سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا قازاقى بولمىسىن جوعالتپاعان ەلدى مەكەن ساناۋلى بولسا، سونىڭ ءبىرى – اماندىق اۋىلى. ونىڭ باسقالاردان ەرەكشەلىگى، مۇندا ءومىر قىز-قىز قايناعان، شاعىن عانا اۋىل بولعانىمەن، 11 جىلدىق مەكتەبى بار. ال جاستارى اتا كاسىپ - جىلقى ءوسىرۋدى قولعا الىپ، ۇلتتىق قۇندىلىعىمىز – تازى ءوسىرۋدى، قازاق كۇرەسىن، ورىمشىلىكتى، ۇلتتىق سپورت ويىندارىن دامىتىپ جاتىر. وسى ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن اۋىل تۇرعىنى ءىلياس بايماعانبەتوۆتىڭ قازاقپارات تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىن اlmaty-akshamy.kz جاريالادى.
- ءىلياس، وقىرمانعا ءوزىڭىزدى تانىستىرىپ وتسەڭىز.
- جاسىم 36-دا، تايىنشا اۋدانى اماندىق اۋىلىندا تۋىپ، ءوستىم. «تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى» ماماندىعى بويىنشا كوكشەتاۋ قالاسىنداعى شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم الدىم. وقۋ بىتىرىسىمەن تۋعان اۋىلىما كەلىپ، جۇمىس ىستەيمىن دەپ شەشتىم. ءقازىر مەكتەپتە بالالارعا تاريح پانىنەن ساباق بەرەمىن. ەكىنشى ءبىلىمىم - زاڭگەر. وتباسىم بار، ءۇش قىزدىڭ اكەسىمىن.
- تۋعان اۋىلىڭىز اماندىق اۋىلى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. قانشا شاڭىراق بار؟ جاستار بار ما، ولارعا جاعداي جاسالعان با؟
- اماندىق اۋىلى كەزىندە كوپكە تانىمال بولدى. ەلدى مەكەندە ءىسى ورگە باسقان ءىرى قوي شارۋاشىلىعى بولدى. ءومىر قايناپ جاتاتىن. قازىرگى ۋاقىتتا دا اۋىلىمىزدا جاعداي جامان ەمەس. بوس تۇرعان ءۇي جوق. 110 وتباسى تۇراتىن، سالت-جوراسىن سالماقتاعان، اقساقالىن ارداقتاعان قازاقى اۋىل. ءتورت شاقىرىم جەردە 4 كاسىپورىن بار، ياعني اۋىل تۇرعىندارى تولىق جۇمىسپەن قامتىلعان. اۋىل جانىنان رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ومبى-بۋراباي تاسجولى وتەدى، ول جوندەلىپ جاتىر، جولىمىز جاقسى. مەكتەپتە كوپ جىلدار بويى 2012 جىلعا دەيىن ينتەرنات جۇمىس ىستەدى. ءقازىر 11 جىلدىق مەكتەپ. ءبىلىم ورداسى 2021 جىلى تولىق كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتتى. قالانىڭ مەكتەبى سياقتى تاماشا جاعداي جاسالعان.
- بالالاردى ۇلتتىق ونەرگە باۋلىپ، ءسالت-داستۇردى ناسيحاتتاپ ءجۇر ەكەنسىز. نەدەن باستالدى؟ قانداي ۇيىرمەلەردى جۇرگىزەسىز؟
- ۇلتتىق ونەر، ءسالت-داستۇر مەنى قاتتى قىزىقتىرادى. ءوز بىلگەنىمدى بالالارعا ۇيرەتۋدى ماقسات ەتتىم. مەنىڭ ارنايى جاتتىقتىرۋشىلىق ءبىلىمىم بولماعاندىقتان اۋداندىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ رۇقساتىن الۋعا تۋرا كەلدى. وسىلايشا قازاق كۇرەسىنەن 2011 جىلى ۇيىرمە اشتىم. سودان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. ونى مەن 2019 جىلعا دەيىن تەگىن اتقاردىم. ءقازىر اتا-انالار وزدەرى نيەت ەتىپ، دەمەۋشىلىك كورسەتەدى، كەرەك-جاراقتى الىپ بەرىپ، جارىستارعا شىعۋعا جاردەمدەسەدى.
