وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىندە كاسىپورىنداردىڭ قورشاعان ورتاعا اسەرىن ازايتۋعا باعىتتالعان بىرلەسكەن ءىس-شاراعا ارنالعان باسپا ءسوز كونفەرەنسياسى ءوتتى. ەكولوگيا دەپارتامەنتى، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى مەن قالاداعى ۇلكەن-ۇلكەن كاسىپورىننىڭ وكىلدەرى ەكولوگيالىق ماسەلەنى شەشۋدىڭ ناقتى جولىن تالقىلادى. يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ كەشەندى ەكولوگيالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ باستىعىنىڭ م.ا. ماريا سيەۆەرينەنكو ينستيتۋتتىڭ رادياسيالىق باقىلاۋدان باستاپ وندىرىستىك ەكولوگياعا، ەكولوگيالىق تەحنولوگيالار مەن يادرولىق مەديسينانى دامىتۋعا دەيىنگى تولىق جۇمىس ەسەبىن ۇسىندى.
يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى – ەلدىڭ نەگىزگى عىلىمي-تەحنيكالىق ورتالىعى، وندا يادرولىق تەحنولوگيالار، ينجەنەرلىك ازىرلەمە مەن راديوەكولوگيالىق زەرتتەۋلەر بىرىكتىرىلگەن. ينستيتۋت يادرولىق فيزيكا بويىنشا ىرگەلى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، راديويزوتوپتار مەن راديوفارمپرەپاراتتار شىعارادى، جاڭا رادياسيالىق-تەحنولوگيالىق پروسەستەردى ازىرلەپ، يادرولىق، رادياسيالىق قاۋىپسىزدىككە جاۋاپتى مامانداردى دايارلاپ شىعارادى.
ينستيتۋت جۇمىسىنىڭ ماڭىزدى بولىگى راديوەكولوگيالىق مباقىلاۋعا ارنالعان. جىل سايىن بۇرىنعى پوليگونداردىڭ، يادرولىق نىسانداردىڭ، ۋران ءوندىرۋشى كاسىپورىندار مەن ءقاۋىپ دەڭگەيى جوعارى اۋماقتاردىڭ جاعدايىنا جان-جاقتى باقىلاۋ جۇرگىزەدى. "ليرا" نىساندارىندا ماماندار شامامەن 1000 توپىراق، سۋ مەن وسىمدىكتىڭ ۇلگىسىن زەرتتەيدى، ازعىردىڭ بۇرىنعى پوليگونىندا – 570 ۇلگى، ونىڭ ىشىندە تۇپتىك شوگىندىلەر دە بار. ينستيتۋت اۋماعىندا وندىرىستىك باقىلاۋ اياسىندا 200-دەي ۇلگى، ترانسشەكارالىق وزەندەر بويىنشا تاعى 200 سۋ ۇلگىسى جينالادى. قىزىلوردا وبلىسىنداعى ۋران وندىرەتىن كاسىپورىنداردىڭ اسەرىن باعالاۋ ءۇشىن جىل سايىن توپىراق پەن سۋدىڭ 110 ۇلگىسى الىنىپ، تۇراقتى تۇردە زەرتتەلىپ وتىرادى.
ينستيتۋت ەكولوگيالىق ءقاۋىپسىز تەحنولوگيانى دا ەنگىزىپ جاتىر. رادياسيالىق ستەريليزاسيا حيميالىق رەاگەنتتەردى تولىق الماستىرىپ، جىل سايىن شامامەن 7 ملن مەديسينالىق بۇيىمدى وڭدەيدى. ماتەريالداردى رادياسيالىق موديفيكاسيالاۋ تەحنولوگيالارى ەرىتكىشتەر مەن زياندى شىعارىندىلارسىز، ءوندىرىستى بارىنشا تازا ءارى ءقاۋىپسىز ەتەدى. وسى تەحنولوگيا نەگىزىندە AQUA DRESS گيدروگەلدى تاڭعىشى – جارانىڭ جازىلۋىن تەزدەتەتىن ستەريلدى جابىن شىعارادى. ونى ءوندىرۋ جاعى دا ارتىپ كەلەدى.
