ءبىز تىعىرىقتان شىعار جولدىڭ ساڭىلاۋى دا كورىنبەيتىن قيىن كۇندەردەن قاقتىعىس پەن قانتوگىسكە ۇرىنباي امان شىعىپ، ەشكىمگە ەسەمىزدى جىبەرمەي، جاڭا سيپاتتاعى قازاق مەملەكەتىن قۇردىق. بۇگىنگى جانە بولاشاق ۇرپاق مۇنى ءاردايىم ءبىلىپ وتىرۋى كەرەك.
قاسىم-جومارت توقايەۆ.
2018 جىلدىڭ باستى وقيعالارى
- «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى».
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ۇلتتىق دومبىرا كۇنى تۋرالى (2018 جىلعى 12 ماۋسىم، № 699) جارلىعى
- ەل استاناسىنىڭ 20 جىلدىعى
- «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى.
- بەسىنشى كاسپيي ءسامميتى.
قازاقتىڭ جانى مەن رۋحى
2018 جىلعى 1 شىلدە كۇنى ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇلتتىق دومبىرا كۇنى تويلاندى. مەملەكەت باسشىسى ەلوردا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى الدىندا سويلەگەن سوزىندە بارشا قازاقستاندىقتاردى ۇلتتىق دومبىرا كۇنىمەن قۇتتىقتاپ، بۇل مۋزىكالىق اسپاپ قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىندا ايرىقشا ورىن الاتىنىن ايتتى.
– جاقىندا مەنىڭ جارلىعىممەن شىلدەنىڭ ءبىرىنشى جەكسەنبىسى ۇلتتىق دومبىرا كۇنى دەپ جاريالانعانىن بىلەسىزدەر. بۇگىن بۇل مەرەكەنى ەلىمىزدىڭ بارلىق ءوڭىرى اتاپ وتۋدە. دومبىرا – قازاقتىڭ جانى، رۋحى، تاريحى، ءسالت-داستۇرى، بۇكىل ءبىتىم-بولمىسى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
بۇگىندە دومبىرا قازاقتىڭ برەندى بولىپ سانالادى. دومبىرا مەن كۇي يۋنەسكو شەشىمىمەن ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالارىنىڭ تىزىمىنە ەنگەن. «قازاق ەلى» الاڭىندا وتكەن ءىس-شارا بارىسىندا ديريجەر ايتقالي جايىموۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن 2 مىڭنان استام ونەرپاز ءبىر وركەستر رەتىندە دومبىرامەن قازاقتىڭ بەلگىلى كۇيلەرىن ورىندادى.
12 تامىزدا اقتاۋدا بەسىنشى كاسپيي ءسامميتىنىڭ پلەنارلىق وتىرىسى ءوتىپ، كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن بەكىتكەن تاريحي قۇجات قابىلداندى. بەس مەملەكەت كوشباسشىلارىنىڭ ءباتۋالاستىق جانە بارلىق تاراپتاردىڭ مۇددەلەرىن ءوزارا ەسەپكە الۋ نەگىزىندە تۇجىرىمدالعان بازالىق حالىقارالىق شارتقا – كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى تۋرالى كونۆەنسياعا قول قويۋى جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋدىڭ باستى وقيعاسى بولدى.
2018 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان قازاقستان بۇۇ-نىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ءتوراعالىققا كىرىستى. ساياسي ارەناداعى ساليقالى كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە كاسپييدىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى بەكىتىلىپ، ەلوردا تورىندە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزى تابىستى ءوتتى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قاڭتارداعى اقش-قا ساپارىنا ايرىقشا ماڭىز بەرگەنىمىز ءجون. ەلباسى ۆاشينگتونعا ساپارىندا دونالد ترامپپەن كەزدەستى. دونالد ترامپ اقش تاراپى قازاقستاندى ورتالىق ازيا وڭىرىندەگى بولاشاعى زور، ستراتەگيالىق ارىپتەس دەپ ەسەپتەيتىندىگىن، سونىمەن بىرگە وڭىرلىك بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتىڭ شەشۋشى فاكتورى رەتىندە باعالايتىنىن جەتكىزدى. ال، نيۋ-يورككە ساپارىندا ەلباسى قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ءتوراعالىعى اياسىندا اتالعان كەڭەستىڭ «جاپپاي قىرىپ-جوياتىن قارۋدى تاراتپاۋ: شارالار مەن سەنىم» وتىرىسىن وتكىزدى. اقش-قا رەسمي ساپار اياسىندا اۆياسيا جانە عارىشتىق زەرتتەۋلەر، مۇناي حيمياسى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى، سونداي-اق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ سالاسىنداعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان 7 ميلليارد دوللارعا جۋىق قارجى كولەمىندەگى ينۆەستيسيا جانە ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى 20-دان استام كوممەرسيالىق قۇجاتقا قول قويىلىپ، 3 ۇكىمەتارالىق كەلىسىم جاسالدى!
