اينالاعا قاراساڭىز، ەرسىلى-قارسىلى جۇيتكىگەن كولىكتەر، ونىڭ ىشىندەگى ادامداردا دا سان جوق. بىلەسىز بە، اۆتوبۋس ۇستىندە دە ءومىر بار عوي. قوعامدىق كولىكتە كەلە جاتىپ تالاي ادامدى كورەسىڭ، كەي قىلىقتارىنا كۇلىپ الاسىڭ، جىمياسىڭ. ىڭىلداپ ءان دە سالاسىڭ، اراسىندا مۇڭاياسىڭ، ءتىپتى «اياعىمدى باسىپ كەتتىڭ» دەپ الدەكىمگە رەنجيسىڭ.
بالا
ۇيىمە جەتكىزەتىن جالعىز اۆتوبۋسقا كىردىم. مەنى كورگەن 4-5 جاستاعى ۇل بالا:
– سىزگە ورىن بەرەيىن بە؟ – دەدى ەلپ ەتىپ. زەرەك، سەرگەك سونداي! جاپ-جارىق بالا! قارسىسىندا 4-5 ايلىق بالامەن اناسى وتىر ەكەن. ماعان قاراپ جىميدى، ۇلى ءۇشىن قۋانعانى.
– جوو، وتىرا بەر، بالام، اياعىڭ اۋىرادى عوي، – دەدىم ريزا كەيىپپەن. شىن مانىندە، قاتتى شارشاپ كەلە جاتقانمىن. ءبىراق بالدىرعاننىڭ ءبىر اۋىز ءسوزى جانىما شۋاق بولىپ قۇيىلدى.
بالامىسىڭ دەگەن، الگى بالدىرعان شەشەسىنە بىردەڭەلەردى ايتىپ، بوپەسىن كۇلدىرىپ، ودان كوزىن تارس جۇمىپ الىپ تەرەزەدەن ەسكەن جامال جەلگە بەتىن توسەپ، سوسىن ءبىر ءسات بەتىن قايتا-قايتا سۇيە بەرگەن كۇنمەن ويناپ كەتتى.
ال ارىرەكتە قۇلاققاپ تاققان، كەپكا كيگەن ەكى بوزبالا وتىر، مەنەن كوزىن كولەگەيلەپ...
ۇل
كۇنى بويى تابانىمنان توزىپ، ءبىر شارۋالارمەن كوپ ءجۇرىپ، شارشاپ وتىرعان ەدىم. اۆتوبۋستا. باعدارشام تۇبىندەگى، اق جاۋلىقتى اناسىنىڭ شالعايىنداعى الدەنەنى قاققىلاپ، تازالاپ جاتقان وتىزدار شاماسىنداعى ۇلدى كورىپ، سۇيسىنگەنىم-اي! جانىم جادىراپ سالا بەردى. كەرەمەت كورىنىس ەندى ول! ونى تەك كوزبەن كورۋ كەرەك.
ەكەۋى جەتەكتەسىپ، اۋىلدان كەلگەندەرى كورىنىپ تۇر. قالا كوشەسىندە ءجۇرمىن دەپ سىرەسىپ تۇرعان ۇل جوق، ەڭكەيىپ الىپ شەشەسىنىڭ ەتەگىنە تيگەن الدەنەنى الاقانىمەن قاققىلاپ جاتىر، قاققىشتاپ جاتىر.
بالاسى جاقسى ادامدار ەشقاشان قارتايمايدى!
اپا
اۆتوبۋس كىلت توقتادى. ىشتەگى جولاۋشىلار تۇگەل العا قاراي وشارىلا ەڭكەيىپ، قايتا تىكتەلىپ الدىق. ورتا جولدان قول كوتەرگەن بىرەۋگە توقتادى-اۋ. ايقارا اشىلعان ەسىكتىڭ الدىنا كەپ تاياعان 50-لەردەگى ايەل:
– بولساڭشى، تەز، كۇتىپ قالدى عوي! – دەيدى سىرتتاعى بىرەۋگە. «سىرتتاعى بىرەۋ» – 80-گە تاياپ قالعان، تاياققا سۇيەنگەن اپا ەكەن، اناسى بولار، ۇقساستىق بار.
– ويبۋۋي، مىنا اياعى قۇرعىر باستىرمايدى عوي سول، – دەپ، جولاۋشىلاردى كۇتتىرىپ قويدىم با دەگەندەي ىڭعايسىزدانىپ كىرىپ كەلەدى اۆتوبۋستىڭ تەپكىشەگىنەن كوتەرىلىپ الگى اپا.