جۇمىستىڭ ەرەكشە باعىتى – ۆۆر-ك زەرتتەۋ رەاكتورىن ءقاۋىپسىز پايدالانۋ. ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىك ماگاتە نورمالارى بويىنشا قامتاماسىز ەتىلەدى، كوپساتىلى باقىلاۋ جانە اپاتتىق دايىندىق جۇيەسى بار. 2024 جىلى يونداۋشى ساۋلەلەنۋ كوزدەرىنىڭ پايدالانىلعان قالدىقتارىن ساقتاۋ قويماسىنىڭ جابدىقتارى مەن فيزيكالىق قورعاۋ جۇيەلەرىن ءىشىنارا جاڭعىرتىپ شىقتى. جەتى عيماراتتاعى قاۋىپسىزدىك جۇيەلەرى جاڭارتىلىپ، ءۇش جىلدىق سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ تۋرالى كەلىسىم جاسالدى. ينستيتۋت راديواكتيۆتى قالدىقتاردى ءقاۋىپسىز باسقارۋ جۇمىستارىنا دا قاتىسىپ، ولاردى سەنىمدى ساقتاۋ تەحنولوگيالارىن ازىرلەپ جاتىر.
"وندىرىستىك ەكولوگياعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. ينستيتۋت ءوز اۋماعىندا ەكولوگيالىق باقىلاۋ جۇرگىزەدى، شاڭ-گاز تازالاۋ جابدىقتارىن كۇتەدى، كولىكتەن شىعاتىن زياندى باقىلايدى، مۇرجالار، قازاندىقتار مەن ارناۋلى تازارتۋ قۇرىلىستارىنا جوندەۋ جۇرگىزەدى، جاسىل جەلەكتەردى كۇتىپ-باپتاپ، قالدىقتاردى جويۋ بويىنشا كەلىسىمشارتتاردى ۋاقىتىلى جاساپ وتىرادى. 2025 جىلى "تازا قازاقستان" تۇجىرىمداماسى اياسىندا مۇندا 2000-عا جۋىق اعاش، 1000 بۇتا مەن 1000 گۇل ەگىلىپ، وعان قوسا ۇجىمدىق جانە قالالىق سەنبىلىكتەر دە ۇيىمداستىرىلدى. سونداي-اق جاڭا سانيتارلىق-قورعاۋ ايماعى جوباسى ازىرلەنىپ، ماقۇلداندى، ەندى كەلەر جىلى جىلىتۋ جۇيەسىن سۇيىق وتىننان گازعا كوشىرۋ جوسپارلانىپ وتىر"، – دەيدى ماريا سيەۆەرينەنكو.
ينستيتۋت قازاقستاندا يادرولىق مەديسينانى دامىتۋدا دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. جىل سايىن ول الماتى، شىمكەنت پەن اقتاۋ قالاسىنداعى 16 مىڭ ناۋقاسقا قاتەرلى ىسىكتى ەرتە انىقتاۋعا ارنالعان "فتوردەزوكسيگليۋكوزا 18F" پرەپاراتىن جەتكىزەدى. الماتى، استانا مەن سەمەيدەگى يادرولىق مەديسينا ورتالىعىنا جىلىنا شامامەن 2 700 ناۋقاسقا ارنالعان 99Mo/99mTc گەنەراتورى جەتكىزىلىپ، ونى قىرعىزستانعا دا ەكسپورتتايدى. "ناتريي ءيوديدى 131I" پرەپاراتى جىل سايىن قالقانشا بەزى وبىرىمەن اۋىراتىن 1 500 ناۋقاستى ەمدەيدى. 2026 جىلدان باستاپ ءوندىرىستى كەڭەيتۋ جوسپارلانعان: 18F يزوتوپتارىنىڭ شىعارىلىمى ارتىپ، قۋىقاستى بەزى قاتەرلى ىسىگىن ەمدەۋدە، ونكولوگيالىق، جۇرەك-قانتامىر مەن نيەۆرولوگيالىق اۋرۋدى انىقتاۋدا قولدانىلاتىن جاڭا يزوتوپتاردى وندىرەتىن كەشەن دە ىسكە قوسىلادى.
ينستيتۋت ماماندار دايارلاۋدىڭ نەگىزگى ورتالىعى بولىپ قالا بەرەدى. وقۋ ورتالىقتارى ارناۋلى جابدىقپەن، وقىتۋ ماكەتتەرىمەن، يادرولىق نىسانداردىڭ قورعاۋ جانە پەريمەتر جۇيەلەرىنىڭ ۇلگىلەرىمەن جابدىقتالعان. 2025 جىلى رادياسيالىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا 193 ادام، يادرولىق-فيزيكالىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا 73 مامان وقىتىلدى. ينستيتۋت حالىقارالىق عىلىمي جوبالار مەن كونفەرەنسيالارعا بەلسەندى قاتىسىپ، ەكولوگيالىق جانە رادياسيالىق قاۋىپسىزدىك ساپاسىن الەمدىك ستاندارتتارعا ساي ارتتىرىپ وتىر.