2018 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا قازاقستان توعىز جىلدان استام ۋاقىت ىشىندە العاش رەت قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ اۋعانستانعا ءبىرىنشى ميسسياسىن ۇيىمداستىردى. «حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قولداۋ: قاۋىپسىزدىك پەن دامۋدىڭ ءوزارا تاۋەلدىلىك ۇلگىسى رەتىندە اۋعانستان مەن ورتالىق ازياداعى وڭىرلىك ارىپتەستىكتى قۇرۋ» تاقىرىبىندا مينيسترلىك دەڭگەيىندەگى پىكىرتالاستار وتكىزدى. ايتا كەتەرلىگى، ليۆانداعى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ۋاقىتشا كۇشتەرى قۇرامىندا قىزمەت ەتەتىن «بۇۇ كوگىلدىر كاسكاسى» قاتارىن قازاقستاننان بارعان 120 بىتىمگەردىڭ تولىقتىرۋى دا ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى جەتىستىگى دەۋگە بولادى.
2018 جىلدىڭ 12 تامىزىندا اقتاۋدا 5ء-شى كاسپيي ءسامميتى ءوتىپ، وعان تەڭىز جاعالاۋىنداعى قازاقستان، ازەربايجان، يران، رەسەي جانە تۇرىكمەنستان ەلدەرىنىڭ پرەزيدەنتتەرى قاتىستى. ءدال وسى القالى جيىن بارىسىندا 25 جىلدان بەرى كۇرمەۋى كۇردەلى پروبلەماعا اينالىپ كەلگەن كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى ايقىندالدى. قۇجاتتا كاسپييدى بەيبىتشىلىك پەن تاتۋ كورشىلىكتىڭ ءارى دوستىقتىڭ ايماعىنا اينالدىرۋ، تەڭىزدى بەيبىت ماقساتتا پايدالانۋ، ەلدەردىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، كاسپيي تاراپتارىنا جاتپايتىن قارۋلى كۇشتەردى بولدىرماۋ ەسكەرىلگەن. سونىمەن قاتار ءتۇرلى رەجىمدەر ارقىلى اكۆاتوريالاردى ايماقتارعا ءبولۋ بويىنشا كونسەنسۋسكە قول جەتكىزىلدى. تەرريتوريالىق سۋلار 20-15 تەڭىز ءميلى ەنىمەن بەكىتىلدى. ءاربىر مەملەكەت ءوزىنىڭ تەڭىز تۇبىندەگى سەكتورىنىڭ شەكاراسىندا جەر قويناۋىن پايدالانۋدا تاۋەلسىز قۇقىعىن جۇزەگە اسىرادى. تەڭىز تۇبىمەن ماگيستارلدى قۇبىرلاردى، كابەلدى تارتۋ مۇمكىندىگى دە ەسكەرىلگەن. بۇل رەتتە ەكولوگيالىق تالاپتار ساقتالۋى ءتيىس.
كاسپيي كونۆەنسياسىنىڭ قابىلدانۋى، ساراپشىلار ايتقانداي، كاسپيي تەڭىزىنىڭ جاعاسىنداعى بەس مەملەكەتتىڭ 25 جىلدىق كەلىسسوزىنە نۇكتە قويدى. وسىناۋ تاريحي قۇجات - قازاقستاننىڭ كەلەشەكتەگى بۋىنى ءۇشىن اسا اۋقىمدى مۇرا بولىپ قالادى دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا بولادى. ويتكەنى، بۇل قۇجات ەڭ الدىمەن قازاقستاننىڭ حالىقارالىق شەكاراسىن بەكەمدەۋگە نۇكتە قويىلۋىمەن قۇندى ەدى.
