تاعدىردىڭ تەزى: قابيجان قوجاحمەت ۇلى تۋرالى ەستەلىك
ناعاشى اتام – قابيجان قوجاحمەت ۇلى – مەنىڭ ەسىمدە جىلى ءجۇزدى، سابىرلى، ۇنەمى جىميىپ قانا جۇرەتىن مەيىرىمدى جان رەتىندە ساقتالىپتى. ول كىسى ءبىزدى كورسە بولدى، باس سالىپ قۇشاقتاپ، ماڭدايىمىزدان يىسكەيتىن. ارتىق ءسوز سويلەگەنىن نەمەسە بىرەۋمەن اڭگىمە ايتقانىن كورمەپپىن. ارى-بەرىدەن سوڭ قۇلاعى دا ەستىمەيتىن ەدى – انامنىڭ ايتۋىنشا، بۇل - سول ءبىر زۇلمات زامانداردىڭ ءىزى. قاماۋدا بولعان كەزىندە كۇرەكپەن باسىنان، اسىرەسە قۇلاق تۇسىنان سوققى العان بولۋى كەرەك دەيدى.
اتام ءار نارسەنىڭ قۇنىن جاقسى بىلەتىن. ويتكەنى ونى ءومىر ۇقتىردى. اسىرەسە، ناننىڭ قيقىمى تۇسسە، قاتتى قاپالاناتىن. ناندى قاتتى قۇرمەتتەدى. ويتكەنى سول ءۇشىن كورمەگەن قورلىعى جوق.
اڭگىمە انامنىڭ اكەسى، ناعاشى اتام – قابيجان قوجاحمەت ۇلى جايىندا. ول 1928 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ءبىر اكە، ءبىر شەشەدەن ءۇش ۇل، ءبىر قىز دۇنيەگە كەلگەن. ءبىراق، ولاردىڭ باسىنان كەشكەندەرى بىرەۋگە شىن، بىرەۋگە شىم-شىتىرىق اڭىز- ەرتەگى سياقتى كورىنۋى مۇمكىن.
بالالىق شاعى ەلدى جايلاعان اشارشىلىقپەن تۇسپا-تۇس كەلگەن. حالىق ازىق ىزدەپ، جاياۋ-جالپىلاپ بوسىپ كەتكەن شاقتا، اتام شامامەن ءۇش-تورت جاستاعى بالا بولسا كەرەك. اكەسى قوجاحمەت ولگەن ادامداردى جەرلەيمىن دەپ ەلدە قالىپ قويادى. ءبىراق، سول كۇيى ودان حابار بولمايدى، ال-دارمەنى قۇرىعان ول كوپ ۇزاماي جان تاپسىرعان بولۋى كەرەك، دەيدى انام. ال اناسى كوپپەن ەرىپ، شۇرقىراپ جىلاپ، تاماق سۇراعان بالالارىن الىپ، ەل ادامدارىمەن جولعا شىعا بەرەدى. سول ساپاردا اتامنىڭ ءبىر باۋىرى، وزىنەن ۇلكەن اعاسى جولدا اداسىپ قالىپ، تابىلمايدى. قارىنداسى دا اشتىققا شىداماي شەشەسىنىڭ قولىندا باقيلىق بولادى. قالعان ەكى بالاسىن ەرتكەن اتامنىڭ شەشەسىنىڭ بۇل كورگەنى - قيىندىقتىڭ باسى ەكەن. انامنىڭ اكەسى جايلى ايتقان بۇل اڭگىمەسى 1931-32 جىلدارعا تۇسپا-تۇس كەلسە كەرەك.
«اشتىق جىلدارى سولاي وتەدى. اكەم ءبىر اعاسىمەن بىرگە شەشەسىنىڭ ارقاسىندا ءتىرى قالعان بولۋى كەرەك. ول اعاسى كەيىننەن ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسىپ، جارالانىپ، 43-جىلدارى گوسپيتالگە تۇسەدى دە، سوعىستان سولاي ورالادى. ال اكەم جاسىنا بايلانىستى سوعىسقا الىنبايدى. ول كەزدە سول 13-14، مۇمكىن 15 جاسار بالا»، - دەيدى انام.
اشتىقتىڭ قاسىرەتى باسىلماي جاتىپ، ەلگە تاعى ءبىر ناۋبەت – سوعىس كەلدى. اۋىرتپالىقتىڭ ءبارى اتام سياقتى بالالارعا ءتۇستى. اشارشىلىق جىلدارىنان بەرى ءالى تويا تاماق جەمەگەن جۇرت ەگىن باسىنا بارىپ، ماساق تەرىپ، تابىلعانىمەن جۇرەك جالعايدى ەكەن. سونداي شاقتاردىڭ بىرىندە اتام ۇيىندەگى اناسىنا ماساق تەرىپ الا بارايىن دەپ دورباسىن اسىنا بارادى. قاسىندا ءوزى قاتارلاس ورازكە دەگەن بوزبالا بار ەكەن.
