قازۇۋ مەديسينا فاكۋلتەتىنىڭ دوسەنتى ساكەن جۇمات ۇلى مەن قازۇۋ مەديسينا فاكۋلتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، كارديوحيرۋرگ، ەپيدەميولوگ الىبەك مەرەكە ايگەرىم ەسىمحاننىڭ «AI عىلىم» باعدارلاماسىندا سۇقبات بەردى. باعدارلامانىڭ جاڭا شىعارىلىمىندا ماماندار جاساندى ينتەللەكتتىڭ مەديسينا سالاسىنداعى قولدانىلۋى، ونىڭ مۇمكىندىكتەرى مەن قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىن تالقىلادى.
باعدارلاما قوناعى ساكەن جۇمات ۇلى جاساندى ينتەللەكتتىڭ بۇگىنگى كۇننىڭ جاڭالىعى ەمەس ەكەنىن، ونىڭ ءتۇپ-تامىرى بۇرىنعى كيبەرنەتيكادا جاتقانىن ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا كيبەرنەتيكا جاڭا دەڭگەيدە دامىپ، «قولدانىس اياسى كەڭ، پايدالى جانە بولاشاعى زور» جاساندى ينتەللەكت دەپ اتالاتىن قۇرالعا اينالدى.
مامان ءجي-دىڭ دياگنوستيكاداعى ارتىقشىلىعىن ءتۇسىندىردى. ونىڭ سوزىنشە، كومپيۋتەرلىك توموگرافيا ناتيجەلەرىن تالداۋ كەزىندە جي دارىگەرگە ۇلكەن كومەك كورسەتە الادى. كەي جاعدايلاردا ادامنىڭ كوزى بايقاي المايتىن ۇساق كەسكىندەر بولادى. ال جاساندى ينتەللەكت كەسكىندى جەتى ءجۇز ەسە ۇلكەيتىپ، كوزگە كورىنبەيتىن وزگەرىستەردى ءدال انىقتاي الادى.
«ادام كوزى كورمەيتىن نارسەنى جاساندى ينتەللەكت انىق كورە الادى»، – دەيدى ول.
مەديسينادا جاساندى ينتەللەكتتىڭ قولدانىلۋى كەڭەيىپ كەلەدى
الىبەك مەرەكەنىڭ ايتۋىنشا، جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارى قازىرگى تاڭدا قازاقستان مەديسيناسىنا عانا ەمەس، الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە دە بەلسەندى ەنىپ جاتىر.
«اقش-تا دارىلەر مەن تاعام قاۋىپسىزدىگىن باقىلايتىن ورتالىقتىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا، 800-گە جۋىق جاڭا تەحنولوگيا جاساندى ينتەللەكتتىڭ نەگىزىندە سەرتيفيكاتتاۋدان ءوتىپ، كلينيكالارعا ەنگىزىلگەن»، – دەيدى ول.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، جاساندى ينتەللەكتتىڭ باسىم بولىگى راديولوگيا سالاسىندا قولدانىلىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، جۇرەك-قان تامىر اۋرۋلارىنىڭ دامۋ ءقاۋپىن بولجاۋ الگوريتمدەرى بەلسەندى دامىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى.
«جاساندى ينتەللەكت مەكسيكادا جاتىرىشىلىك ۇرىقتاندىرۋ تەحنولوگيالارىندا دا قولدانىلىپ ءجۇر. ال حيرۋرگيا سالاسىندا اقش، ەۋروپا جانە جاپونيا كلينيكالارىندا روبوتتار جاساندى ينتەللەكتتىڭ كومەگىمەن وتا جاساپ جاتىر»، – دەدى الىبەك مەرەكە
ول وتاندىق تاجىريبەدەن دە مىسال كەلتىردى. ونىڭ سوزىنشە، تراۆماتولوگ-ورتوپەد سابيت ماقانوۆ «ستالكەر» دەپ اتالاتىن ارنايى قۇرىلعى ارقىلى بۋىنعا وپەراسيا جاسايدى. بۇل ءادىستىڭ جاقسى ناتيجەلەرى جاقىندا وتكەن مەديسينالىق كونفەرەنسيادا كورسەتىلگەن.
قازاقستاندا قانداي جي تەحنولوگيالارى سىناقتان ءوتىپ جاتىر؟
الىبەك مەرەكە جاساندى ينتەللەكت جاڭا تەحنولوگيا بولعاندىقتان، ونى دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋ بىرنەشە كەزەڭنەن تۇراتىنىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ازىرلەمە الدىمەن دامۋ كەزەڭىنەن وتەدى، كەيىن تىركەلەدى. سودان سوڭ كلينيكالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ساراپتامادان وتكىزىلەتىن كوپساتىلى تەكسەرىس باستالادى. تەك حالىققا شىنايى پايداسى دالەلدەنگەننەن كەيىن عانا تەحنولوگيانى قولدانۋعا رۇقسات بەرىلەدى.
قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا جاساندى ينتەللەكتكە نەگىزدەلگەن قىرىققا جۋىق تەحنولوگيا پيلوتتىق رەجيمدە تەستىلەنىپ جاتىر. سولاردىڭ ءبىرى – جاساندى ينتەللەكت تەراپيەۆتى. وعان ناۋقاستار تىكەلەي سۇراق قويا الادى. بۇل جۇيە 30 كلينيكادا سىناقتان ءوتىپ جاتىر. سونىمەن قاتار ينسۋلت، ميعا قان قۇيىلۋ جانە باسقا دا نيەۆرولوگيالىق جاعدايلاردى انىقتاۋعا جانە دياگنوز قويۋعا باعىتتالعان جاساندى ينتەللەكت ستارتاپتارى بار. قازىرگى تاڭدا بۇل جۇيەلەر 17 كلينيكادا تەستتەن ءوتتى. دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ءارى قاراي دا بىرنەشە ساتىلى ساراپتاما كەزەڭىنەن وتكىزەدى.