نۇر-سۇلتان تورىندە وسىمەن التىنشى رەت وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزىنە بارلىق الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ وكىلدەرى، سونىمەن قاتار بەدەلدى ءدىني ليدەرلەر، ساياسي قايراتكەرلەر مەن حالىقارالىق ۇيىم وكىلدەرىنەن قۇرالعان 46 ەلدەن 82 دەلەگاسيا قاتىستى.
16 قاڭتار
امەريكا قۇراما شتاتتارىندا اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ پەن قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ كەزدەسۋى ءوتتى. بۇل ساپار قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى تىعىز كوممەرسيالىق جانە ساۋدا بايلانىستارىن نىعايتىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا جانە ەكى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.
ەلباسى بۇل شارالار قازاقستاننىڭ 2050 جىلعا قاراي الەمنىڭ وزىق دامىعان وتىز جاھاندىق ەكونوميكاسىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ءۇشىن ماڭىزدى بولعانىن اتاپ ءوتتى. ساپار بارىسىندا ءبىرقاتار كوممەرسيالىق كەلىسىم-شارتتار مەن قۇجاتتارعا، ونىڭ ىشىندە «Boeing»، «GE Transportation»، «ەير استانا»، «قازاقستان تەمىرجولى» جانە «سكات» كومپانيالارىنىڭ 2،5 ميلليارد اقش دوللارىنان استام كولەمدە امەريكالىق ونىمدەر مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋ جونىندەگى جاڭا كەلىسىمدەرىنە قول قويىلدى.
ءبىزدىڭ دايەكتەمە:
كەزدەسۋدە ەلباسى كەلتىرگەن دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، امەريكا قازاقستان ەكونوميكاسىنا سالىنعان تىكەلەي ينۆەستيسيالاردىڭ كولەمى بويىنشا ەكىنشى ورىندا. تاۋەلسىزدىك جىلدارى ىشىندە امەريكالىق كومپانيالار تاراپىنان قازاقستانعا 50 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيسيا قۇيىلدى. وتكەن جىلى ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2 ميلليارد دوللارعا جەتتى.
اقش-تىڭ ىسكەر توپتار وكىلدەرى قازاقستانمەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە زور قىزىعۋشىلىق تانىتتى.مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەسمي ساپارى اياسىندا اۆياسيا جانە عارىشتىق زەرتتەۋلەر، مۇناي حيمياسى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى، سونداي-اق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ سالاسىنداعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالعان 7 ميلليارد دوللارعا جۋىق قارجى كولەمىندەگى ينۆەستيسيا جانە ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى 20-دان استام كوممەرسيالىق قۇجاتقا قول قويىلدى. بۇدان بولەك، ساپار بارىسىندا 3 ۇكىمەتارالىق كەلىسىم جاسالدى.
18 قاڭتار
نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ توراعالىعىمەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ «جاپپاي قىرىپ-جوياتىن قارۋدى تاراتپاۋ: سەنىم شارالارى» اتتى وتىرىسى ءوتتى. وندا مەملەكەت باسشىسى كەڭەس مۇشەلەرىنە ارناپ مالىمدەمە جاسادى.
– ءبىز قازاقستاننىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولىپ سايلانۋىن جانە بۇگىنگى ءتوراعالىق قىزمەتىمىزدى الەمدىك قوعامداستىقتىڭ ەلىمىزگە جانە ونىڭ بەيبىتشىل ساياساتىنا دەگەن سەنىمى دەپ بىلەمىز. بۇل مارتەبەلى قىزمەتتەگى ورتالىق ازيانىڭ ءبىرىنشى مەملەكەتى بولا وتىرىپ، ءبىز دۇنيەجۇزىلىك ۇيىمنىڭ بۇل ماڭىزدى ورگانىنداعى ءوڭىر حالىقتارىنىڭ «ۇنىنە» اينالدىق، – دەدى ەلباسى.
