تىلەۋحان ابىلدايەۆ،«الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى» الماتى قالالىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى
حالىق ساۋلىعىن ساقتاۋ – وتە كۇردەلى جانە كوپ شىعىندى قاجەت ەتەتىن پروسەسس. بۇل پروسەستە مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ اتقارار ءرولى زور. ج الپى، ءبىزدىڭ مەگاپوليستە ءمامس جۇيەسىن ىسكە اسىرۋ قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ قانداي وزگەرىستەر، قانداي قيىندىقتار بار؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ الماتى فيليالى ديرەكتورى تىلەۋحان ابىلدايەۆ جاۋاپ بەردى.
– تىلەۋحان شىلدەباي ۇلى، مەديسينا جايلى ءسوز بولعاندا ءمامس-تى اينالىپ ءوتۋ مۇمكىن ەمەس. جۇيە ەنگىزىلگەلى بەرى مەديسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگى ارتتى دەۋگە بولا ما؟
– بۇگىندە قازاقستاننىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن مەديسينالىق ساقتاندىرۋسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ەلىمىزدە ءمامس جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلگەنىنە بيىل ءتورتىنشى جىل. كەيىنگى بىرنەشە جىلدا سالادا بولعان جەتىستىكتەردىڭ باسىم بولىگى ءمامس جۇيەسىمەن تىعىز بايلانىستى.
بيىل مەديسيناعا بولىنگەن بيۋدجەت پەن وسىدان ءتورت جىل بۇرىنعى بيۋدجەتتىڭ اراسىنداعى ايىرما جەر مەن كوكتەي. مىسالى، 2023 جىلى الماتى قالاسى بويىنشا مەديسينالىق كومەككە 303 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. ونىڭ 158،6 ملرد تەڭگەسى – مەملەكەت تاراپىنان بولىنەتىن كەپىلدەندىرىلگەن تەگىن مەديسينالىق كومەك پاكەتىنە، 144،4 ملرد تەڭگەسى – مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ پاكەتىنە تيەسىلى. ياعني، الدىڭعى جىلداردى ايتپاعاندا، ءبىر عانا بيىلدىڭ وزىندە قالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بيۋدجەتى قوسىمشا 144،4 ملرد تەڭگەمەن تولىعىپ وتىر. ونىڭ ىشىندە ءسىز بەن ءبىزدىڭ سالالىق مامانداردان العان كونسۋلتاسيالارىمىز، ادەتتە باعاسى 20-30 مىڭنان كەم تۇرمايتىن كومپيۋتەرلىك توموگرافيا، ماگنيتتى-رەزونانستىق توموگرافيا، رەابيليتاسيا قىزمەتى، ءتۇرلى قىمبات وپەراسيالار مەن اناليزدەر، ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ، جۇكتى ايەلدەر مەن 18 جاسقا دەيىنگى بالالارعا كورسەتىلەتىن جوسپارلى ستوماتولوگيالىق كومەك سىندى تاعى دا باسقا قىزمەتتەر بار. مىسالى، وتكەن 9 ايدا الماتى تۇرعىندارىنا ءمامس پاكەتى شەڭبەرىندە كورسەتىلگەن ءتۇرلى قىزمەتتەرگە 105،6 ملرد تەڭگە تولەندى. ءبىر قاراعاندا بۇل جاي عانا سان بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. شىن مانىندە، ساقتاندىرىلعان ازاماتتار قالتاسىنان شىعاتىن شىعىندى قىسقارتىپ، وسىنداي قىزمەتتەردى پايدالانىپ وتىر.
– دەگەنمەن ناۋقاستار تاراپىنان تۇسەتىن شاعىم ازايماي تۇر. بۇعان نە دەيسىز؟
– قوردىڭ ماڭىزدى مىندەتىنىڭ ءبىرى – پاسيەنتتەر قۇقىعىن قورعاۋ. وسى ماقساتتا بىرنەشە كەرى بايلانىس كانالى اشىلعان. ازاماتتار مەديسينالىق كومەك دەر كەزىندە كورسەتىلمەسە نەمەسە ساپاسىنا كوڭىلى تولماسا Qoldau 24/7 ءموبيلدى قوسىمشاسى، قوردىڭ fms.kz رەسمي سايتى نەمەسە 1414 ءبىرىڭعاي بايلانىس ورتالىعى ارقىلى شاعىم قالدىرا الادى. بارلىق شاعىم مىندەتتى تۇردە قارالىپ، شەشىمىن تابادى.
تۇرعىندار كوبىنە ەمحاناعا بارعاندا تالون كۇتۋ، بازانىڭ ىستەمەي قالۋى سەكىلدى ماسەلەلەر تۋىندايتىنىن ايتىپ شاعىمدانىپ جاتادى. مۇنداي شاعىمدار مەديسينالىق قىزمەت ساپاسىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى، ءبىزدىڭ فيليال ءبىر جىلدا مەديسينالىق كومەك، ونىڭ ساپاسىنا قاتىستى 5 مىڭعا جۋىق شاعىم قارايدى.
