اۋىلدىڭ،
قۋانتساڭشى سەن دە، ساۋلەم، كەپ مەنى، – دەپ ساعىنىشتى جىر ارناعان سۇيىكتىسىنە اقىن 1949 جىلى قوسىلىپ، جەكە شاڭىراق كوتەرەدى. ول كەزدە مۇقاعالي 18، ال سۇيگەن جارى لاشىن 21 جاستا بولادى. باستاپقىدا تۋعان جەرىندە قالىپ، اۋىلدىق كەڭەس حاتشىسى، قاراسازداعى باستاۋىش مەكتەپتە ورىس ءتىلىنىڭ ءمۇعالىمى، اۋداندىق گازەتتىڭ ءتىلشىسى بولىپ قىزمەت ەتەدى.
«پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟..»
1950 جىلداردىڭ ىشىندە ولەڭدەرى رەسپۋبليكالىق باسپا ءسوز بەتتەرىندە اراكىدىك بولسا دا جاريالانىپ، ەسىمى ەل قۇلاعىن ەلەڭدەتە باستاعان مۇقاعالي «ولەڭىم ولتىرمەيدى» دەگەن سەنىممەن 1962 جىلى الماتىعا قونىس اۋدارادى. سودان باستاپ اقىننىڭ كاسىبي ىس-ارەكەتى ادەبي شىعارماشىلىقپەن تىعىز بايلانىستا ءوربيدى. قازاق راديوسىندا ديكتور، «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە ءتىلشى، «مادەنيەت جانە تۇرمىس»، «جۇلدىز» جۋرنالدارىندا ادەبي قىزمەتكەر، جازۋشىلار وداعىندا پوەزيا ءبولىمىنىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتتەرىن اتقارادى، 1970 جىلى جازۋشىلار وداعىنا مۇشەلىككە قابىلدانادى. ۇلكەن قالادا ۇيسىزدىك پەن كۇيسىزدىكتىڭ قيىنشىلىعىن تارتۋىنا، قىزمەتىنىڭ ءجيى اۋىسۋىنا قاراماستان، مۇقاعالي «الاۋىرتقان تاڭداردان، قاراۋىتقان تاۋلاردان، بۇلاقتاردان، باقتاردان، الاڭداردان، شىراقتاردان، وتتاردان، جالاۋلاردان، ءتىپتى جوعالعان زامانداردان دا...» ءوزى تاعات تاپپاي ىزدەگەن پوەزياعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىنا دەگەن ادالدىعىنا تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالدى. العاشقى جىر جيناعى جارىققا شىققاندا 33 جاستا بولعان مۇقاعاليدىڭ نەبارى 12 جىلدىق ءومىرى قالعان-دى. سونى سەزىپ-بىلگەندەي اقىن جۇرەگى الابوتەن اسىعادى.
قاي كۇنى مەنىڭ ءتامامدالادى داستانىم؟
بىتپەسە ەكەن، جاڭادان عانا باستادىم... – دەپ جانۇشىرا ءۇن قاتادى. قالامى جازۋدان قۇرعاماعان اقىننىڭ 1964- 1976 جىلدار ارالىعىندا 8 جىر جيناعى جارىق كورەدى. جالپى، مۇقاعالي ماقاتايەۆ 1000-نان استام ولەڭدەر جازىپ، «يليچ»، «ماۆر»، «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»، «رايىمبەك! رايىمبەك!»، «موسارت. جان ازاسى» ءتارىزدى تاعى دا ءبىرقاتار پوەما-تولعاۋلار، كوركەم اۋدارمالار قالدىرادى. اقىن قاي تاقىرىپتا جازسا دا جان-جۇرەگىمەن تەبىرەنىپ، اقىندىق شابىتپەن، سۋرەتكەرلىك شەبەرلىكپەن جەرىنە جەتكىزە جازادى. بۇل ورايدا:
مەن جىرلامايمىن. سىرلاسامىن.
سىرى ءبىر زامانداسپەن مۇڭداسامىن.
كوگەندەپ جىر قوساعىن،
كەلمەيدى جىر جاساعىم، – دەگەن اقىن ءسوزى – ونىڭ شىن سىرى. ول ولەڭدى جاساماعان، پەرىشتە جىر اقىنعا كوكتەن ۇزدىكسىز قۇيىلۋمەن بولعان. ءوزىنىڭ ايتقانىنداي، كەي كەزدەرى ول ءتىپتى جازۋعا دا ۇلگەرە الماعان.