20 اقپان
«قازاق ءتىلى ءالىپبيىن كيريلليسادان لاتىن گرافيكاسىنا كوشىرۋ تۋرالى» 2017 جىلعى 26 قازانداعى №569 جارلىققا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جاڭا جارلىعى جاريالاندى.
5 ناۋرىز
مەملەكەت باسشىسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىنا قاتىستى
ەلباسى بىرلەسكەن وتىرىس بارىسىندا حالىققا ارنالعان «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى» اتتى ۇندەۋىن جاريالادى. وندا ءاربىر وتباسىنا باسپانا الۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن بەرۋ، جالاقىسى تومەن جۇمىسشىلاردىڭ ەڭبەكاقىسىن كوبەيتۋ ءۇشىن ولاردىڭ سالىق جۇكتەمەسىن ازايتۋ، جوعارى ءبىلىم الۋدىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرىپ، ستۋدەنت جاستاردىڭ جاتاقحاناداعى جاعدايىن جاقسارتۋ، شاعىن نەسيە كولەمىن كوبەيتۋ، سونداي-اق ەلدى گازبەن قامتاماسىز ەتۋ ءىسىن جالعاستىرۋ جونىندەگى باستامالار قامتىلعان.
28 ءساۋىر
«بەس الەۋمەتتىك باستاما – قوعامنىڭ الەۋمەتتىك بىرلىگىنىڭ تۇعىرى» . قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XXVءى سەسسياسىنىڭ كۇن تارتىبىندەگى نەگىزگى ماسەلە وسىلاي اتالدى. «ءبىز سىرتقى جاعدايلارعا قاراماستان، بەس جاڭا جوبانى جۇزەگە اسىرۋدى باستادىق»،– دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ. مەملەكەت باسشىسى «بەس الەۋمەتتىك باستامانى» ىسكە اسىرۋدىڭ نەگىزگى ءۇش فاكتورىنا توقتالىپ، ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك ساياساتىنىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرىن اتاپ ءوتتى.
23 مامىر
نۇر-سۇلتاندا V حالىقارالىق «KADEX-2018» قارۋ-جاراق جانە اسكەري-تەحنيكالىق مۇلىك كورمەسىنىڭ اشىلۋ ءراسىمى بولدى.
مەملەكەت باسشىسى راسىمگە قاتىسۋشىلارعا ارنالعان سوزىندە «KADEX-2018» كورمەسى اياسىندا «قازاقستانداعى عارىش كۇندەرى» اتتى حالىقارالىق فورۋمنىڭ ءوتۋى بيىلعى شارانىڭ باستى ەرەكشەلىگى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستان پرەزيدەنتى «KADEX-2018» كورمەسىنىڭ قارۋ-جاراق پەن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىنداعى الەمدىك ماڭىزى بار جيىنعا اينالعانىن ايتتى.
– كورمەگە الەمنىڭ 28 ەلىنەن 318 كومپانيا قاتىسىپ وتىر. كورمە قوناقتارى قورعانىس ونەركاسىبى كەشەنى جانە عارىش سالاسىنداعى سوڭعى جەتىستىكتەرمەن تانىسا الادى. بۇل جولى ەلەكتروندىق جۇيە مەن بايلانىس جانە قارۋ-جاراقتى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋعا ايرىقشا ءمان بەرىلدى، – دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
6 ماۋسىم
قازاقستان پرەزيدەنتى جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنا مەملەكەتتىك ساپارمەن بارىپ، قحر ءتوراعاسى سي سزينپينمەن كەڭەيتىلگەن قۇرامدا كەزدەسۋ وتكىزدى.
– وسى ۋاقىت ىشىندە ءبىز جالپى سوماسى 67 ميلليارد دوللار كولەمىندەگى ەكى جاقتى 127 قۇجاتقا قول قويدىق. بىزگە وسى ديالوگتى جالعاستىرۋ قاجەت. بىلتىر ءوزارا ساۋدا كولەمى 11 ميلليارد دوللارعا جۋىقتادى. بۇل جەردەگى ءوسىم 30 پايىزدان استام. ەكى جاقتى قاتىناستارىمىزدى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ بۇدان دا زور الەۋەتىمىز بار، – دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
10 ماۋسىم
شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە مەملەكەتتەر باسشىلارى كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى وتىرىسى بولدى.