ساراپتاپ قاراساق، قوردىڭ بارلىق ماسەلەنى شەشۋگە قۇزىرى جەتە بەرمەيدى. مىسالى، كوپتەگەن پاسيەنت كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق قىزمەتتەردى سارسىلىپ كوپ كۇتەمىز دەپ شاعىمدانىپ جاتادى. كت/مرت سىندى دياگنوستيكالىق تەكسەرۋلەر جاعىنان پروبلەما جوق، ءبىز بۇل ماسەلەنى جاڭا كلينيكالاردى جۇمىسقا تارتۋ ارقىلى شەشىپ وتىرامىز. الايدا سالالىق ماماندار تاپشىلىعى ماسەلەسىن قور شەشە المايدى. ال بۇل ءوز كەزەگىندە الىستاعى اۋىل تۇرماق، الماتى سىندى ۇلكەن قالاداعى مەديسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگىنە تىكەلەي اسەر ەتەتىن ماسەلە عوي. دارىگەر مامان دايارلايتىن ءبىر ەمەس، بىرنەشە وقۋ ورنى بار قالادا مۇنداي پروبلەما تۋىنداۋى قيسىنعا كەلمەيدى.
مەديسينا ۇيىمدارىنىڭ مەنەدجمەنتىنە، سونىڭ ىشىندە ەمحانالار مەن ستاسيونارلاردا جۇمىستىڭ ۇيىمداستىرىلۋ دەڭگەيىنە قاتىستى شاعىمدار كوپ. دارىگەر قابىلدامادى، دورەكى سويلەدى دەگەن سيپاتتاعى شاعىمدار دا بار. وندايدا تەكسەرىس جۇرگىزىلىپ، راستالعان جاعدايدا ايىپپۇل سالىنادى.
– جەكە كلينيكالاردى جۇمىسقا تارتامىز دەپ قالدىڭىز. ءبىراق كوپشىلىك جەكەمەنشىك ەمحاناعا بارىپ قارالۋعا بولاتىنىن بىلە بەرمەيدى. ءقازىر ولاردىڭ ۇلەسى قانشا؟
– مەملەكەتتىك ەمەس مەديسينا ۇيىمدارىنىڭ ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋىنا زاڭمەن جاعداي جاسالعان. جالپى، ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە جەكەمەنشىك كلينيكالاردىڭ قاتىسۋى سالادا باسەكەلەستىك تۋدىرادى. مەديسينالىق بيزنەس ازاماتتار دەنساۋلىعىن قورعاۋعا، كومەك ساپاسى مەن قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، مەملەكەتتىك ەمدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ جۇكتەمەسىن تومەندەتۋگە ەداۋىر سەپتىگىن تيگىزەدى.
ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ءمامس بويىنشا قىزمەت كورسەتەتىن جەكەمەنشىك ەمحانالار سانى دا جىل ساناپ ارتىپ كەلەدى. مىسالى، بيىل الماتى قالاسىندا 232 مەديسينا ۇيىمى قورمەن جۇمىس ىستەيدى. سونىڭ 144ء-ى – جەكەمەنشىك. ساقتاندىرۋ جۇيەسى تولىققاندى ەنگىزىلگەن ءتورت جىل ىشىندە جەكە كلينيكالار كورسەتەتىن قىزمەت سپەكترى دە ايتارلىقتاي ارتتى. بۇگىندە بىزبەن جۇمىس ىستەيتىن بيزنەس نىساندارى جالپى پراكتيكا دارىگەرىلەرىمەن، سالالىق ماماندارمەن جابدىقتالعان، گەمودياليز، ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ، مەديسينالىق وڭالتۋ، پوزيتروندى-ەميسسيوندىق توموگرافيا، ماگنيتتى-رەزونانستىق جانە كومپيۋتەرلىك توموگرافيا سىندى تاعى دا باسقا قىزمەتتەر كورسەتەدى.
– قور مەديسينا ۇيىمدارى كورسەتكەن كومەك ساپاسىن تەكسەرىپ، كەمشىلىكتەرگە جول بەرگەن جاعدايدا ايىپپۇل سالىپ وتىراتىنىن بىلەمىز. وسى جايىندا تولىعىراق ايتىپ بەرسەڭىز.
– قور – حالىققا كەپىلدەندىرىلگەن تەگىن مەديسينالىق كومەك جانە ءمامس پاكەتتەرى شەڭبەرىندە كورسەتىلگەن مەديسينالىق قىزمەتتەرگە اقى تولەيتىن قارجى وپەراتورى. سونىمەن قاتار كورسەتىلگەن قىزمەت ساپاسىن تەكسەرەدى. جالپى، بۇل ەكەۋى بىر-بىرىمەن استاسىپ جاتقان، تىعىز بايلانىستاعى دۇنيەلەر. حالىققا كورسەتىلگەن قىزمەت اقىسىن تولەمەس بۇرىن الدىمەن ونىڭ ساپاسىن تەكسەرەمىز. قۇجاتتار ارقىلى راستالعان، مەديسينالىق كومەك كورسەتۋ ستاندارتتارى مەن كلينيكالىق حاتتامالارعا ساي كورسەتىلگەن قىزمەتتىڭ عانا اقىسى تولەنەدى.