ناتيجەمىز بار، جامان ەمەس. وبلىستىق جارىستاردان جۇلدەمەن ورالىپ ءجۇرمىز. 2019 جىلى وقۋشىم وبلىستىق ىرىكتەۋدەن ءوتىپ، سقو-نىڭ اتىنان اقتاۋ قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق تۋرنيرگە بارىپ كەلدى.
بۇدان باسقا قازاقتىڭ ورىمشىلىك ونەرىن ۇيرەتۋدى قولعا الىپ، 2 جىلداي جۇرگىزدىم. ءقازىر ۋاقىتتىڭ جوقتىعىنان قولىم تيمەي توقتاپ تۇر. ماعجان جۇمابايەۆتىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان وبلىستىق كورمەگە وقۋشىلارىممەن قاتىسىپ، ءوز بۇيىمدارىمىزدى كورەرمەن نازارىنا ۇسىندىق.
وقۋشىلارىما توعىزقۇمالاق ۇيىرمەسىن دە اشتىم.
ءقازىر بالالارعا كوكپار تارتۋدى ۇيرەتىپ ءجۇرمىن.
- مال شارۋاشىلىعىن دا دامىتىپ جاتىر ەكەنسىز، ءتورت تۇلىكتىڭ ىشىنەن تاڭداۋ نەگە جىلقىعا ءتۇستى؟
- ءتورت تۇلىكتەن جىلقى ەرەكشە جانۋار عوي. بىلۋىمشە، جىلقىنىڭ ەتى عانا 17 ءتۇرلى دەرتكە قارسى قولدانىلادى ەكەن. ماسەلەن، جىلقىنىڭ جۇرەگىن جەۋ مي قىزمەتىن جاقسارتادى، ادامنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن ارتتىرادى. سونىمەن قاتار ونىڭ ەتى جۇرەك-قان تامىرى اۋرۋلارىنا شيپا، بۇيرەك جۇمىسىن جاقسارتادى، بۋىن سۇيەكتەرىنىڭ سىرقىراعانىن باسادى. جىلقى ەتىنىڭ ەرەكشەلىگى - جەگەن ادامنىڭ دەنەسىن قىزدىراتىن قاسيەتىندە.
2013 جىلدان بەرى بيە بايلايمىن. يا، بيە ساۋۋدىڭ ماشاقاتى كوپ، ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى، ءبىراق سۇيگەن ىسىنە ادام قالاي بولسىن ۋاقىت تابۋعا تىرىسادى.
ءسۇتى، قىمىزى كوپ اۋرۋلارعا ەم. قىمىزعا سۇرانىس قاشان دا بولماق. ءدامدى، بالداي ءتاتتى قىلىپ جاسالسا، ءتىپتى سۇرانىس وتە كوپ بولادى.
جىلقى ۇستاعان سوڭ وعان قاجەتتى ات ابزەلدەرىن ءوزىم جاسايمىن. جۇگەن، نوقتا، شىلبىر – ءبارىن ءوزىم ورەمىن. ازىرگە دايىن يلەنگەن تەرىلەرمەن جۇمىس ىستەيمىن. قايىستى بازاردان ساتىپ الامىن. تەرى يلەۋگە كىرىسكىم كەلەدى، ءبىراق ول وتە ۇلكەن شارۋا.
- ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەپ جۇرگەن ساناۋلى جانداردىڭ ءبىرىسىز. قازاقتىڭ ونەرىنە، اتا-بابا كاسىبىنە دەگەن قۇرمەتتىڭ بويىڭىزعا سىڭۋىنە سەبەپشى بولعان كىم؟
- اتا-بابا داستۇرىنە دەگەن قۇرمەت انا ءسۇتى، اكە قانىمەن بەرىلگەن بولار. ورىمشىلىككە العاش ۇيرەتكەن اعام جانات دەگەن كىسى. قازاق كۇرەسىنە العاش رەت ستۋدەنتتىك كەزدە دەن قويدىم. باپكەرىم تىلەكتەس شىڭعىس ۇلى بۇگىندە دۇنيەدەن وزدى.