وعان قاتىسۋشىلار جاڭا جاعدايعا بايلانىستى كەلەشەكتە اتقارىلاتىن ءوزارا ءىس-قيمىل ماسەلەلەرىن تالقىلاپ، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەر جونىندە پىكىر الماستى. ءۇندىستان مەن پاكىستان سامميت جۇمىسىنا تولىق قۇقىلى مۇشە رەتىندە ءبىرىنشى رەت قاتىستى.
29 ماۋسىم
مەملەكەت باسشىسى ەلوردا كۇنى قارساڭىندا ءداستۇرلى تۇردە قالانىڭ «جاسىل بەلدەۋىن» تىكۇشاقپەن ارالاپ كوردى. دامۋ بارىسىمەن تانىستى، ونىڭ قازىرگى جاعدايى مەن «جاسىل بەلدەۋدى» ءارى قاراي دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندە كەڭەس وتكىزدى. ەل استاناسىنىڭ جاسىل ايماعىنا اعاش وتىرعىزىپ، تابيعاتقا 150 قىرعاۋىل ۇشىرۋ شاراسىنا قاتىستى. ەلباسى «جاسىل بەلدەۋ» ەلوردانى شاڭدى داۋىل مەن قارلى بوراننان قورعاۋ ءۇشىن تابيعي توسقاۋىل رەتىندە جاسالعانىن ەسكە سالدى. قازاقستان پرەزيدەنتى 20 جىل ىشىندە استانا توڭىرەگىندە تابيعات پەن قالا كەلبەتى ۇندەستىك تاپقان بىرەگەي ەكوجۇيە قالىپتاسقانىن اتاپ ءوتتى.
– قالا ىشىندەگى «جاسىل بەلدەۋدىڭ» اۋماعى شامامەن 15 مىڭ گەكتاردى قامتيدى. ەلوردانىڭ ۇلگىسىمەن بۇكىل قازاقستاندا اعاش وتىرعىزۋ قارقىنىن ارتتىرعان ءجون، – دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
29 ماۋسىم
مەملەكەت باسشىسى WBC، WBA (Super)، IBO تۇجىرىمدارى بويىنشا كاسىپقويلار اراسىنداعى بوكستان الەم چەمپيونى گەنناديي گولوۆكينمەن كەزدەستى.
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ گەنناديي گولوۆكيننىڭ قازاقستان سپورتىن تانىتۋداعى جانە ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ءيميدجىن ارتتىرۋداعى زور ءرولىن اتاپ ءوتتى.
– سەن ءوز سالماعىڭدا ەشكىمگە دەس بەرمەدىڭ، بىردە-بىر جەڭىلىسى جوق ساعان ەڭ ۇزدىك نوكاۋتەر بوكسشى دەگەن اتاق بەرىلدى. بۇل – زور جەتىستىك ءارى ءبىزدىڭ سپورتىمىز بەن بۇكىل قازاقستاندى ناسيحاتتاۋدىڭ جارقىن مىسالى. ءبىز سەنىڭ ەرىك-جىگەرىڭدى جوعارى باعالايمىز،– دەگەن مەملەكەت باسشىسى گەنناديي گولوۆكيندى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ» وردەنىمەن ماراپاتتادى.
5 شىلدە
«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى بولىپ ءوتتى. «قازاقستان – عاسىرلار توعىسىندا كەڭ دالادا اسەم استانا تۇرعىزعان الەمدەگى جالعىز مەملەكەت. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى – تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ باستاۋى»، – دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
قارجى ورتالىعىنىڭ قۇرىلۋى حالىقارالىق بيزنەس قوعامداستىعىنىڭ ءبىزدىڭ ەلگە دەگەن سەنىمىنىڭ جانە تابىستى دامۋ جولىمىزعا بەرگەن جوعارى باعاسىنىڭ بەلگىسى سانالادى.