تەرەزەگە كوز سالىپ وتىر. تالعار تاۋلارىنا ءسۇيسىنىپ:
– مىناۋ تاۋدىڭ ەتەگىندە تۇرار مە ەدى، شىركىن! – دەپ قويادى. – بۇل جاقتا سۋ بار ما، سۋ جوق دەپ ەستىپ ەدىم؟
– بار عوي، اپا. سۋ بولماسا وسىنشا حالىق تۇرا ما، ۇيلەردىن قاراساڭىز، كىلەڭ كوتتەدج، – دەيمىن.
قۇلاعىندا اي سىرعاسى كۇنگە شاعىلىسا جارق ەتكەن اپا:
– ە-ە، دۇرىس ايتاسىڭ. تىرشىلىك جاقسى عوي دەيمىن. الما، المۇرت اعاشتارى كوپ دەپ ەستيمىن، – دەپ ءبىر قويدى.
ءبىر كەزدە اۆتوبۋسىمىز كىلت توقتاپ، كىدىرىڭكىرەپ قالدى.
– نە بوپ قالدى ەكەن؟ – دەپ جولاۋشى اپامىز ءجۇزىن تەرەزەدەن بەرى بۇرىپ، العا قاراي كوز تاستادى.
تاس جولدا بەس اپپاق قاز كەتىپ بارادى ەكەن، مويىندارىن پاڭدانا كوتەرىپ العان، ەكى بۇيىرىنە كەزەك-كەزەك شايقاتىلا اۋدارىلىپ، اياقتارىن ماڭ-ماڭ باسىپ اسىعار ەمەس. لەزدە كەپتەلىس جاساپ ۇلگەرىپتى وزدەرى.
– جۇرىستەرىن قارا، اسىقپايدى وزدەرى! – دەپ بالاشا كۇلىپ قويدى اپا.
قوناققا كەلە جاتقان سياقتى. ۇستىندەگى قامزولىنىڭ ءتۇسى مەن باسىنا تارتقان ورامالىنىڭ جيەگىندە ورنەك ءبىر- بىرىمەن اسەم ۇيلەسىپ تۇر. قامزولىنىڭ قاپسىرماسى دا كۇن كوزىمەن شاعىلىسىپ جالت-جۇلت ەتەدى. تالعامپاز كىسى ەكەن. بالالارى دا جاقسى بولىپ تۇر-اۋ! ادەمى بولۋ دەگەن وسى.
تاربيە
65-اۆتوبۋستا. ەر ادام مەن ودان جاستاۋ ايەل بىر-بىرىنە «ءسىز وتىرىڭىز»، «جووق، ءسىز وتىرىڭىز» دەدى دە قالدى. اقىرى ەر كىسى وتىردى. جەلكە تۇسىمنان ەستىپ وتىرمىن اڭگىمەلەرىن.
– قىزدارعا بىلدىرە قويماۋشى ەدىم، اياعىمنىڭ اۋىراتىنىن، «گودى بەرۋت سۆوە»، – دەدى ەركەك.
– قازىرگى جاستاردا ۇيات جوق. قۇلاعىنا «ناۋشنيگىن» تىعىپ الىپ، بەتىڭە باجىرايىپ ءبىر قاراپ قويىپ وتىرا بەرەتىن بولعان. سانا دا، تاربيە دە جوق، – دەدى ايەل.
– ۆوت، دۇرىس ايتاسىز. تاربيە جوق، ۇلكەنگە ورىن بەرۋدى بىلمەيدى. مەكتەپتە سونى ۇيرەتپەيدى. قايدا قاراپ وتىر سوندا مەكتەپ؟! – دەدى ەركەك.
ەكى-ۇش ايالدامادان كەيىن الگى ايەلمەن قوشتاسىپ، بالا تاربيەسىن مەكتەپكە ارتىپ قويىپ كەتىپ بارا جاتقان ەركەكتى كورىپ قالايىن دەپ، ارتىما بۇرىلىپ قارادىم. ۇستىنە دجينسى كۋرتكا، دجينسى كيگەن سىقيعان ەركەك، قولىندا قولشاتىر. ەكى-ۇش ايالداماعا بولا نەگە وتىردى ءوزى ەندەشە، ايەل زاتىنا ورىن بەرمەي؟!
دجەنتلمەن
جاس ەرلى-زايىپتى ءمىندى. كۇيەۋى ايەلىنە:
– سەن تولەي سالشى، مەندە تيىن جوق، – دەپ قاباعىن تۇكسيتە ارىرەك وتە بەردى.
ءبىر ايالدامادان سوڭ كارى ورىس ەركەك كەمپىرىن قولتىعىنان سۇيەپ كىرگىزدى اۆتوبۋسقا. بوس ورىنعا وتىرعىزىپ بولىپ، ءوزى كۇرتەشەسىنىڭ ءتوسقالتاسىنان ەكى «وڭايدى» شىعارىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن تەرمينالعا «بيپىلدەتىپ» باستى دا، ەكەۋىن قايتادان ءتوسقالتاسىنا سالىپ، كنوپكاسىن سىرت ەتكىزىپ جاۋىپ، ارى قاراي ماڭعازدانا وتە بەردى.