ەڭ ءبىر كەرەمەتى، مۇقاعالي پوەزيا جانرىنا عانا ەمەس، پروزا، دراما، سىن سالاسىنا دا قالام تارتىپ، «قۇلپىتاس»، «مارۋسيانىڭ تاۋى»، «وزگەرمەپتى»، «اجە» اڭگىمەلەرى مەن «قوس قارلىعاش»، «جىل قۇستارى» پوۆەستەرىن، «قوش، ماحاببات» پەساسىن جازدى. ءبىر وكىنىشتىسى، اقىننىڭ پروزالىق شىعارمالارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ادەبيەتشى قاۋىمنىڭ زەرتتەۋ، زەردەلەۋ اياسىنان تىس قالىپ كەلەدى. قالاي دەگەنمەن دە، مۇقاعاليدىڭ سۋرەتكەرلىك تالانتى سان الۋان قىرىنان جارقىراي كورىنىپ، قايتالانباس وزىندىك ءۇنى جەكەلەگەن ولەڭدەرى مەن العاشقى جىر جيناقتارىنان باستاپ-اق ايقىن اڭعارىلعانى داۋسىز.
«مەن ءبارىبىر وزىڭمەنەن ءبىر بولام...»
زامانداستارى، جالپى، مۇقاعاليدىڭ كوزىن كورگەن ۇلكەندى-كىشىلى قاۋىم اقىننىڭ ەرەكشە اقكوڭىل، اقجۇرەك، مەيىرىمدى جان بولعاندىعىن ايتادى. سونىمەن بىرگە، وتىرىككە جانى قاس، كولگىرسۋدى سۇيمەيتىن، شىندىقتى بەتكە ايتاتىن كەسەك تۇلعاسىن، ءىرى مىنەزىن ەلجىرەي ەسكە الادى. ال ونىڭ جەكە تاعدىرى قالاي قالىپتاستى؟ الماتىعا تابان تىرەگەنىنە كوپ ۇزاماي جاتىپ-اق اقىن اتاق-ابىرويدىڭ دا، ءتۇرلى سىن-سىناقتاردىڭ دا ءدامىن سەزىنە باستايدى. ۇلكەن قىزى مايگۇل 11 جاسىندا موتوسيكل قاعىپ جازىم بولادى. بۇل جايتتى ءوز ەستەلىگىندە قامىعا ەسكە العان ناعيمان اجە: «...مىنە، وسىدان باستاپ بالام سەڭدەي بۇزىلدى. قاتتى كۇيزەلدى. يىعى ءتۇسىپ، سىلىنىپ سالا بەردى. مىنەزىندە دە وزگەرىس پايدا بولعانداي بولدى. سويتسەم، نە كىتابىن شىعارا الماي، نە قامقور الاقاننىڭ شۋاعىنا بولەنە الماي قينالىپ جۇرگەن كەزى ەكەن عوي. «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەگەندەي، وعان قىزىنىڭ ءولىمى قوسىلىپ، ءجۇنجىپ-اق كەتتى. ...پاتەر جالداپ ءبىرتالاي جىل اۋرە-سارساڭعا تۇستىك. مۇقاعاليدىڭ تىرشىلىگىندە مانساپ پەن بايلىقتىڭ قىزىعىن كورمەگەنىنە تۋعان اناسى – مەن، جان جارى لاشىن كۋا»، – دەيدى.