6 شىلدە
ەل استاناسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى قابىلداۋ ءىس-شاراسى ءوتتى.قازاقستاننىڭ قازىرگى ەلورداسى كونە بوزوق قالاشىعىنان باستاۋ الادى. 20 جىل ىشىندە حالقى 4 ەسە ءوسىپ، ءبىر ميلليونعا جەتكەن جاڭا استانا جاھاندىق ينتەگراسيانىڭ، قاۋىپسىزدىك پەن بىتىمگەرشىلىكتىڭ ورتالىعىنا اينالدى. وسى 20 جىل ىشىندە ەلورداعا 22 مونارح، 180 پرەزيدەنت، 109 ۇكىمەت باسشىلارى جانە 114 حالىقارالىق ۇيىم باسشىلارى كەلگەن ەكەن.
24 تامىز
حالىقارالىق ارالدى قۇتقارۋ قورىنىڭ قۇرىلتايشى مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ شاعىن جانە كەڭەيتىلگەن قۇرامداعى وتىرىستارى ءوتتى.
– ارالدى قۇتقارۋ قورى حالىقارالىق دەڭگەيدە بەلسەندى جۇمىس جۇرگىزۋدە. سونىڭ ارقاسىندا ارال وڭىرىنە الەمدىك قوعامداستىق پەن حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارى تاراپىنان ايتارلىقتاي كومەك كورسەتىلىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ بىرلەسە جۇمىس ىستەگەنىمىزدىڭ ارقاسىندا بۇل قور بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى جانىنداعى باقىلاۋشى مارتەبەسىنە يە بولدى، – دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ. ەلباسى اتاپ وتكەندەي، «سىرداريا وزەنىنىڭ ارناسىن رەتتەۋ جانە ارال تەڭىزىنىڭ سولتۇستىك بولىگىن ساقتاۋ» اۋقىمدى جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەسىندە، سىرداريا وزەنىنىڭ تومەنگى سالاسىنداعى ەكولوگيالىق جاعداي ەلەۋلى تۇردە جاقسارعان. سولتۇستىك ارال قالپىنا كەلىپ، وندا سۋدىڭ دەڭگەيى 2010 جىلدان بەرى تۇراقتى تۇردە 42 مەترلىك كورسەتكىشتى ۇستاپ تۇر. سۋدىڭ تۇزدىلىعى تومەندەپ، تەڭىزدىڭ قورەكتىك بازاسى، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسى قالپىنا كەلۋدە. ارال تەڭىزىنىڭ قازاقستاندىق بولىگىندەگى ميكروكليمات پەن الەۋمەتتىك جاعداي جاقساردى. بالىق وڭدەيتىن ءبىرقاتار كاسىپورىن اشىلىپ، ولاردىڭ ءونىمى شەتەلگە ەكسپورتتالۋدا.
29 تامىز
نۇر-سۇلتاندا «بەيبىتشىلىك قابىرعاسى» مونۋمەنتىنىڭ اشىلۋ ءراسىمى ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى 29 تامىز قازاقستاننىڭ جاڭا تاريحىنداعى ايرىقشا كۇن سانالاتىنىن ايتتى. 1949 جىلى ءدال وسى كۇنى سەمەي پوليگونىندا يادرولىق قارۋ العاش رەت سىنالعان بولاتىن. قىرىق جىل بويعى 450-دەن استام جارىلىستىڭ سالدارىنان ميلليونداعان ادام زارداپ شەكتى. پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن 1991 جىلعى 29 تامىزدا سەمەي پوليگونى جابىلدى. «بۇگىن، يادرولىق سىناقتارعا قارسى حالىقارالىق ءىس-قيمىل كۇنى، ءبىز ەلوردامىزدا جاڭا ماڭىزدى نىساندى – «بەيبىتشىلىك قابىرعاسى» مونۋمەنتىن اشىپ وتىرمىز. بۇل مونۋمەنتتىڭ بوي كوتەرۋى – تاريح ساباقتارىنان ءتالىم الىپ، ونى ۇمىتپاۋعا جانە ەلىمىزدەگى بەيبىتشىلىك پەن ىنتىماقتى باعالاۋعا ۇندەيدى. «بەيبىتشىلىك قابىرعاسى» – بەيبىت ءومىردىڭ قۇندىلىعىن دارىپتەۋدى جانە وتكەن تاريحىمىزدىڭ قاسىرەتتى كەزەڭدەرىن قايتالاماۋدى زامانداستارىمىزدىڭ ەسىنە سالىپ تۇراتىن نىسان بولماق. «بەيبىتشىلىكتى ساقتاڭدار!» دەيمىز. بۇل – جەر بەتىندەگى ءاربىر ادامنىڭ بويىندا بولۋعا ءتيىس ەڭ باستى قۇندىلىق»، – دەدى ەلباسى.