«ەگەر سىناق ناتيجەلەرى وڭ بولسا، تەحنولوگيا كلينيكالارعا كەڭىنەن تارالادى دەپ ۇمىتتەنىپ وتىرمىز»، – دەدى مامان.
وپەراسيا جاساۋ بارىسىندا جاساندى ينتەللەكت تىكەلەي كومەكتەسكەن جاعدايلار بولدى ما؟
الەمدىك تاجىريبەدە جاساندى ينتەللەكت وپەراسياعا دەيىنگى، وپەراسيا بارىسىنداعى جانە كەيىنگى كەزەڭدەردە قولدانىلىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى الىبەك مەرەكە ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىردى.
ونىڭ ايتۋىنشا، توموگرافيا مەن مرت كەسكىندەرىن تالداۋ كەزىندە جي دەرتتىڭ ناقتى ورنالاسقان جەرىن، زاقىم كولەمىن جانە تىندەردىڭ جاعدايىن انىقتاپ بەرە الادى. تانىمدىق جۇكتەمە كوپ بولعان كەزدە ادام قاتەلەسۋى مۇمكىن، ال جاساندى ينتەللەكت بۇل كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرا الادى.
سابيت ماقانوۆتىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، مامان جي بۋىنعا وتا جاساۋ كەزىندە قانداي ءتىندى كەسۋ، قانداي قيمىل جاساۋ كەرەكتىگىن كورسەتىپ، باعىتتاپ وتىراتىنىن ايتتى. سونىمەن قاتار وتا جاساۋ بارىسىندا دارىگەردىڭ قولى دىرىلدەيتىن جاعدايلاردا روبوت-حيرۋرگتاردىڭ كومەگى اسا ءتيىمدى. ويتكەنى جي روبوتتاردىڭ ناقتى ايماقتان شىعىپ كەتپەۋىن، باسقا اعزاعا زيان تيمەۋىن باقىلايدى، روبوتتىڭ دالدىگىن ساقتاۋعا كومەكتەسەدى.
جي قولدانۋ پاسيەنت دەرەكتەرىنىڭ قۇپيالىعىنا اسەر ەتە مە؟
باعدارلامادا پاسيەنت دەرەكتەرىنىڭ قۇپيالىعى تۋرالى دا ءسوز قوزعالدى. الىبەك مەرەكە مەديسينالىق دەرەكتەرمەن جۇمىس جاساعان كەزدە قۇپيالىق بويىنشا ماسەلەلەر تۋىندايتىنىن ايتتى. ويتكەنى مەديسينا سالاسىندا دەرەكتەردىڭ اۋقىمى وتە ۇلكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا تەك مەديسينالىق مالىمەتتەردىڭ ءوزى 500 تەرابايتقا جەتەدى.
«پاسيەنت دەرەگى قورعالۋى ءۇشىن، الدىمەن مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سيفرلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ قاجەت. دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەيتىن ماماندار قۇپيا سوزدەردى دۇرىس قولدانىپ، اقپاراتتى ءاردايىم قورعالعان قۇرىلعىلاردا ساقتاۋى كەرەك»، – دەيدى ول.
«دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندەگى ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، دارىگەرلەر سوزىلمالى اۋرۋمەن اۋىراتىن ءجاسوسپىرىمنىڭ مەديسينالىق دەرەكتەرىن ارنايى الگوريتمدەرگە ەنگىزگەن. سول بويىنشا جاساندى ينتەللەكت وعان ەمدەۋ تۋرالى ۇسىنىستار بەرگەن جانە ول ناۋقاستىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا كومەكتەستى. مەن بۇل جاعدايدى الەۋمەتتىك جەلىدەن كوردىم»، – دەدى الىبەك مەرەكە.
جي مامانداردىڭ قاتىسۋىنسىز جاڭا نارسە ويلاپ تابا المايدى.
الىبەك مەرەكە تەحنولوگيانى ءتيىمدى قولدانۋ ءۇشىن وعان دۇرىس نۇسقاۋ بەرۋدىڭ ماڭىزىن ءتۇسىندىردى.
«كەي ادامدار چات جپت-عا سۇراعىن توتەسىنەن قويا سالادى. ال جي ادامنىڭ ماقساتىن سەزبەيدى. سوندىقتان سۇراق قويعاندا ناقتى نۇسقاۋ بەرىپ سۇراۋ كەرەك»، – دەدى ول.
ماماندار ءجي-دىڭ دارىگەر جۇمىسىنا پايداسى كوپ ەكەنىن، ءبىراق دارىگەردىڭ ورنىن باسا المايتىنىن ايتتى.
«سەبەبى جي مامانداردىڭ قاتىسۋىنسىز جاڭا نارسە ويلاپ تابا المايدى، تەك ادامدار بەرگەن قولجەتىمدى اقپارات نەگىزىندە جۇمىس ىستەيدى»، – دەدى ساكەن جۇمات ۇلى.
ساكەن جۇمات ۇلى جاساندى ينتەللەكتتىڭ ينتەرنەتتەگى قولجەتىمدى اقپاراتقا سۇيەنەتىنىن، ينتەرنەتتە جالعان اقپارات بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى. جي پايدالى كەڭەس بەرە العان كۇننىڭ وزىندە، ناۋقاستىڭ دارىگەرمەن اقىلداسىپ، ەم قابىلداعانى ءجون ەكەنىن ەسكەرتتى.