مەن ومىردە جىگىتكە جەتى ونەر دە از دەگەن ءپرينسيپتى ۇستانامىن. جىگىتكە قاجەت جەتى قازىنا بولسا، مەندە قىران بۇركىتتەن باسقاسىنىڭ ءبارى بار.
اڭشىلىق – ءحوببيىم. ءتورت مىلتىعىم بار، ونىڭ بارلىعى زاڭدى، تىركەلگەن.
2010 جىلدان باستاپ تازى ءوسىرۋدى قولعا الدىم. ءقازىر بىلگەنىمدى باسقالارعا ۇيرەتىپ ءجۇرمىن، شاكىرتتەرىم بار. ءبارىمىز جينالىپ، قانسوناردا اڭعا شىعامىز، تازى جۇگىرتەمىز. كورمەلەرگە قاتىسىپ، قازاقتىڭ تازىسىن ناسيحاتتاپ ءجۇرمىز.
- اۋىلدىڭ كوركەيۋىنە ۇلەس قوسىپ، قوعامدىق جۇمىستاردىڭ دا بەل ورتاسىندا جۇرەدى ەكەنسىز. ءسىزدىڭ باستاماڭىزبەن قانداي جۇمىستار اتقارىلدى؟
- اۋىلدىڭ جىگىتتەرى ۇيىمشىل. قانداي باستاما بولماسىن قولداپ، سوڭىنا جەتكىزۋگە بار كۇشتەرىن سالادى. ماسەلەن، جاڭادان قورىم اشىپ ەدىك، سونىڭ باسىنا جاڭا ءۇي سالۋ قاجەت بولدى. اۋىل جىگىتتەرىمەن ءۇيدى كوتەردىك. ودان سوڭ 2021 جىلى اۋىل ماڭىنداعى سۋ كوزدەرىنىڭ تارتىلىپ، قۇرعاپ قالۋىنا بايلانىستى، سۋ توقتايتىن ارنايى ورىندى تازارتتىق ەكسكاۆاتورمەن. مۇنىڭ بارلىعى وزىمىزگە كەرەك قوي، ءبىز ىستەمەسەك كىم كەلىپ ىستەپ بەرەدى؟!
- ءسىزدىڭ پىكىرىڭىزشە، جاستار اۋىلدا تۇرۋى ءۇشىن نە كەرەك؟
- جاستار اۋىلدا تۇراقتاپ قالۋى ءۇشىن ولاردىڭ دامۋىنا قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ قاجەت، كاسىپ كەرەك، جۇمىس ورىندارىن كوپتەپ اشۋ كەرەك. سپورت، مادەنيەت ۇيلەرى اشىلسا. جاستار اۋىلدان جۇمىس بولماعان سوڭ كەتەدى. ءبىزدىڭ اۋىل جانىنداعى كاسىپورىندار ءالى تولىق جۇمىس ىستەمەي تۇرعاندا، جاستار بىرەن-ساران عانا بولاتىن. ءقازىر قاتارىمىز قالىڭ.
سوسىن اۋىل جاستارىنا كاسىبىن اشۋعا، دامىتۋعا كوبىرەك قولداۋ جاسالسا.
- ءبىر ەمەس ەكى جوعارى ءبىلىمىڭىز بار، قالادا جۇمىسسىز قالماسىڭىز انىق. قالاعا كەتكىڭىز كەلمەي مە؟
- ءيا، قالادا جۇمىس بار، مۇمكىندىك كوپ قوي، ءبىراق اۋىلدا دا ءقازىر قالاداعىدان كەم ەمەس جاعدايدى جاساۋعا بولادى. مەن ءوزىمدى اۋىلسىز ەلەستەتە المايمىن. بۇل جەردە ماعان بارلىق سۇيىكتى ىسىممەن اينالىسۋعا مۇمكىندىك بار. جۋسانى اڭقىعان كەڭ دالامدى ەشتەڭەگە ايىرباستامايمىن.
- راحمەت!