«ادامدار ەندى ءارتۇرلى عوي، سوعىستان كەلگەن ادامدار ما ەكەن، الدە سولاقاي ساياساتتان ابدەن قورقىپ قالعان بىرەۋلەر مە ەكەن. جارالانىپ كەلگەن بىرەۋلەر مە ەكەن. ول جاعىن ناقتى بىلمەيمىن، ايتۋعا دا قورقادى عوي ول زاماننىڭ ادامدارى. سونداي ءبىر ادامدار ەكى بالانى ۇستاپ الادى. ءبىراق اكەم دە، قاسىنداعى بالا دا ەشتەڭە الماعان ەكەن. ەكەۋىن ۇستاپ، تۇرمەگە قاماتادى. الدىمەن اۋىلداعى مەكتەپ ىشىندە ۇستايدى. وزدەرى جاساماعان ۇرلىقتى مويىنداتىپ، ءىستى قىلادى. سەندەر مويىنداساڭدار بولدى، ءتۇبى اقتاپ الامىز دەپ ايتسا كەرەك»، - دەدى اڭگىمەسىن جالعاعان انام.
ءسويتىپ، اتام ءوزى جاساماعان ۇرلىق ءۇشىن سوتتالىپ كەتە بارادى. ونسىز دا تاعدىردان جەگەن تاياعى ازداي شەشەسى بايعۇس بالاسىن ءبىر كورۋ ءۇشىن جاياۋ-جالپىلاپ اۋدانداعى تۇرمەگە قايتا-قايتا بارادى ەكەن. ءبىراق، قانشا بارسا دا، بالاسىمەن جولىعا الماپتى. زار جىلاعان كۇيى دورباسىنداعى ازىن-اۋلاق ناندى اسىنعان كۇيى قايتادى ەكەن.
كوپ ۇزاماي سوت بولادى. اۋىل ادامدارى «بۇل بالالاردىڭ ەش كىناسى جوق، ەشقانداي استىق اكەلگەن جوق، نەگە قامايسىڭدار» دەپ ارا تۇسەدى. سول كەزدەگى اۋىل باسشىلارىنىڭ ءبىرىن كورسەتىپ، «استىق وسىلاردىڭ ۇيىندە، ءقازىر كورسەتەمىز» دەپ شۋلايدى. سوندا اتامنىڭ سوعىستان ورالعان اعاسى «ەلدى شۋلاتپاڭدار، امان بولسا، كەلەر» دەپ باسۋ ايتقان ەكەن. وسىلايشا، ءبىر قاپ تۇرماق، ءبىر ۋىس استىق الماعان اتام اباقتىعا كەتە بارادى. تار قاپاستا 7 جىلداي ۋاقىتىن وتكىزەدى. كەيىننەن ستالين قايتىس بولعاننان كەيىن، اقتالىپ شىعادى.
ءبىراق اۋىلعا ورالعاندا، جالعىز باۋىرى مەن اناسى ومىردەن ءوتىپ كەتكەن ەدى. اناسى – ۋايىم مەن قۇسالىقتان، اعاسى بولسا، سوعىستان جاراقاتتانىپ كەلگەسىن، ول دا كوپ ۇزاماي قايتىس بولعان.
«اكەم سونداي قيىندىق كورگەن. نەگىزىنەن ءومىر بويى مالشى بولدى. جۇمىسىنا ادال بولدى. ۇرلىق ىستەمەك تۇگىلى، وندايدى ويعا الۋدان قورقاتىن. تۇرمەدە كورگەن زورلىق-زومبىلىعىن كوپ ايتا قويمايتىنىن شەشەم ايتىپ وتىراتىن. ءبىراق ءوزى ەشقاشان كورگەن قيىندىعىن بىزگە ايتىپ كورگەن ەمەس»، - دەپ اياقتادى اكەسى تۋرالى اڭگىمەسىن انام.
وزەگى قانشا ورتەنسە دە، تاعدىر قانشا سىناسا دا سول كەزدەگى ادامداردىڭ ىشكى رۋحى بيىك بولعان شىعار. ولاي بولماسا، مۇندايعا ەزىلىپ، تاعدىرعا وكپە ايتاتىندار ءقازىر دە بارشىلىق. اتامنىڭ ىشكى رۋحىنىڭ مىقتىلىعى بولار، ەلگە ورالا سالا شاڭىراق قۇرىپ، اجەممەن باس قوسادى. وسى اڭگىمەنى بايانداپ بەرگەن مەنىڭ انام – اتامنىڭ كوزىنىڭ نۇرى بولعان تۇڭعىش بالاسى. قابيجان قوجاحمەت ۇلى 2008 جىلى ومىردەن ءوتتى.
بۇل – ءبىر عانا ادامنىڭ تاعدىرى. ءبىراق سول كەزدەگى سان مىڭداعان تاعدىرلار بىر-بىرىنە ۇقساس. بۇل ەستەلىك – تاعدىردىڭ تەپەرىشىنە توتەپ بەرگەن، رۋحى بيىك قايسار حالىقتىڭ ءبىر وكىلىنە دەگەن تاعزىم. اتامنىڭ ءومىرى ارقىلى ءبىز سول ءبىر زۇلمات جىلداردىڭ شىندىعىن تانىپ، كوز الدىمىزعا ەلەستەتەمىز. ەشبىر ەلدە مۇنداي اپاتتار ەندى قايتالانباسىن!