11 قىركۇيەك
قازاقستان پرەزيدەنتى تۇركىستان قالاسىن دامىتۋ جونىندە كەڭەس وتكىزدى. جيىن بارىسىندا مەملەكەت باسشىسىنا تۇركىستان قالاسىن دامىتۋدىڭ جوسپارى مەن پەرسپەكتيۆالارى جونىندە مالىمدەلىپ، وبلىس ورتالىعىن شىمكەنت قالاسىنان تۇركىستان قالاسىنا كوشىرۋگە قاتىستى تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋى تۋرالى باياندالدى.
10 قازان
قازاقستان پرەزيدەنتى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VI سەزىنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىنا قاتىسىپ، ءسوز سويلەدى. «ءبىزدىڭ ەلوردامىز بيىل ءوزىنىڭ جيىرما جىلدىعىن اتاپ وتۋدە. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزى ەلوردامىزدىڭ بويتۇمارىنا اينالدى دەۋگە بولادى. سەبەبى، ءبىز استانانى بارلىق مادەنيەتتەر ءۇشىن اشىق ءارى بولاشاقتىڭ ەۋرازيالىق قالاسى رەتىندە سالدىق»، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
20 قازان
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ رەسەي فەدەراسياسىنىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆپەن كەزدەستى. مەملەكەتتەر باسشىلارى بەيرەسمي كەزدەسۋ بارىسىندا ەلدەر اراسىنداعى، سونىڭ ىشىندە ساۋدا-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلادى.
6 قاراشا
«استانا حاب» ءىت-ستارتاپتار حالىقارالىق تەحنولوگيالىق پاركىنىڭ رەسمي اشىلۋ ءراسىمى بولدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەلىمىز بەن قوعامىمىزدى ودان ءارى دامىتۋ ىسىندە سيفرلاندىرۋ ۇدەرىسىنىڭ ءمانى زور ەكەنىن، «استانا حاب» ءىت-ستارتاپتار حالىقارالىق تەحنولوگيالىق پاركى قازىرگى يننوۆاسيالىق ەكوجۇيەنىڭ وزەگىنە اينالۋعا ءتيىس ەكەنىن ايتتى.
21 قاراشا
مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسى جارىق كوردى. ول ەلباسىنىڭ بۇعان دەيىن جاريالانعان «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىمەن ۇندەس، ۇيلەس بىرەگەي جوبا بولىپ تابىلادى.«رۋحاني جاڭعىرۋ» جالپىۇلتتىق باعدارلاماسىنىڭ جاڭا كومپونەنتتەرى اتا-بابالارىمىزدىڭ كوپ عاسىرلىق مۇراسىنىڭ سيفرلىق وركەنيەت جاعدايىندا تۇسىنىكتى ءارى سۇرانىسقا يە بولۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، ونى جاڭعىرتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جىل ءتۇيىنى
ەلىمىزدە 2018 جىلى ورنىقتى دامۋعا جول اشاتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن تىڭ باستامالار جۇزەگە اسىرىلا باستادى. ەل ەكونوميكاسىن جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان سيفرلاندىرۋ پروسەسى قارقىندى جۇرگىزىلدى. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋدى كوزدەيتىن «بەس الەۋمەتتىك باستاما» ەلىمىزدىڭ دامۋىنا وڭ سەرپىن بەردى. ەلباسىنىڭ بۇل جىلعى قازان ايىنداعى جولداۋى ازاماتتارىمىزدىڭ تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ ماسەلەسىنە ارنالدى. جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى قامتاماسىز ەتەتىن ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ وزگەشە مودەلىن قۇرۋعا باعدار جاسالدى.
