ناۋرىز مەيرامىن ساقتاۋدا يۋنەسكو ۇلەسى قانداي
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس اسسامبلەياسى 2010 جىلى قابىلداعان 64/253 قارارىنا سايكەس، جىل سايىن 21 ناۋرىزدا بۇكىل الەم حالىقارالىق ناۋرىز كۇنىن اتاپ وتەدى. ال يۋنەسكو-دا ناۋرىزدى مەرەكەلەۋ ءداستۇرى اۋعانستان، ازەربايجان، يراك، يران، قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، پاكىستان، تاجىكستان، تۇركيا، تۇرىكمەنستان جانە ءۇندىستاننىڭ ورتاق ۇسىنىسىمەن ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇراسىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە ەنگىزىلدى. وسى ورايدا حالىقارالىق ۇيىمنىڭ قىزمەتىنە قاتىستى ەگجەي-تەگجەيلى الماتىداعى يۋنەسكو بيۋروسى ديرەكتورىنىڭ اسسيستەنتى گاۋحار بالعارينا ايتىپ بەردى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz قازاقپاراتقا سىلتەمە جاساپ.
ناۋرىز مەيرامىن ساقتاۋدا يۋنەسكو ۇلەسى قانداي گ. بالعارينانىڭ ايتۋىنشا، يۋنەسكو مەن ەلدەردىڭ نەگىزگى ماقساتى – بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن مۇرانى ساقتاپ قالۋ. بۇل تۇرعىدا ەجەلدەن ۇرپاقتان-ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ءبىلىمدى، ءداستۇرلى تەحنولوگيانى ساقتاۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ وتىر.
«مۇرانى ساقتاپ قالۋ جەرگىلىكتى جەرلەردە بۇرىننان ءداستۇردى، ءبىلىمدى ۇستانىپ كەلە جاتقانداردى قولداۋ ارقىلى جۇرگىزىلەدى. سونىمەن قاتار، بۇل جۇمىستار ساراپشىلار مەن شەبەرلەردى، مەكتەپتەردە مۇعالىمدەردى وقىتۋ اياسىندا جانە مەكتەپ پاندەرى مەن تاقىرىپتارى ارقىلى ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرا ەلەمەنتتەرىن ناسيحاتتاۋ جولىمەن ىسكە اسىرىلادى. مۇنىمەن قوسا، اتامۇرانى دارىپتەۋ تۋريستىك گيدتەردى وقىتۋ ارقىلى دا جۇرگىزىلەدى. كەز كەلگەن تاريحي كورنەكتى جەرلەر ادامدارمەن، حالىقپەن بايلانىستى، وسى رەتتە ءداستۇر، عۇرىپ جانە مەيرامدى تويلاۋ ءوزارا بايلانىستى»، - دەدى ول.
سوڭعى بەس جىلدا يۋنەسكو ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن ۇلتتىق ساراپشىلار ءۇشىن وقىتۋ ترەنينگتەرىن وتكىزدى. ترەنينگتەرمەن، زەرتتەۋلەرمەن، ەلەمەنتتەردى تۇگەندەۋمەن اينالىساتىن بىلىكتى ساراپشىلار بار. ءبىلىم بەرۋ، عىلىم مەن مادەنيەت ماسەلەلەرى بويىنشا بۇۇ مەكەمەسى ارىپتەستەرمەن بىرلەسە قازاقستان مەن قىرعىزستانداعى كەيبىر پيلوتتى مەكتەردەگى مۇعالىمدەرگە ترەنينگ جۇرگىزدى. مۇعالىمدەرگە مەكتەپ باعدارلاماسىندا مادەني مۇرا تاقىرىپتارىن ينتەگراسيالاۋ مۇمكىندىكتەرى ءتۇسىندىرىلدى. «بىزدە وقىتىلعان گيدتەردىڭ توبى بار. ولار دۇنيجۇزىلىك مۇرا تىزىمىنە ەنگەن مادەنيەت جانە تاريح ەسكەرتكىشتەرى، مادەني ءارى تابيعي مۇرا نىساندارى جايىندا، سونداي-اق ءبىزدىڭ ەلدەردەگى ماتەريالدىق ەمەس مادەني قۇندىلىقتار تۋرالى اقپاراتتى كەڭىنەن تاراتادى»، - دەدى گ. بالعارينا. الەم ەلدەرىندە ناۋرىزدىڭ تانىمالدىعى گاۋحار بالعارينانىڭ سوزىنە قاراعاندا، ناۋرىزدى اتاپ ءوتۋ – ول كوپۇلتتى نوميناسيا جانە ونى 12 ەل قولدادى. ولاردىڭ قاتارىندا اۋعانستان، ازەربايجان، ءۇندىستان، يران، يراك، پاكىستان، تۇركيا جانە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى بار. سونىمەن قاتار 21 ناۋرىز – ول بۇۇ-نىڭ مەرەكەلەر كۇنتىزبەسىنە ەنگىزىلگەن مەيرام. «ناۋرىز ەۋروپا مەن ازيانىڭ كوپتەگەن ەلىندە تانىمال، سەبەبى بۇل كوكتەمنىڭ، جاڭارۋدىڭ، جاڭا مۇمكىندىكتەردىڭ، جوسپارلار مەن ءپوزيتيۆتى ەموسيانىڭ مەيرامى. بۇل مەيرام ەلدەگى ۇلتتى بىرىگۋگە، ال كورشىلەس مەملەكەتتەردى بەيبىتشىلىككە شاقىرادى»، - دەدى ساراپشى. گ. بالعارينا ناۋرىزدى تويلاۋ كەزىندە ادامزاتتىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇراسىنىڭ رەپرەزەنتاتيۆتىك تىزىمىنە ەنگىزىلگەن قازاقتىڭ باسقا دا داستۇرلەرىن بايقاۋعا بولاتىنىن ەسكە سالدى. الەمدىك قوعامداستىق ءۇشىن ناۋرىزدىڭ قۇندىلىعى يۋنەسكو ماماندارىنىڭ اتاپ وتۋىنشە، بۇل مەيرامنىڭ تەرەڭدە جاتقان تاريحي ءارى مادەني قۇندىلىعى بار. عاسىرلار ءوتىپ، ادامزات ءتۇرلى سوعىستار مەن قۋعىن-سۇرگىندى باستان وتكەرسە دە، وسى مەرەكە قازىرگى كەزگە دەيىن جەتىپ، باستاپقىداعى قۇندىلىعى مەن ماڭىزىن ساقتاپ قالدى. ناۋرىزدى اتاپ وتۋمەن كوپتەگەن عۇرىپتار، ءداستۇرلى ويىندار جانە راسىمدەر تىعىز بايلانىستى.
«قازىرگى كەزدە ناۋرىز مەيرامىنداعى داستۇرلەر مەن عۇرىپتار بارشا ادامزات ءۇشىن قۇندى بولىپ وتىر. بۇل ءوز كەزەگىندە كوپتەگەن حالىقتار مەن ەلدەردىڭ يگىلىگى سانالادى، جاقسىلىق پەن بەيبىتشىلىكتى وزىنە تارتاتىن سيپاتقا يە. بۇل مەيرام ادامداردى گەوگرافيالىق ورنالاسقان جەرىنە، ءدىني سەنىمىنە، ءناسىلى مەن الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماستان ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتىپ تۇر. سوندىقتان وتباسى مۇشەلەرى مەن ەلدىڭحالقىن بىرىكتىرەتىن جانە مەملەكەتتەردى بەيبىتشىلىككە شاقىراتىن فاكتور رەتىندە كەرەك»، - دەدى گاۋحار بالعارينا.