– ءمامس ارقىلى تيەسىلى قىزمەتتى كورسەتپەگەن كلينيكاعا قانداي جازا قولدانىلادى؟
– ەگەر ەمحانانىڭ نەمەسە اۋرۋحانانىڭ جۇمىس بارىسىندا كەمشىلىك جىبەرگەنى راستالعان جاعدايدا ايىپپۇل سالىنادى. مىسالى، بيىل ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا الماتىداعى مەديسينا ۇيىمدارىنىڭ 95 مىڭنان استام قىزمەتتى ءتۇرلى كەمشىلىكتەرمەن كورسەتكەنى بەلگىلى بولدى. ولارعا 629 ملن تەڭگەدەن استام ايىپپۇل سالىندى. كەمشىلىكتەر امبۋلاتورلىق-ەمحانالىق كومەك، كونسۋلتاتيۆتىك-دياگنوستيكالىق قىزمەتتەر بارىسىندا ورىن العان.
مونيتورينگ بارىسىندا كلينيكالار نەگىزىنەن ەمدەۋ پروتوكولدارىنان اۋىتقۋ، قىزمەت باعاسىن نەگىزسىز قىمباتتاتۋ، كورسەتىلمەگەن قىزمەتتى كورسەتىلدى دەپ قوسىپ جازۋ سىندى كەمشىلىكتەرگە جول بەرىپ جاتادى. قىزمەت كورسەتۋدەن نەگىزسىز باس تارتقان، كورسەتىلمەگەن قىزمەتتى كورسەتىلدى دەپ جازعان ەمدەۋ مەكەمەلەرىنە اتالعان قىزمەت قۇنىنان 300% ايىپپۇل سالىنادى. قايتارىپ الىنعان سوما مەدقىزمەتتىڭ باسقا تۇرلەرىنە جۇمسالادى.
– وسى ماسەلە جايلى الەۋمەتتىك جەلىدە، اسىرەسە فەيسبۋكتا كوپ جازىلادى. بۇعان قانداي فاكتورلار اسەر ەتىپ وتىر دەپ ويلايسىز؟
– بۇل جەردە ماسەلەنىڭ ءبىر ۇشى قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. دارى-دارمەكپەن قامتۋ دا، قىزمەت باعاسىن نەگىزسىز ءوسىرۋ دە، كورسەتىلمەگەن قىزمەتتى كورسەتىلدى دەپ قوسىپ جازۋ دا، قىزمەت كولەمىنىڭ شەكتەن اسىپ كەتۋى دە قارجىلىق ءتارتىپتىڭ تومەندىگىنەن، ەمدەۋ مەكەمەلەرىندە ءتيىستى مەنەدجمەنتتىڭ جوقتىعىنان تۋىندايتىن كەلەڭسىزدىكتەر.
سونىمەن قاتار، سيفرلاندىرۋدىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەۋى، ينتەرنەت جىلدامدىعىنىڭ تومەندىگى، جۇيەدە ءجيى بولاتىن تەحنيكالىق اقاۋلار دا سەبەپ. كەيدە مەديسينا قىزمەتكەرلەرى جۇمىسباستىلىعىنا بايلانىستى قىزمەتتى اقپاراتتىق جۇيەگە كەشىكتىرىپ ەنگىزىپ جاتاتىن جاعدايلار دا بولادى.
جالپى، قوسىپ جازۋ جىلدان جىلعا ازايىپ كەلەدى. سەبەبى ءقازىر حالىق ءبارىن كورىپ وتىرادى، ءوز قۇقىعىن جاقسى بىلەدى. ءقازىردىڭ وزىندە «دامۋمەد» سىندى ءموبيلدى قوسىمشاعا تىركەلىپ، قوسىپ جازۋ فاكتىلەرىن بايقاعان جاعدايدا قورعا شاعىمدانىپ وتىراتىن ازاماتتار بارشىلىق. بۇل ءوز كەزەگىندە كورسەتىلمەگەن قىزمەتتى كورسەتىلدى دەپ قوسىپ جازۋ فاكتىلەرىن قىسقارتۋعا سەپتىگىن تيگىزەرى انىق.
سونىمەن قاتار، الداعى ۋاقىتتا قور وسىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ەكى دەڭگەيلى مونيتورينگ ەنگىزىپ، كلينيكالارعا قويىلاتىن تالاپتاردى زاڭ ارقىلى كۇشەيتۋدى كوزدەپ وتىر. بولاشاقتا ءار پاسيەنت كورسەتىلگەن قىزمەتتى QR-كود ارقىلى راستايتىن بولادى. ازىرگە بۇل نوبايلى جوبا رەتىندە استانا، الماتى قالالارى مەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ كەيبىر كلينيكالارىندا قولدانىسقا ەنگىزىلدى.
– سۇقباتبەرگەنىڭىز ءۇشىن راقمەت!