جەتى شەلپەك – قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق رۋحاني دۇنيەتانىمىنان باستاۋ العان، اتا-بابا رۋحىنا تاعزىم مەن جاقسىلىققا نيەت ەتۋدىڭ كورىنىسى. بۇل ءداستۇر ارقىلى حالىق وتكەنگە قۇرمەت ءبىلدىرىپ، بۇگىنگە بەرەكە، بولاشاققا اماندىق تىلەگەن. جەتى سانىنىڭ كيەلىلىگىمەن استاسقان بۇل عۇرىپتىڭ تاريحى مەن ءمانى بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ماڭىزىن جويعان ەمەس.
قازاق حالقىنىڭ رۋحاني الەمىندە تەرەڭ ماعىناعا يە، عاسىرلار سۇزگىسىنەن وتكەن سالت-داستۇرلەر از ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – جەتى شەلپەك تاراتۋ. بۇل – جاي عانا داستارقان جايۋ نەمەسە تاعام ازىرلەۋ ەمەس، اتا-بابا رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، وتكەنگە قۇرمەت، بۇگىنگە بەرەكە، بولاشاققا تىلەك ارناعان ەرەكشە عۇرىپ.
جەتى شەلپەكتىڭ تاريحى
جەتى شەلپەك تاراتۋ ءداستۇرىنىڭ تامىرى كونە تۇركىلىك تانىممەن، يسلامدىق سەنىممەن استاسىپ جاتىر. قازاق دۇنيەتانىمىندا «جەتى» سانى كيەلى ۇعىم رەتىندە قابىلدانعان: جەتى اتا، جەتى قازىنا، جەتى كۇن، جەتى قابات اسپان، جەتى قابات جەر. سوندىقتان جەتى شەلپەك – سيمۆولدىق مانگە يە، رۋحاني تازارۋ مەن دۇعا-نيەتتىڭ كورىنىسى.
ەرتەدە بۇل ءداستۇر جۇت، ىندەت، اۋىر كەزەڭدەردە نەمەسە ءبىر ءقاۋىپتىڭ الدىن الۋ نيەتىمەن ورىندالعان. سونداي-اق مارقۇمداردىڭ ارۋاعىنا باعىشتاپ، اللادان كەشىرىم تىلەۋ ماقساتىندا دا جەتى شەلپەك پىسىرىلگەن. يسلام ءدىنىنىڭ ىقپالىمەن بۇل عۇرىپقا قۇران باعىشتاۋ، دۇعا جاساۋ كەڭىنەن ەندى.
جەتى شەلپەك تاراتۋدىڭ ماڭىزى
جەتى شەلپەك تاراتۋدىڭ نەگىزگى ءمانى – ساداقا بەرۋ، جاقسىلىق تىلەۋ، بىرلىك پەن مەيىرىمدى ارتتىرۋ. شەلپەك ءپىسىرىلىپ، كورشى-قولاڭعا، اعايىن-تۋىسقا، مۇقتاج جاندارعا تاراتىلىپ، دۇعا جاسالادى. بۇل – تىرىلەردىڭ مارقۇمدارعا دەگەن پارىزى، ال تىرىگە – ساۋاپ پەن رۋحاني تىنىشتىق.
حالىق اراسىندا جەتى شەلپەك كوبىنە:
• جۇما كۇنى،
• بەيسەنبىدەن جۇماعا قاراعان تۇندە،
• تۇسىنىكسىز ءتۇس كورگەندە،
• ۇيدە مازاسىزدىق، بەرەكەسىزدىك سەزىلگەندە،
• جولعا شىعار الدىندا،
• اۋىرعان جاننىڭ ساۋلىعىن تىلەۋ ءۇشىن
تاراتىلادى.
بۇل ءداستۇر ادامنىڭ نيەتىن تۇزەپ، جۇرەگىن سابىرعا شاقىرادى. «نيەت تۇزەلسە – ءىس تۇزەلەدى» دەگەن حالىق دانالىعى جەتى شەلپەك ارقىلى ايقىن كورىنىس تابادى.
ءداستۇردىڭ تاربيەلىك ءمانى
جەتى شەلپەك – ۇرپاقتى يماندىلىققا، قايىرىمدىلىققا، اتا-بابا رۋحىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەيتىن رۋحاني مەكتەپ ىسپەتتى. بالالار بۇل ءداستۇر ارقىلى ۇلكەنگە قۇرمەت، كىشىگە ىزەت كورسەتۋدى، داستارقاننىڭ ءقادىرىن، ءبولىسۋدىڭ ساۋابىن ۇيرەنەدى.
قازىرگى زاماندا جەتى شەلپەك ءداستۇرى كەي وڭىرلەردە ۇمىت بولا باستاعانىمەن، سوڭعى جىلدارى ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا بەتبۇرىس ارتىپ، بۇل عۇرىپ قايتا جاڭعىرىپ كەلەدى. ول – حالىقتىڭ رۋحاني تامىرىنان اجىراماعانىنىڭ بەلگىسى.
قورىتىندى
جەتى شەلپەك تاراتۋ – قازاق حالقىنىڭ جۇرەك تۇبىنەن شىققان، تەرەڭ فيلوسوفياسى بار ءداستۇر. ول وتكەن مەن بۇگىندى، ءتىرى مەن باقيدى جالعايتىن التىن كوپىر ىسپەتتى. وسىنداي سالتتاردى ساقتاۋ – ۇلتتىق بولمىسىمىزدى، رۋحاني تۇتاستىعىمىزدى ساقتاۋدىڭ ءبىر جولى.