جوبالار جارىسى: «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ بارىسى ايتىلدى

وتىنىمدەردى جيناۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر.

2022-2023 جىلدارعا ارنالعان «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» باعدارلاماسى ماۋسىم ايىنىڭ باسىندا قولعا الىندى. بۇل جوبا سەگىز كەزەڭدە جۇزەگە اسىرىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ ءبىرىنشى – قالا تۇرعىندارىنىڭ يدەيالارى مەن باستامالارىن جيناۋ كەزەڭى وتۋدە. budget.open-almaty.kz سايتىندا وتىنىمدەردى جيناۋ 20 شىلدەگە دەيىن اشىق بولادى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz. 

الماتى قالاسى قارجى باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى التىناي تولەۋتايەۆا «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» باعدارلاماسى، ىسكە اسىرۋعا قانداي وتىنىمدەر جىبەرىلەتىنى، ساراپتامالىق كوميسسيا جوبالارمەن قالاي جۇمىس ىستەيتىنى جانە جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ ءاربىر سيكلى تۋرالى ايتىپ بەردى. 

- ءوتىنىم قانداي تۇردە بەرىلەدى جانە سودان كەيىن ماماندار ونىمەن قالاي جۇمىس ىستەيدى؟ 

- قالالىقتاردان وتىنىمدەردى جيناۋ تەك budget.open-almaty.kz.  سايتى ارقىلى جۇرگىزىلەدى، ولاردىڭ بارلىعى اشىق ءارى قولجەتىمدى. داۋىس بەرۋ كەزەڭىنەن وتكەننەن كەيىن ساراپتامالىق كەڭەستەر بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن ىسكە اسىرىلاتىن جوبالاردىڭ تىزبەسىن قالىپتاستىرادى. وسى تىزبەلەر بويىنشا اۋداندىق اكىمدىكتەر جوبالاردىڭ ناقتى سمەتالارىن ەسەپتەيدى، ويتكەنى، جوعارىدا ايتقانىمداي، اۆتورلار ءوتىنىم بەرگەن كەزدە شامامەن ەسەپتەۋلەردى كورسەتەدى. 

جەڭىمپاز جوبالاردىڭ جالپى بيۋدجەتىن تۇسىنگەننەن كەيىن اۋداندىق اكىمدىكتەر كەلەسى جىلى ولارعا باستامالاردى ىسكە اسىرۋ  ءارى قاراجات ءبولۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ بيۋدجەتتىك وتىنىمدەرىن الماتى قالاسىنىڭ قارجى باسقارماسىنا بەرەدى. 

- جوبا بويىنشا كەڭەس الۋ ءۇشىن ادامدار قايدا جۇگىنە الادى؟ 

- تۇرعىندار «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» ماسەلەسى بويىنشا كەز كەلگەن اۋدان اكىمدىگىنەن، اكىمدىكتىڭ Open Almaty قوعامدىق قابىلداۋىنان 224 39 29 (ىشكى. 203) نەمەسە 1308 نەمەسە budget.open-almaty.kz سايتىنان كەڭەس الا الادى. 

جوبا بويىنشا وزەكتى اقپارات، ءجيى قويىلاتىن سۇراقتارعا جاۋاپتار الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ «الماتى جوبالارى» Instagram @almaty، jobalary). ارنايى اككاۋنتىندا جاريالانادى. 

سونداي-اق، بارلىق نيەت بىلدىرۋشىلەر ءۇشىن تەگىن ونلاين-ترەنينگتەر وتكىزىلەدى، وندا ماماندار جوبانىڭ ءوزى، ءوتىنىمدى رەسىمدەۋگە قويىلاتىن تالاپتار، «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» ساناتتارى، مەرزىمدەرى مەن كەزەڭدەرى تۋرالى اڭگىمەلەيدى. 

