امەريكالىق مەديسينا قىزمەتكەرلەرى ءزايتۇن مايى ءتۇرلى اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىم ءقاۋپىن تومەندەتىنىن انىقتادى.
امەركالىق عالىمدار جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە سايكەس، ءزايتۇن مايىن تۇراقتى تۇتىنۋ وبىردان، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارى، نەيرودەگەنەراتيۆتى جانە رەسپيراتورلىق اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىم ءقاۋپىن ازايتۋعا اكەلەدى. بۇل عىلىمي ماقالا Journal of the American College of Cardiology جۋرنالىندا جاريالانعان، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz ءتىلشىسى ريا نوۆوستيگە سىلتەمە جاساپ.
ت.ح.چان اتىنداعى گارۆاردتاعى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكتەبىنىڭ دارىگەرى مارتا گۋاش-فەررە باستاعان امەريكالىق عالىمدار 60 مىڭنان استام ايەل مەن 32 مىڭعا جۋىق ەر ادامعا جۇرگىزىلگەن كوپ جىلدىق باقىلاۋ دەرەكتەرىن ساراپتاعان. بۇل زەرتتەۋلەر باستالعان 1990 جىلى بۇل توپتاعى ادامداردا جۇرەك-قان تامىرلارى نەمەسە راك اۋرۋى بولماعان.
مۇنداي ساراپتاماعا اقش-تا 1970 جىلداردىڭ ورتاسىنان باستاپ جۇرگىزىلگەن كوپتەگەن فاكتورلارعا تولى پەرسپەكتيۆالىق ەكى زەرتتەۋ - Nurses’ Health Study جانە Health Professionals Follow-up Study نەگىز بولعان. اۆتورلار سوڭعى 28 جىل بويى تولتىرىلعان ساۋالنامالاردى العان. ءاربىر ءتورت جىل سايىن تولتىرىلعان ساۋالنامادا قاتىسۋشىلار وزدەرى تۇتىنعان ازىق-تۇلىكتەرلىڭ ورتاشا مولشەرىن، جەكەلەي العاندا، تاماق ازىرلەۋدە نەمەسە ونى تىكەلەي اسقا قوسقان مايلاردىڭ بەلگىلى ءبىر تۇرلەرىن بەلگىلەپ كورسەتىپ جۇرگەن.
28 جىلدا زەرتتەۋگە قاتىسقانداردىڭ 36 856-سى قايتىس بولعان. تالداۋ ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، ءزايتۇن مايىن تۇراقتى تۇردە تۇتىنعان (كۇنىنە ءبىر اس قاسىقتان كوبىرەك) ادامداردا جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىم كورسەتكىشى ءزايتۇن مايىن مۇلدە قولدانباعاندارمەن سالىستىرعاندا 19%-عا از بولىپ شىققان. ال وبىر اۋرۋىنان بولاتىن ءولىم ءقاۋپى 17، نەيرودەگەنەراتيۆتى اۋرۋلاردان بولاتىن ءقاۋىپ – 29، رەسپيراتورلىق اۋرۋلاردان بولاتىن ءولىم ءقاۋپى 18%-عا تومەن ەكەنىن كورسەتكەن.
ءزايتۇن مايىن تۇتىنۋ دەڭگەيىن ءۇش پۋنكت بويىنشا ەسەپتەگەن: سالاتتى ارالاستىرۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ءزايتۇن مايى، تاماققا نەمەسە نانعا قوسىلاتىن ءزايتۇن مايى جانە تاماق ازىرلەۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن ءزايتۇن مايىنىڭ مولشەرى. تاماق ازىرلەۋدە قولدانىلعان باسقا وسىمدىك مايلارىنىڭ تۇتىنۋ مولشەرىن زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلاردىڭ مايدىڭ ءتۇرى مەن ماركاسىنا قاراي حابارلاعان اقپاراتتارىنىڭ نەگىزىندە ەسەپتەلگەن. ءبىر قىزىعى، ۋاقىت وتە كەلە، بارلىق توپتاردا ءزايتۇن مايىن تۇتىنۋ 1990 جىلى ورتا ەسەپپەن كۇنىنە 1،6 گرامم بولسا، 2010 جىلى شامامەن ءتورت گرامعا جەتكەن.
زەرتتەۋ مارگارين، وسىمدىك مايى، مايونەز جانە ءسۇت مايى سياقتى باسقا مايلاردىڭ كۇنىنە 10 گرامىن ءزايتۇن مايىمەن اۋىستىرۋ ءتۇرلى سەبەپتەرمەن بولاتىن ءولىم ءقاۋپىن 8-34 پايىزعا دەيىن تومەندەتەتىنىن كورسەتكەن.
«ءبىزدىڭ ناتيجەلەرىمىز ءزايتۇن مايى مەن باسقا دا قانىقپاعان وسىمدىك مايلارىن تۇتىنۋدى ارتتىرۋ بويىنشا قازىرگى ديەتالىق ۇسىنىستاردى قولدايدى»، - دەدى مارتا گۋاش. – ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىز ناۋقاستاردىڭ ءتۇسىنۋى مەن ءوز راسيوندارىنا ەنگىزۋگە جەڭىل ءارى ناقتىلانعان ۇسىنىستار قالىپتاسىرۋعا كومەكتەسەدى. دارىگەرلەر پاسيەنتتەرگە دەنساۋلىقتارىن جاقسارتۋ مارگارين مەن سارى ماي سياقتى كەيبىر مايلاردى ءزايتۇن مايىمەن اۋىستىرۋعا كەڭەس بەرۋى كەرەك».
اۆتورلار ولاردىڭ قورىتىندىلارى باقىلاۋ زەرتتەۋلەرىنە نەگىزدەلگەنىن جانە ءزايتۇن مايىن تۇتىنۋ مەن ءولىمنىڭ تومەندەۋى اراسىنداعى تىكەلەي سەبەپتىك بايلانىستى بىلدىرمەيتىنىن اتاپ وتەدى. ادەتتە، ءزايتۇن مايىن ۇناتاتىندار توبىنا ءوز دەنساۋلىعىنا كوبىرەك كوڭىل بولەتىن، تەمەكىنى از شەگەتىن جانە جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستى كوپ جەيتىندەر كىرەدى.
«زءايتۇن مايىن كوبىرەك تۇتىنۋ سالاۋاتتى تاماقتانۋدىڭ جانە جوعارى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مارتەبەنىڭ بەلگىسى بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، وسى جانە باسقا دا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق فاكتورلاردى رەتتەگەننەن كەيىن دە ءبىزدىڭ ناتيجەلەر وزگەرىسسىز قالدى»، - دەپ اتاپ كورسەتەدى عالىم.