دەپۋتات ابزال قۇسپان ءماجىلىس وتىرىسىندا تۇزەۋ مەكەمەلەرىندەگى جاعداي تۋرالى ايتتى، - دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz ءتىلشىسى.
ول دەپۋتاتتىق ساۋالىن پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆكە جولدادى.
"مەن 2023 جىلى دەپۋتات بولىپ سايلانعان ساتتەن بەرى ەلىمىزدەگى بارلىق نەگىزگى تۇزەۋ مەكەمەسىن ارالاپ شىقتىم. جۋىردا عانا باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى جاعدايمەن تانىسىپ قايتتىم. ايتارىم – جاعداي اۋىر ەمەس، وتە اۋىر. بۇگىن شۇعىل تۇردە شەشىلۋگە ءتيىس ماسەلەلەرگە توقتالعىم كەلەدى"، - دەدى ول.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسىنىڭ (قاج) سوزىلمالى قارجىلاندىرىلماۋىنا بايلانىستى بۇل سالاداعى نەگىزگى مىندەتتەردىڭ ورىندالۋى قاتەرگە تىرەلىپ وتىر.
2025 جىلعا ءىىم قاج كوميتەتى 151،4 ملرد تەڭگە سوماسىندا شىعىن جوسپارلاعانىمەن، تەك 88،3 ملرد تەڭگە عانا ماقۇلدانعان. بۇل — 63 ملرد تەڭگە نەمەسە 42% دەفيسيت دەگەن ءسوز.
ەڭ وسال باعىتتاردىڭ قاتارىندا – ارنايى كونتينگەنتتى ازىق-تۇلىكپەن، كيىم-كەشەكپەن، كوممۋنالدىق قىزمەتتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ بار.
جاعدايدى ودان ءارى قيىنداتىپ تۇرعان – سوتتالعاندار سانىنىڭ ارتۋى (2024 جىلى – 36 923، 2025 جىلى – 40 364) جانە قىزمەت كورسەتۋ تاريفتەرىنىڭ كوتەرىلۋى.
بۇگىنگى تاڭدا شۇعىل تۇردە 14،1 ملرد تەڭگە كولەمىندە قوسىمشا قارجى قاجەت، ونىڭ ىشىندە:
- 8،7 ملرد تگ – تاماقتاندىرۋعا (سونىڭ ىشىندە 2،3 ملرد تەڭگە بەرەشەكتى وتەۋگە)؛
- 3،4 ملرد تگ – كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى تولەۋگە؛
- 2 ملرد تگ – كيىم-كەشەك جانە توسەك-جابدىق الۋعا.
سوتتالعان شەتەل ازاماتتارىن ءوز ەلدەرىنە قايتارۋ ماسەلەسى دە ءالى شەشىمىن تاپپاي وتىر.
"جىل باسىنان بەرى 1 000-نان استام شەتەلدىك سوتتالعاننىڭ نەبارى 45ء-ى عانا ەلدەرىنە قايتارىلعان. كەيبىر مەملەكەتتەر ءوز ازاماتتارىن قابىلداۋدان باس تارتۋدا. وسى باعىتتاعى حالىقارالىق كەلىسسوزدەر مەن ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ قاجەت.
تاعى ءبىر الاڭداتارلىق جايت — گۋمانيتارلىق نورمالاردى (شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ جانە جازا ءتۇرىن اۋىستىرۋ) قولدانۋداعى پروبلەمالار"، - دەدى ول.
زالالدى وتەگەن، ءتارتىپ بۇزباعان سوتتالعاندارعا قاتىستى مۇنداي نورمالاردىڭ قولدانىلماۋى — ادىلەتكە قايشى.
ماسەلەن، 2024 جىلى 12 445 ءوتىنىشتىڭ تەك 4 641ء-ى (ياعني 37%) عانا قاناعاتتاندىرىلعان.
"2025 جىلعى 14 ناۋرىزدا مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار ايەلدەرگە قاتىستى جازالاۋ تاجىريبەسىن قايتا قاراۋ قاجەتىن اتاپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى ىىم-مەن بىرلەسىپ زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر ازىرلەدىم.
الايدا 2020 جىلدان بەرى جازانى وتەۋدى كەيىنگە قالدىرۋ بويىنشا كەلىپ تۇسكەن 83 ءوتىنىشتىڭ تەك 11ء-ى عانا قاناعاتتاندىرىلعان"، - دەدى ابزال قۇسپان.
سونىمەن قاتار، ەلدەگى تۇرمەلەردىڭ ينفراقۇرىلىمى مۇلدە ەسكىرگەن. قازاقستانداعى تۇزەتۋ مەكەمەلەرىنىڭ 75%-ى وتكەن عاسىردىڭ 30–70 جىلدارى، ءتىپتى كەيبىرى پاتشالىق رەسەي زامانىندا – 200–300 جىل بۇرىن سالىنعان.
بۇگىنگى تالاپقا ساي كەلمەيتىن باراقتىق ۇلگىدەگى تۇرمەلەردى كامەرالىق تيپتەگى زاماناۋي مەكەمەلەرمەن الماستىرۋ – كەزەك كۇتتىرمەيتىن مىندەت.
باراقتا 80–100 ادام بىرگە تۇراتىن ورتادا تاربيەلىك جۇمىستار جۇرگىزۋ مۇمكىن ەمەس. ونداي جەردە وزىندىك قىلمىستىق سۋبمادەنيەت قالىپتاسادى.
وسى ورتادا ءدىني ەكسترەميزمنىڭ دە تامىرى جايىلىپ كەلەدى.
قاجك-نىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە كەشە مەملەكەت باسشىسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ كەڭەيتىلگەن القاسىندا تاعى دا ارنايى توقتالدى. بۇل – اتالعان پروبلەمانىڭ ماڭىزدىلىعىن ايعاقتاي تۇسەدى.
ابزال قۇسپان ولجاس بەكتەنوۆتەن مىنا ماسەلەلەردى قاراستىرۋدى سۇرادى:
- 2025 جىلى ءىىم قاج كوميتەتىنىڭ باسىم باعىتتارىنا 14،1 ملرد تەڭگە كولەمىندە قوسىمشا قارجى ءبولۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ؛
- شەتەلدىك سوتتالعانداردى ازاماتتىعى بار ەلدەرىنە قايتارۋ تاجىريبەسىن جانداندىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ؛
- سوتتاردىڭ گۋمانيتارلىق نورمالاردى كەڭىنەن جانە نەگىزدى تۇردە قولدانۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۋاكىلەتتى ورگاندارعا ءتيىستى تاپسىرما بەرۋ؛
- كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار ايەلدەرگە قاتىستى جازانى ىزگىلەندىرۋگە باعىتتالعان زاڭنامالىق باستامالاردى قولداۋ.