تۇرمىستاعى جايسىزدىق پەن جاعدايسىزدىق، جۇمىسسىزدىق، ادەبي ورتانىڭ جورتا شەتتەتۋى اقىن كوڭىلىنە كىربىڭ، دەنساۋلىعىنا سىزات تۇسىرمەي قويمايدى. تالانتى وزىنەن الدەقايدا تومەن بازبىرەۋلەردىڭ توم-توم كىتاپتارى ەسەپسىز دانامەن باسىلىپ جاتقاندا مۇقاعالي جيناقتارىنىڭ پىشاقتىڭ قىرىنداي عانا كولەمدە ءارى بولماشى تارالىممەن شىعۋى ۇلكەن ادىلەتسىزدىك بولاتىن. مۇنىڭ ءبارى اقىندى جۇيكەلەتتى دە، تورىقتىردى دا. ول سودان دا «مەن بۇل جارىق دۇنيەگە كەلگەلى، مىنە، قىرىق ءتورتىنشى جىلعا اياق باسىپ بارادى ەكەن. بار ءومىرىمنىڭ قور، جيىركەنىشتى بولىپ كورىنەتىنى سونشالىق، كەيدە ءبارىن ءوز ىرقىممەن-اق قيىپ كەتە سالعىم كەلەدى...» – دەيدى ءبىر مەزەتتە امالسىز. مۇحاڭنىڭ جان سىرىن بۇكپەسىز جايىپ سالعان كۇندەلىگىن پاراقتاي وتىرىپ، ونىڭ نازىك جۇرەكتى ۇلى اقىن عانا ەمەس، تاعدىرىنان تەپەرىش كورگەن، جانى جالعىزىلىكتى قاراپايىم پەندە ەكەنىن سەزىنەسىڭ. «قالاسا دا، قالاماسا دا جۇرت مەنى اقىن رەتىندە تۇسىنەدى، ال ادام رەتىندە كىم تۇسىنە قويار دەيسىڭ؟» – دەپ كۇرسىنەدى ول. اۋرۋحاناداعى سوڭعى ساتتەرىندە اعاسىنىڭ جانىندا بولا الماعانىن مەڭزەگەن فاريزا دا كەزىندە: «ەگەر مەن سول جولى مۇقاعالي اقىننىڭ الاسۇرىپ، دۇنيەدەن ءبىر جىلىلىق كورىپ كەتۋدى ارمانداپ جاتقانىن ۇققان بولسام، باكۋ ساپارىن ىسىرىپ تاستاپ جانىنا بارىپ، ماڭدايىنا تيگىزگەن الاقانىم ارقىلى جانىمنىڭ بار جىلۋىن تۇلا بويىنا تاراتپاس پا ەدىم...» – دەپ وكىنىش بىلدىرگەن ەكەن.
كۇندەلىكتەرىندە، كەيبىر ولەڭ-جىرلارىندا مۇڭعا بوي الدىرعان سىڭاي تانىتقانىمەن، ءبارىبىر مۇقاعاليدىڭ اتار تاڭعا، جارىق كۇنگە دەگەن ىنتىزارلىعى، سەنىمى باسىم. سول سەبەپتى دە، ول:
... ايتامىن دەپ قۋانىشىڭ، مۇڭىڭدى،
باسقا ارناعا بۇردىم با الدە جىرىمدى؟!
مەن ءبارىبىر وزىڭمەنەن ءبىر بولام،
وزەگىنە تەپسەڭ-داعى ۇلىڭدى... – دەپ ەلىنە ناز ايتادى. سونىمەن بىرگە:
... He ىستەمەكپىن التىن، گاۋھار، جاقۇتتى،
ولاردى ىزدەپ وتكىزبەسپىن ۋاقىتتى،
مەن باقىتسىز بولا قويمان ءسىرا دا،
تۋعان ەلىم بولسا ەكەن باقىتتى.
دانەڭە دە سىيلاماسىن كەلەر كۇن.
سىي كورمەي-اق سۋالارمىن، سونەرمىن.
تۋعان ەلىم ءتۇعىرىندا تۇرسا ەكەن،
ءارى قاراي...
ءارى قاراي كورەرمىن... – دەپ كەلەشەككە ۇمىتپەن كوز تىگەدى.
ءبىر داۋسىز شىندىق، مۇقاعالي – ەسىمى قازاق پوەزياسىنىڭ سيمۆولىنا اينالعان ۇلى اقىن. قازاقتىڭ قانشاما كەيىنگى تولقىن قالامگەرلەرى مۇقاعالي جىرىمەن رۋحتاندى! مۇقاعالي قانشاما اقىنعا شىن جىلاۋدىڭ، شىن جىرلاۋدىڭ قالاي بولاتىنىن كورسەتتى! مۇقاعالي پوەزياسى قۇددى ءبىر كوكتەن قۇيىلعان، ەشقانداي كىرسىز، ءمىنسىز ءاپپاق نۇر ىسپەتتى. ودان جالعاندىق تاپپايسىز. ونىڭ ءسوزى – ءسىزدىڭ ءوز ءسوزىڭىز. ونىڭ جانى –– ءسىزدىڭ ءوز جانىڭىز. وزگەنىڭ جۇرەك پەرنەسىن ءدال وسىنشاما تۋرا باسۋ ءۇشىن دە ادامعا، ءسىرا، پايعامبارلىق پاراسات كەرەك شىعار...
، ،