مەشىتتىڭ 130 جىلدىق تاريحى بار
الماتى وبلىسىندا 130 جىلدىق تاريحى بار كونە جاركەنت مەشىت قايتا قالپىنا كەلتىرىلىپ جاتىر، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz «حابار 24» تەلەارناسىنا سىلتەمە جاساپ.
اعاشتى قيۋلاستىرۋ ارقىلى شەگەسىز سالىنعان الىپ عيماراتتىڭ ءىشى اقتالىپ، سۋرەتتەرى قايتا بويالىپ جاتىر. ساۋلەت ونەرىنىڭ ەرەكشە ۇلگىسى ۆالي احۋن يۋلداشيەۆتىڭ تاپسىرىسىمەن جۇڭگو ارحيتەكتورى حون پيكتىڭ جەتەكشىلىگىمەن كوپشىلىكتىڭ قاراجاتىنا سالىنعان.
جاركەنت مەشىتى 1892 جىلى پايدالانۋعا بەرىلىپ 30 جىلداي كوپشىلىكتىڭ قۇلشىلىق ەتەتىن ورنى بولعان. ال ودان كەيىن ۋاقىتتا نكۆد-نىڭ اسكەري كازارماسى، جاتاقحانا، كينوتەاتر، استىق قويماسى ءتىپتى اتقورا رەتىندە پايدالانعان. تەك 1948 جىلى عانا كونە عيمارات ساۋلەت ونەرىنىڭ ەرەكشە ەسكەرتكىشى رەتىندە تانىلىپ مەملەكەت قورعاۋىنا الىنعان.
ابدەن توزعان عيمارات 1975-1978 جىلدار ارالىعىندا العاش رەت رەستاۆراسيادان وتكىزىلىپتى. سودان كەيىن تاعى بەس مارتە قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. سونىڭ بارلىعىنا قىلقالام شەبەرى قۋانىش سەيىتبەكوۆ قاتىسىپتى. كاسىبي سۋرەتشى وسى جولى دا اسقان ىجداحاتتىلىقپەن باعانالاردى بوياپ، تاريحي نىساندى جاڭعىرتىپ جاتىر. ول مەشىتتەگى سۋرەتتەردە تۇتاس ومىرلىك فيلوسوفيا كورىنىس تاپقان،- دەيدى.
«ءبىر اعاش سالسا قاسىنا ءبىر قۋراعان بۇتاعى بولسا دا بۇل جەردە ءومىر وتكىنشى دەگەن نارسەنى جاقسى كورسەتكەن. ارحيتەكتۋراسى ءروسپيسى باسقاشا ورنامەنتىنىڭ وزدەرى وزگەشە بولىپ كەلەدى. مەن جاقىنداپ بويايمىن عوي. ونشا بىلىنبەيدى. تۇسىنىكسىز بوياۋ سياقتى. ءسال ارتقا بارىپ قاراساڭ ءبىر بىرىمەن قيىلىسىپ كەتكەن ادەمى سۆەتتەرمەن. مىناۋ گانچەتتىڭ ءوزى قانداي. ونى قالاي ىستەگەن ادامدار. سول كەزدەگى ورنامەنت ىستەيتىن ادامداردىڭ ميى كۇشتى بولعان»،-دەيدى سۋرەتشى-رەستاۆراتور قۋانىش سەيىتبەكوۆ.
مەشىتتى ارلەۋگە جاسىل، قىزىل، سارى، كوك ءتۇستى بوياۋلار ءوزارا ۇيلەسىمدە قولدانىلعان. سىرتقى جاعىنداعى سۋرەتتەر ۋاقىت وتە كەلە وڭىپ كەتكەنىمەن مىنبەردەگىسى ءتۇپنۇسقا كۇيىندە ساقتالعان،- دەيدى مۋزەي قىزمەتكەرلەرى.
«بوياۋى باستاپقى كەزدە بۇدان دا قانىق بويالعاندىقتان قازىرگە دەيىن وسىنداي قالىپتا بولىپ ساقتالىپ تۇر. ءارتۇرلى زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەن كەزدە بوياۋدىڭ قۇرامى قۇپياسى ءالى كۇنگە دەيىن اشىلمادى دەپ ايتۋعا بولادى. سول باستاپقى كەزدەگى بوياۋى ساقتالىپ تۇر. ءدال وسىنداي بوياۋ ءالى كۇنگە دەيىن جاساي الماعان ەكەن»،-دەيدى «جاركەنت مەشىتى» مۋزەيىنىڭ قىزمەتكەرى رايحان امىرەيەۆا.
مەشىت كولەمى 1500 شارشى مەتردەن اسادى. بيىل كونە نىساننىڭ ىشكى قابىرعاسى اقتالىپ، ونداعى كەسكىندەرى مەن سۋرەتتەرى قايتا بويالدى. سىرى كەتكەن ەسىك تەرەزەلەرى دە سىرلاندى.
«مادەنيەت مينيسترلىگىنەن وسى قايتا جوندەۋ جۇمىستارىنا 30 ملن تەڭگە قاراجات ءبولىندى. مەشىت عيماراتىنىڭ شاتىرى تولىعىمەن قالپىنا كەلتىرىلىپ، بوياۋى جاڭارتىلدى. جانە دە 52 سىرتقى كولوناسىنىڭ كونە بوياۋلارى ارشىلىپ الىنىپ قايتادان جاڭادان جاسالىپ شىقتى»،-دەيدى «جاركەنت مەشىتى» مۋزەيىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءابدىمۇرات رايەۆ.
ونىڭ ۇستىنە مينارەتتىڭ تۇگەل قالپىنا كەلتىرىلىپ بوياۋى جاڭارتىلىپ شىقتى. كەلەسى جىلى دا جوندەۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. ول كەزدە كونە مەشىتتىڭ كىرەبەرىس قاقپاسى سانالاتىن عيمارات قالپىنا كەلتىرىلمەك.