2018 جىلى ەكونوميكانى جۇيەلى يندۋستريالاندىرۋ وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ۇلەسىن ايتارلىقتاي ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. كولىك-لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىنا تارتىلعان ينۆەستيسيانىڭ ارقاسىندا قازاقستان قۇرلىقتىق ماڭىزى بار ترانزيتتىك حابقا اينالدى. ەگەمەن قازاقستاننىڭ باستى جەتىستىكتەرىنىڭ ءبىرى – حالقىمىزدىڭ سانى 18 ميلليوننان اسىپ، تۇرعىنداردىڭ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 72،5 جاسقا جەتتى.
قازاقستان پرەزيدەنتى 2018 جىلدى قورىتىندىلاي كەلە ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتا دا، جاڭعىرۋ باعدارلامالارىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا دا قول جەتكىزگەن باستى جەتىستىكتەرىنە توقتالدى.
2018ء-شى جىل ەگەمەن ەلىمىز ءۇشىن بەرەكەلى ءارى مەرەكەلى جىل بولدى. جىل باسىندا ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى ايقىندالدى. كۇللى تۇركى جۇرتى قاستەرلەيتىن تۇركىستان قالاسى قايتا تۇلەپ، وبلىس ورتالىعى مارتەبەسىن الدى.شىرايلى شىمكەنتتىڭ حالقى ءبىر ميلليوننان اسىپ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالا اتاندى. حالىقارالىق ساياساتتا جانە ەكونوميكادا ماڭىزى زور شارالار جۇزەگە اسىرىلدى.قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ەكى جىلدىق قىزمەتىن ابىرويمەن اياقتادى. اقتاۋدا كاسپيي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن بەكىتكەن تاريحي قۇجات قابىلداندى. جاھان جۇرتىنا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى تانىستىرىلىپ، تىڭ باستامالار قولعا الىندى. ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ بەس پرەزيدەنتى ءبىزدىڭ ەلوردادا باس قوسىپ، تاتۋ كورشىلىك قاتىناستار جانداندى.تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ نىشانى سانالاتىن ءتول تەڭگەمىزدىڭ 25 جىلدىعى دا ابىرويلى بەلەس ەدى. ۇلى دالاداعى ەجەلگى كوشپەندىلەر وركەنيەتىنىڭ جاھاندىق ماڭىزى قايتا جاڭعىردى. وسى ايتۋلى مەرەكەلەر مەن اۋقىمدى شارالار ەلدىگىمىزدى تانىتىپ، بىرلىگىمىزدى بەكەمدەي ءتۇستى.
سونداي-اق، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن، «استانا حاب» ءىت-ستارتاپتاردىڭ حالىقارالىق تەحنوپاركىن جانە «جاسىل» تەحنولوگيالار مەن ينۆەستيسيالىق جوبالاردىڭ حالىقارالىق ورتالىعىن ىسكە قوسۋ جونىندەگى جۇمىستار دا ناتيجەلى بولدى. ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق دامۋدىڭ قازاقستاندىق مودەلى بۇگىندە حالىقارالىق برەندكە اينالدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەلىمىزدەگى كەيىنگى باستامالاردىڭ ءبارى تۇرعىندارىمىزدىڭ تۇرمىس ساپاسىن جاقسارتۋعا، قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى جوعارى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتۋگە جانە ءال-اۋقاتىمىزدى ارتتىرۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى.
– الەۋمەتتىك سالانى كەشەندى جاڭعىرتۋ – ءبىزدىڭ ماڭىزدى باعىتىمىز. تاۋەلسىزدىك جىلدارى ميلليونعا جۋىق ازاماتىمىز باسپانالى بولدى. ءبىز جۋىرداعى 5 جىل ىشىندە 70 ميلليون شارشى مەتردەن استام تۇرعىن ءۇي سالامىز. بۇل شامامەن تاعى ەكى ميلليونعا جۋىق قازاقستاندىق باسپانالى بولادى دەگەن ءسوز، – دەدى ەلباسى.