 - وتىنىمدەر قانداي كريتەرييلەر بويىنشا ىرىكتەلەدى؟

- قالا تۇرعىندارىنىڭ بارلىق باستامالارى بەلگىلى ءبىر ولشەمدەرگە سايكەس كەلۋى كەرەك. مىسالى، ءبىر اۆتور ءبىر تۇتاس جوبانى ىسكە اسىرۋعا ءبىر عانا ءوتىنىم بەرە الادى. بۇل رەتتە جوبا بىرەۋدىڭ جەكە مەنشىگىندە جوق جەر ۋچاسكەسىندە ورنالاسۋى، سونداي-اق الماتى تۇرعىندارى ءۇشىن قانداي دا ءبىر شەكتەۋسىز ورتاق پايدالانۋدى ءبىلدىرۋى ءتيىس. سونداي-اق، تاعى ءبىر تالاپ، يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ اكىمدىكتىڭ قۇزىرەتىندە بولۋى كەرەك.

ءوتىنىم بەرگەن كەزدە اۆتور ءوز جوباسىنىڭ اتاۋىن قىسقاشا كورسەتۋى، جوبانىڭ ناق وسى اۋلادا/اۋداندا نە ءۇشىن قاجەت ەكەندىگى، ونىڭ قانداي ماقساتقا ارنالعانى، جالپى قالالىق دامۋعا جانە اباتتاندىرۋعا قالاي اسەر ەتەتىنى تۋرالى قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋى قاجەت.

ديزاين ۇسىنىسىنىڭ ەسكيزى مەن سمەتاسى بويىنشا اۆتورلاردا كوپتەگەن سۇراقتار تۋىندايدى. مۇندا سمەتا دا، ەسكيز دە ناقتى بولۋى مۇمكىن ەكەنىنە نازار اۋدارۋ كەرەك. مىسالى، جوبا سايتىندا اشىق قولجەتىمدىلىكتە ورنالاستىرىلعان وتكەن جىلدارداعى جوبالار بويىنشا باعدارلاۋعا بولادى. سونداي-اق، ينتەرنەتتەن نەمەسە كەز-كەلگەن باسقا اشىق كوزدەردەن ەسكيزدەر نەمەسە شامامەن ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە رۇقسات ەتىلەدى.

سونداي-اق، ءوتىنىمدى قاراۋعا رۇقسات الۋى ءۇشىن ول سەگىز ساناتتىڭ بىرىنە ءتۇسۋى قاجەت. ولاردىڭ ىشىندە: بالالار، سپورت الاڭدارىن سالۋ، دەمالۋعا ارنالعان كەڭىستىكتى ۇيىمداستىرۋ، كوگالداندىرۋ، تروتۋارلار، پاندۋستار، ارىقتار، جارىقتاندىرۋ جانە ت.ب. سالۋ نەمەسە جوندەۋ. تولىق تىزىممەن جوبانىڭ budget.open-almaty.kz سايتىندا تانىسۋعا بولادى. 

- وتىنىمدەردى ىرىكتەۋ كەزىندە قانداي باعدارلامالار باسىمدىققا يە؟

- «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» قالا تۇرعىندارىنىڭ وزدەرى وتىنىمدەردىڭ باسىمدىلىعىن انىقتاۋعا باعىتتالعان. ساراپتامالىق كوميسسيالار تۇرعىنداردىڭ ۇسىنىستارىن تەك تالاپتار مەن كريتەرييلەرگە سايكەستىگىن تەكسەرەدى، ال قانداي دا ءبىر جوبا ىسكە اسىرىلا ما، جوق پا، سونى قالا تۇرعىندارى اشىق داۋىس بەرۋ ارقىلى شەشەدى.

الماتىنىڭ ءاربىر تۇرعىنى داۋىس بەرۋدىڭ وزىنە ىڭعايلى ءتاسىلىن تاڭداي الادى: ۇيدەن شىقپاي-اق – ەسق مەن sms-كود ارقىلى نەمەسە كەز كەلگەن اۋدان اكىمدىگىنە نەمەسە Open Almaty فرونت-وفيسىنە (اباي داڭعىلى، 90) كەلىپ.

داۋىس بەرۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ەڭ كوپ داۋىس جيناعان جوبالاردى اكىمدىك كەلەسى جىلى ىسكە اسىرادى. 

