جۇرەك اۋرۋى «جاسارىپ» بارادى

مەديسينانىڭ زاماناۋي جەتىستىكتەرى قانداي؟

كەيدە كەشە جۇرگەن ادام بۇگىن جوق، ياعني قايتىس بولىپ كەتىپتى دەپ ەستيسىڭ.

– نە بولعان؟ كەشە عانا تەلەفونمەن سويلەسىپ ەدىم عوي.

– جۇرەگى توقتاپ قالعان، تاڭەرتەڭ ويانباي قالىپتى.

– جاپ-جاس ەدى عوي، قالايشا؟ – دەيسىڭ تاڭقالىپ. ءيا، ۇيقىسىنان ويانباي قالاتىندار كوبەيدى ءقازىر.

جۇرەك دەرتى تۋرالى الماتى قالاسىنىڭ №21 قالالىق كلينيكالىق ەمحاناسىنىڭ كارديولوگ-دارىگەرى مامىروۆا مەرۋەرت شەريزاتقىزىمەن Almaty aqshamy گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۇحباتتاسقان بولاتىن.

– ءقازىر جۇرەك اۋرۋلارى تىم «جاسارىپ» بارادى. ونىڭ ىشىندە جۇرەكتەن كەتىپ جاتقان جاستار دا از ەمەس. نەگە؟

– ءيا، ءسوزىڭىزدىڭ جانى بار. حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋىنا شالدىققاندار مەن وسى كەسەلدەن بولاتىن ءولىم-جىتىم كورسەتكىشى ايتارلىقتاي وسە باستادى. جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى (جيا) – جۇرەككە قان مەن وتتەگىنى جەتكىزەتىن شاعىن قان تامىرلارىنىڭ (كورونار تامىرلارى) تارىلۋىنان پايدا بولاتىن كەسەل. ال تارىلعان كورونارلى تامىرلار قاندى جۇرەككە قاجەتتى دەڭگەيدە جەتكىزە المايدى.

ەگەر بۇرىن بۇل اۋرۋمەن كوبىنە ەگدە جاستاعى ەر ادامدار اۋىراتىن بولسا، ءقازىر 30 جاسقا دەيىن تومەندەپ كەتتى. باستى سەبەپ – فيزيكالىق بەلسەندىلىكتىڭ، ياعني دەنە قيمىلىنىڭ ازايۋى، پسيحيكالىق كۇيزەلىسكە ءتۇسۋ، الكوگولدىك ىشىمدىكتى شامادان تىس پايدالانۋ، شىلىم شەگۋ، مولشەردەن ارتىق تاماقتانۋ، ارتىق سالماق. جوعارى كالوريالى تاماقتاردى تۇتىنۋ سەمىزدىككە الىپ كەلەدى، ال بۇل ءوز كەزەگىندە اتەروسكلەروز مەن گيپەرتونيانىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلادى. ءقازىر اتەروسكلەروز كوپ جاعدايدا جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنىڭ نەگىزى بولىپ سانالادى. اتەروسكلەروزدىڭ جاپپاي تارالۋى اسا ءقاۋىپتى فاكتور.

– دەمەك، جۇرەكتى ساقتاۋ ءۇشىن دۇرىس تاماقتانا دا ءبىلۋىمىز كەرەك. نە جەپ، نەنى جەمەگەن دۇرىس؟

– كوپشىلىگىمىز ەرتە جاستان دۇرىس تاماقتانبايمىز. سوندىقتان 28–30 جاسقا دەيىنگى كوپتەگەن ادامنىڭ تامىرلارىنا اتەروسكلەروز اسەر ەتەتىنى تاڭقالارلىق جاڭالىق بولماي قالدى. حولەستەرين مايلى ەتتە، كونسەرۆىدەگى ونىمدەردە، قامىردان جاسالعان كونديتەرلىك تاعامداردا، تورتتاردا، كىلەگەي قوسىلعان تورتتاردا كوبىرەك كەزدەسەدى. مايلى جانە شامادان ارتىق جەلىنگەن تاعامدار ارتەريا قابىرعالارىندا حولەستەرين تۇيىندەرىنىڭ پايدا بولۋىنا ىقپال ەتەدى، بۇل ولاردىڭ وتكىزگىشتىگىن بۇزادى. سونىمەن قاتار، قوماعايلىق ادامدى سەمىزدىككە اكەپ تىرەيدى. سەمىزدىك – قازىرگى ۋاقىتتا وتە كەڭ تارالعان جانە بۇكىل جاھاندى الاڭداتىپ وتىرعان پاتولوگيا، ونىڭ ىشىندە بالالار مەن جاستار دا از ەمەس. مۇنداي ادامداردا جۇرەك ۇلكەن جۇكتەمەمەن جۇمىس ىستەۋى كەرەك. شامادان تىس ىشىپ-جەلىنگەن تاماقتاعى اس تۇزىنىڭ كوپ مولشەرى اعزاعا تۇسكەندە، بۇل قان قىسىمىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىقپال ەتەدى. ال بۇل ءوز كەزەگىندە اتەروسكلەروزدىڭ اعىمىن كۇشەيتەدى.

