بارىمىزگە بەلگىلى، بيىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ الەۋمەتتىك كودەكسى كۇشىنە ەندى. قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك كودەكسىن تمد كەڭىستىگىندە تاجىريبەگە ەنگىزىلگەن العاشقى تۇتاس الەۋمەتتىك قۇجات دەپ اتاۋعا بولادى.
اتالعان كودەكس ادامنىڭ بۇكىل ومىرلىك سيكلىن قامتيدى جانە تۋعاننان باستاپ، ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنەن ايىرىلعان جاعدايدا، اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان جاعدايدا، ومىرلىك قيىن جاعدايلار تۋىنداعان كەزدە، قارتايعان كەزدە جانە ت.ب. الەۋمەتتىك قولداۋعا كەپىلدىك بەرەدى.
حالىقتىڭ وسال ساناتتارىنىڭ ءبىرى – مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار. ولار ءۇشىن ەڭ باستىسى، ارينە، ولاردىڭ الەۋمەتتىك قامسىزداندىرىلۋى. بۇگىنگى كۇنى ازاماتتاردىڭ وسى ساناتى ءۇشىن كوپ دەڭگەيلى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسى قۇرىلدى. ولار ءقازىر تولەمدەردى ءۇش دەرەك كوزدەن الادى: مۇگەدەكتىك بويىنشا مەملەكەتتىك بازالىق جاردەماقى – بيۋدجەتتەن؛ الەۋمەتتىك تولەمدەر – مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان (ءماسق)؛ ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنان – ساقتاندىرۋ تولەمدەرى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن بيىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن جانە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان تولەنەتىن تولەمدەر مولشەرى 14،5%-عا ارتتى. جىل باسىنداعى جاردەماقى مولشەرىنىڭ 8،5%-عا ءوسۋىن ەسكەرە وتىرىپ، جيىنتىعىندا 2022 جىلمەن سالىستىرعاندا جىلدىق ماندە تولەمدەر مولشەرى 23%-عا ۇلعايدى.
رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتپەن 2023 جىلعا ارنالعان ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ (ەتكد) شاماسى 40 567 تەڭگە مولشەرىندە بەلگىلەنگەن.
الەۋمەتتىك كودەكستىڭ 177-بابىنا سايكەس مۇگەدەكتىگى بويىنشا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقىلاردىڭ مولشەرى 2023 جىلعى 1 شىلدەدەن باستاپ: جەتى جاسقا دەيىنگى مۇگەدەكتىگى بار بالالارعا – ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 1،61 شاماسى – 65 313 تەڭگە؛ ءبىرىنشى توپتاعى جەتى جاستان ون سەگىز جاسقا دەيىنگى مۇگەدەكتىگى بار بالالارعا – 2،2 ەتكد – 89 248 تەڭگە؛ ەكىنشى توپتاعى جەتى جاستان ون سەگىز جاسقا دەيىنگى مۇگەدەكتىگى بار بالالارعا – 1،83 ەتكد – 74 238 تەڭگە؛ ءۇشىنشى توپتاعى جەتى جاستان ون سەگىز جاسقا دەيىنگى مۇگەدەكتىگى بار بالالارعا – 1،61 ەتكد – 65 313 تەڭگە؛ ءبىرىنشى توپتاعى بالا كەزىنەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا – 2،2 ەتكد – 89 248 تەڭگە؛ ەكىنشى توپتاعى بالا كەزىنەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا – 1،83 ەتكد – 74 238 تەڭگە؛ ءۇشىنشى توپتاعى بالا كەزىنەن مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا – 1،61 ەتكد – 65 313 تەڭگە؛ جالپى اۋرۋدان، جۇمىس كەزىندە مەرتىگۋىنەن نەمەسە كاسىپتىك اۋرۋدان مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا: 1-توپ – 2،2 ەتكد – 89 248 تەڭگە؛ 2-توپ – 1،76 ەتكد – 71 398 تەڭگە؛ 3-توپ – 1،2 ەتكد – 48 681 تەڭگە.
اسكەري قىزمەتىن اتقارۋ كەزىندە العان جاراقاتى، كونتۋزياسى، مەرتىگۋى، اۋرۋى سالدارىنان مۇگەدەكتىگى تۋىنداعان مەرزىمدى قىزمەتتەگى اسكەري قىزمەتشىلەر قاتارىنداعى مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا؛ ازاماتتىق نەمەسە اسكەري ماقساتتاعى يادرولىق نىساندارداعى اپاتتاردىڭ زارداپتارىن جويۋ كەزىندە نە يادرولىق وبەكتىلەردەگى اپاتتىق جاعدايلاردىڭ سالدارىنان مۇگەدەكتىگى تۋىنداعان ادامدارعا؛ توتەنشە ەكولوگيالىق جاعدايلاردىڭ سالدارىنان، ونىڭ ىشىندە يادرولىق جارىلىستار مەن سىناقتار جۇرگىزۋ كەزىندەگى رادياسيالىق اسەردىڭ جانە/نەمەسە ولاردىڭ سالدارىنان مۇگەدەك بولعان جاعدايدا: 1-توپ – 3،22 ەتكد – 130 626 تەڭگە؛ 2-توپ – 2،75 ەتكد – 111 560 تەڭگە؛ 3-توپ – 2،31 ەتكد – 93 710 تەڭگە.
ريزۆانگۋل دارايەۆا،
ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ كوميتەتىنىڭ الماتى قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى:
– الەۋمەتتىك كودەكستىڭ نەگىزگى ماقساتى – مۇگەدەك ازاماتتار ءۇشىن ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ. مىسالى، مۇگەدەك ادامدارعا قىزمەت كورسەتۋگە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرى بارىنشا تارتىلاتىن بولادى. بۇل رەتتە ولار جەكە كومەكشىلەر رەتىندە راسىمدەلەدى. ولاردىڭ ەڭبەگى تولەنەدى، وسى كىرىستەردەن زەينەتاقى جارنالارى مەن الەۋمەتتىك اۋدارىمدار جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا جۇمىسپەن قامتىلماعان وتباسى مۇشەلەرى ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى كەزەڭدە جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلەتىن جانە ىقتيمال الەۋمەتتىك تاۋەكەلدەر تۋىنداعان كەزدە الەۋمەتتىك قورعالاتىن بولادى. پروتەزدەر مەن كومپەنساتورلىق تەحنيكالىق وڭالتۋ قۇرالدارىنىڭ ستاندارتتارى تولىعىمەن قايتا قارالادى. ەڭ باستىسى، ۇسىنىلعان ءاربىر قۇرىلعى، ول مۇگەدەكتەر ارباسى نەمەسە ەستۋ اپپاراتى بولسىن، ساپالى جانە ازاماتتىڭ جەكە قاجەتتىلىكتەرىنە سايكەس كەلەدى. سونداي-اق، جان باسىنا شاققانداعى نورماتيۆ ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا. قىزمەتتەر ءۇشىن – جەكە نورماتيۆ، ال كومپەنساتورلىق تەحنيكالىق قۇرالدار ءۇشىن – شەكتى باعالار.
بۇل وزگەرىستەر، ءبىر جاعىنان، قاراجاتتىڭ نەمەسە تاۋارلاردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن مونەتيزاسيالاۋعا اكەلەدى. ەكىنشى جاعىنان، جەكە سەكتوردى تارتۋ ارقىلى ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ، اسىرەسە اۋىلدىق ەلدىمەكەندەردە قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى. شىلدە ايىنان باستاپ اسىراۋشىسىنان ايىرىلۋ جاعدايى بويىنشا مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك جاردەماقى مولشەرى دە ۇلعايتىلدى.