- وتىنىمدەردى ىرىكتەۋ كەزىندە كوميسسيا قانداي مامانداردان تۇرادى؟

- «حالىقتىڭ بيۋدجەكە قاتىسۋىن» ىسكە اسىرۋ كەزەڭىندە ءاربىر اۋدان اكىمدىگى جانىنان قۇرىلاتىن سەگىز ساراپتاما كوميسسياسىنىڭ قۇرامىنا ءماسليحاتتىڭ وكىلدەرى، الماتى قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەلەرى، قۇرىلىس جانە ساۋلەت سالاسىنداعى ساراپشىلار، سونداي-اق ءارتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار كىرەدى.

ءاربىر بەرىلگەن ءوتىنىم بويىنشا كوميسسيالاردىڭ شەشىمى حاتتامالاردا رەسىمدەلەدى جانە جوبا سايتىندا اشىق قولجەتىمدىلىكتە ورنالاستىرىلادى. اۆتورلار كەز كەلگەن ۋاقىتتا «جوبالار بويىنشا ماتەريالدار» بولىمىنە كىرىپ، تىزىمنەن وزىنە ۇناعان اۋداندى تاڭداپ، بەرىلگەن جوبا بويىنشا اقپاراتپەن تانىسادى، جىبەرىلگەن نەمەسە قابىلدانباعان وتىنىمدەردىڭ سانىن، وتىنىمدەر سوماسىن، قابىلداماۋ سەبەپتەرىن نەمەسە پىسىقتاۋعا جولدامانى جانە ت.ب. بىلە الادى. 

- ءبىر جوبانىڭ ەڭ جوعارى قۇنى 61،2 ملن تەڭگەدەن اسپاۋى ءتيىس. بۇل قالاي ەسەپتەلەدى؟ قاراپايىم ادامنىڭ جوبانىڭ قۇنىن ەسەپتەي المايتىنى بەلگىلى. وسى جەردە سىزدەردىڭ ماماندارىڭىز كومەككە كەلەتىن شىعار؟

- ارينە، جوبانىڭ  ناقتى سمەتاسىن جاساۋ ءۇشىن ءتيىستى داعدىلار مەن ءبىلىم قاجەت. سوندىقتان ەرەجەلەر بەلگىلەنگەن سمەتالاردى ۇسىنۋدى قاراستىرادى. مىسالى، اۆتور اشىق كوزدەردەن الىنعان ۇقساس جوبانىڭ سمەتاسىن پايدالانادى نەمەسە ىسكە اسىرۋعا جىبەرىلگەن وتكەن جىلدارداعى جوبالاردى باعدارلاي الادى. اتاپ وتكەنىمدەي، ولاردىڭ سمەتالارى كورسەتىلگەن ءتىزىم budget.open-almaty.kz سايتىندا  ورنالاستىرىلعان اشىق ءارى قولجەتىمدى.

ترەنينگ بارىسىندا جوبالاردىڭ كەيبىر اۆتورلارى باسقا قاتىسۋشىلارمەن وزدەرىنىڭ لايفحاكتارىمەن ءبولىستى: مىسالى، ولاردىڭ ۇسىنىستارىنا ۇقساس وبەكتىلەردى سالۋ بويىنشا قىزمەت كورسەتەتىن كومپانيالاردى ينتەرنەتتەن قالاي تاپقاندارى جانە ولاردان قانداي دا ءبىر قىزمەتتىڭ بولجامدى قۇنىن سۇراعانى بەلگىلى، سوندىقتان سمەتا شامامەن الىنادى. 

- بيىل سىزدەر قانشا جوبانى كۇتەسىزدەر؟ 7،4 ملرد تەڭگەگە قانشا جوبانى ىسكە اسىرۋعا بولادى؟

- ايتىپ وتكەنىمدەي،  بەرىلگەن جوبالاردىڭ جالپى سانىنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى ورتا ەسەپپەن ىسكە اسىرۋ كەزەڭىنە كوشۋدە. مىسالى، 2020 جىلى 1،2 ملرد تەڭگە سوماسىنا 49 جوبا، 2021 جىلى – 5،4 ملرد تەڭگە سوماسىنا 256 جوبا ىسكە اسىرىلعان جانە 2022 جىلى 8،5 ملرد تەڭگە سوماسىنا 237 جوبا ىسكە اسىرىلاتىن بولادى.