شىلىمقور جاندار دا جۇدىرىقتاي جۇرەگىنە سالماق سالىپ جۇرگەنىن بىلمەۋى مۇمكىن. اسىرەسە، جاستار جاعى وزدەرىنىڭ قان قىسىمىن، اعزاسىنداعى حولەستەرين دەڭگەيىن، قان ليپوپروتەيدتەرىن بىلمەيدى. تەمەكى – ينفاركتقا، تامىردىڭ تارىلۋىنا الىپ كەلەتىن ۇلكەن پروبلەما. ەنەرگەتيكالىق سۋسىنداردى تىم كوپ ىشەدى وسى كۇنگى جاستار. جاساندى قوسپاسى كوپ تاعامدار دا از ەمەس قازىرگى كۇنى. تەمەكىگە قوسا، كۇيزەلىسكە تۇسەتىن جاعدايلارى، ۇنەمى كومپيۋتەر الدىندا نەمەسە ۇيالى تەلەفونمەن وتىراتىن مۇلدەم قيمىل-قوزعالىسسىز ساتتەرى بار، سودان كەلىپ 30-40 جاستاعى ادامدار ينفاركت، ينسۋلت الىپ جاتىر.

سوندىقتان دۇرىس تاماقتانۋعا دەن قويعان ابزال. جۇمىس پەن دەمالىستىڭ اراسىندا بايلانىس، تەڭدىك بولعان دۇرىس. تەمەكىدەن باس تارتۋ كەرەك. قان قىسىمىن، قان حولەستەرينىن ۇنەمى باقىلاپ وتىرعان ءجون. رەسەپت بويىنشا جانە ەمدەۋشى دارىگەردىڭ باقىلاۋىمەن ۋاقىتىلى ەم قابىلداپ ءجۇرۋدىڭ ناتيجەسىندە جۇرەك ۇستاماسىنىڭ قايتالانباۋى قاجەتتى دارى-دارمەكپەن ەمدەۋ اپاتتىڭ قايتالانۋىن بولدىرماۋعا كومەكتەسەدى.

– جۇرەكتى ساقتاۋدا مەديسينانىڭ زامانۋي جەتىستىكتەرى قانداي، سوعان توقتالا كەتسەڭىز؟

– مەديسينانىڭ كەيىنگى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – كوروناروانگيوگرافيا. اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەن پاسيەنتتىڭ جاعدايىنا قاراي كوروناروانگيوگرافيالىق تەكسەرۋ جۇرگىزىلەدى. بۇل جۇرەكتىڭ تامىرلارىنا كونتراستىق زات جىبەرۋ ارقىلى رەنتگەنولوگيالىق تەكسەرۋ ءادىسى. كوروناروانگيوگرافيا – جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋىن انىقتاۋدا تاپتىرماس ءادىس. ايتا كەتەرلىگى، مۇنداي ءادىس ناۋقاسقا اۋىرسىنۋ تۋدىرمايدى. نەبارى 15 مينۋتقا سوزىلاتىن تەكسەرۋ ناتيجەسىندە تولىق ءارى ءدال دياگنوز قويىلىپ، زاقىمدالۋدىڭ ورنالاسقان جەرى جانە دەڭگەيى، اۋرۋدىڭ بولجامى مەن ارى قاراي ەمدەۋ جوسپارى انىقتالادى.

– دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، الەمدە ءاربىر ونىنشى ادام جۇرەك-قان تامىر اۋرۋىنا شالدىققان. كەي ادام اۋىرىپ تۇرعانىن بىلمەۋى دە مۇمكىن دەيدى. قانداي جاعدايدا دابىل قاعۋ كەرەك؟

– جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋىنىڭ باستى سيمپتومدارى – كەۋدە نەمەسە جۇرەك ايماعى قىسىپ، شانشىپ، سىزداپ، اشىپ اۋىرادى. ادام دەمىگىپ، شارشاپ قالا بەرۋى مۇمكىن. اۋرۋ ادەتتە سول قول، يىق، مويىن، جاۋىرىنعا، جاق سۇيەگىنە، كەيدە ەكى قولعا دا تارالادى. سۋىق تەر شىعىپ، جۇرەك اينىپ، تىنىس تارىلادى. ءىشتىڭ جوعارعى بولىگى اۋىرىپ، ادام قۇسىپ، جۇرەگى اينيدى. اياق-قولى سالقىندايدى. كوپ جاعدايدا ادامدار بۇنداي بەلگىنى جۇرەك اۋرۋىمەن بايلانىستىرمايدى. اسقازان نەمەسە باسقا دا اۋرۋلارمەن شاتاستىرادى. اۋرۋدىڭ وسىنداي بەلگىلەرى باستالعان ساتتە ۋاقىت وتكىزبەي، ناۋقاس جەدەل جاردەم شاقىرتۋى كەرەك. سەبەبى، جۇرەك ءۇشىن ءاربىر مينۋت ساناۋلى.

 سۇحباتتاسقان نۇرجامال الىشيەۆا.