دجەنتلمەندىك جاس-كارىگە قارامايدى!
باقىت
ۇرتتاپ العان جىگىت اعاسى:
– مىناۋ اپاعا ورىن بەرمەيسىڭ بە؟ – دەدى قارسى الدىندا تەلەفون شۇقىلاپ وتىرعان كوزىلدىرىكتى كەلىنشەككە.
– ىشىمدەگى سەگىز ايلىق بالامدى قايدا وتىرعىزادى ەكەم سوندا؟! – دەدى باسىن تەلەفوننان جۇلىپ العان جاس ايەل.
ويبۋۋي، جۇكتىلىك – اۋىرلىق پا ەكەن، ول باقىت قوي! باسقا ءبىر كەلىنشەك بولسا:
– اعا، رەنجىمەڭىز، اياعىم اۋىر ەدى، – دەر مە ەدى ىزەت ساقتاپ. كىم ءبىلسىن.
جاڭبىر
جۇمىسقا جەتكەنشە ۇزاقتاۋ جۇرەمىن. سوندىقتان وتىراتىن ورىن ىزدەدىم.
وتىزدان اسقان جىگىت پەن قىز قاتار وتىر ەكەن. شاشى بۇيرا قىز تەرەزەگە بەتىن بۇردى، ال جىپ-جىلتىر باسىنا (الدە شەكەسىنە) قاپ-قارا كوزىلدىرىگىن ءىلىپ قويعان، كوزىنىڭ شاراسى ۇلكەن جىگىت ماعان قارادى. ءجۇزى سۋىق ەكەن. ءبىراق وتىرا بەردى.
ۇزاق جۇردىك. قىز تۇسۋگە ىڭعايلاندى. ءدۇيىم ەلدىڭ كوزىنشە ەكەۋى ءسۇيىسىپ قوشتاستى. جىگىت ونى اۆتوبۋس تەرەزەسىنەن دە ۇزاتىپ سالدى.
سالدەن سوڭ شىرتتاي كيىنگەن، قاپ-قارا كيىمدەرىنە الاۋداي قىزىل كروسسوۆكيى ادەمى ۇيلەسىپ، ءتۇسىپ بارا جاتقان، سۇلۋلىعى ىشىنە ەمەس، سىرتىنا عانا بىتكەن جىگىتتى مەن دە تەرەزەدەن ۇزاتىپ سالدىم.
تاڭعى جاڭبىر سىركىرەپ تۇر. كۇن بۇلتتى. دەنەم توڭازىدى. ەرتەڭ جىلىلاۋ كيىنىپ شىعۋ كەرەك ەكەن. كۇز ىزعارى بار. الگىندەي ادامدار دا ىزعارلى...
مەيىربان
كەزەكتى ايالدامادان جۇگى كوپ ءبىر ايەل اۆتوبۋسقا مىنە الماي جاتىر. سۇيرەتەتىن تەمىر ارباعا ارتىپ، بىرنەشە جەرىنەن بايلاپ قويعان ۇلكەن پاكەتى، 5 ليترلىك سۋى، قولىنا ۇستاعان بولەك تاعى ءبىر پاكەتى بار. اۆتوبۋس ءجۇرىپ كەتىپ قالىپ قويارمىن دەگەندەي جانتالاسا ەنتەلەي كىرىپ كەلە جاتقاندىقتان ەسىككە سىيماي جاتىر الگى زاتتارىمەن. جۇرگىزۋشى كۇتىپ تۇر.
– تاڭ اتپاي قۇدالىققا شىققانسىز با، نەمەنە، مىنا جەردى كوشىرىپ جىبەردىڭىز عوي، – دەپ ازىلدەدى ورتا جاستارداعى شوپىر.
سالونداعىلار كۇلىپ جاتىر. ايەل دە ەرىكسىز كۇلىپ جىبەردى.
اۆتوبۋس جۇيتكىپ كەلەدى. جۇرگىزۋشى ويلانىپ كەتتى مە ەكەن، كەزەكتى ايالدامادان ءبىراز ءوتىپ بارىپ كىلت بۇرىلىس جاساپ توقتادى. كەيىندەۋ قالىپ قويعان ءبىر ايەل ەنتىگە جۇگىرىپ جەتىپ، راحمەتىن جاۋدىرىپ جاتىر.
– كوردىڭىز بە، مەن ءسىز ءۇشىن مانيەۆر جاساپ بارىپ توقتادىم عوي، – دەدى شوپىر.
نەتكەن مەيىربان جۇرگىزۋشى!