كورىپ وتىرعانىڭىزداي، 2022 جىلى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانعان جوبالاردىڭ جالپى سوماسى الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا كوپ، ءبىراق جوبالاردىڭ سانى از. سەبەبى، جوبالار ساناتتارىنىڭ كومبيناسياسى ءار جىلى قالا تۇرعىندارىنىڭ اعىمداعى قاجەتتىلىكتەرىنە بايلانىستى وزگەرىپ وتىرادى. مىسالى، ءبىر بيۋدجەتكە بىرنەشە ءىرى جوبالار – ۆوركاۋتتار، ارىقتار سالۋ نەمەسە كوپتەگەن شاعىن جوبالار – ۋرنالار، ورىندىقتار ورناتۋ ىسكە اسىرىلۋى مۇمكىن.

سوندىقتان، "حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى" اياسىندا جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن جوبالاردىڭ سانىنا ەمەس، ناقتى اۋلانىڭ، كوشەنىڭ، اۋداننىڭ قانداي قاجەتتىلىكتەرىن جابۋعا، قالانى نەعۇرلىم جايلى ءارى ىڭعايلى ەتۋگە نازار اۋدارعان دۇرىس دەپ سانايمىن. 

- «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» باعدارلاماسى جىل سايىن جەتىلدىرىلۋدە مە؟ جاڭالىقتار بار ما؟

- «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋى» ەلدىڭ بارلىق ءىرى قالالارىندا بار. مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2021 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا جوبانىڭ ءساتتى ەنگىزىلۋى جانە بيۋدجەتتى ۇلعايتۋ قاجەتتىلىگى اتاپ ءوتىلدى. سوندىقتان ءبىز كەلەسى جىلدان باستاپ ءبىر جوبانىڭ رۇقسات ەتىلگەن شەكتى قۇنىن 25 مىڭ اەك-كە دەيىن، ال ىسكە اسىرۋ كەزەڭىنە جىبەرۋ ءۇشىن قاجەتتى داۋىستاردىڭ ەڭ از سانىن-10-نان 50-گە دەيىن ارتتىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

باسقاشا ايتقاندا، قالا تۇرعىندارىنىڭ باستامالارى اۋقىمدى بولۋى مۇمكىن، الايدا ولاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كەمىندە 50 قالا تۇرعىنىنىڭ پىكىرىن ءبىلۋ قاجەت.

كورىپ وتىرعانىڭىزداي، داۋىستار سانىنىڭ شەگى وتە ناقتى جانە ورىندالادى. جالپى، «حالىقتىڭ بيۋدجەتكە قاتىسۋىنىڭ» شارتتارى قاراپايىم. سوندىقتان الماتى تۇرعىندارىنىڭ وسى قالالىق جوباعا قاتىسۋلارىنا، كورشىلەرىنە اۋداندى اباتتاندىرۋ مۇمكىندىگى تۋرالى ايتىپ بەرۋلەرىنە بولادى.

قالالىقتاردان الماتىنى دامىتۋ جونىندەگى يدەيا نەمەسە باستاما عانا تالاپ ەتىلەدى، ونى budget.open-almaty.kz سايتىنا 20 شىلدەگە دەيىن جىبەرۋگە ۇلگەرۋ كەرەك. اركىم ءوز يدەياسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن 31 تامىزدان 19 قىركۇيەك ارالىعىندا بارلىق كورشىلەرىن، ارىپتەستەرىن، تۋىستار مەن دوستارىن ونلاين-داۋىس بەرۋگە شاقىرا الادى. الماتىنى دامىتۋدا  ءاربىر باستاما، ءاربىر داۋىس ماڭىزدى.