جيدەكتەر – دارۋمەندەر مەن انتيوكسيدانتتاردىڭ قاينار كوزى، جەڭىل ءارى پايدالى جەڭسىك اس. جاز مەزگىلىندە ماۋسىمدىق جيدەكتەردى پايدالانعان ءجون، ال قىستا مۇزداتىلعان جيدەكتەر كومەككە كەلەدى. ەندەشە، قانداي جيدەكتەر پايدالى ەكەنىن جانە نە ءۇشىن ماڭىزدى ەكەنىن قاراستىرايىق.
نەلىكتەن جيدەكتەر سونشالىقتى ماڭىزدى؟ ديەتولوگتار جيدەكتەردى مىندەتتى تۇردە كۇندەلىكتى تاعامعا قوسۋ كەرەك دەپ سانايدى. مۇنىڭ بىرنەشە سەبەبى بار:
- جيدەكتەردىڭ پايدالى قاسيەتتەرى مەن باي قۇرامى دارۋمەندەر مەن ميكروەلەمەنتتەر قورىن تولىقتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ال ولار كالوريا جاعىنان از.
- جيدەكتەر انتيوكسيدانتتارعا باي، ولار اعزا جاسۋشالارىن قارتايۋدان قورعايدى، ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا ىقپال ەتەدى.
- جيدەكتەر تەرىنىڭ، شاشتىڭ جانە تىرناقتىڭ سۇلۋلىعى ءۇشىن ماڭىزدى.
- جيدەكتەردىڭ تاعى ءبىر باعالى كومپونەنتى – تالشىقتار، ولار قالىپتى اس قورىتۋ ءۇشىن قاجەت.
قاي جيدەكتەرگە نازار اۋدارۋ كەرەك:
1. قۇلپىناي قۇلپىنايدى دۇكەندەردەن جىل بويى كەزدەستىرۋگە بولادى، ءبىراق ەڭ ءدامدى ءارى حوش ءيىستى جيدەكتەردى تەك جازدا تابۋعا بولادى. بۇل ۋاقىتتا جيدەكتى مۇزداتۋعا بولادى، ال قىستا ونى كومپوتتارعا جانە باسقا دا تاعامدارعا قوسۋعا بولادى. قۇلپىناي كالسيي، ماگنيي، كاليي جانە فوليي قىشقىلىنا باي – بۇل ۆ9 دارۋمەنىنىڭ ءبىر ءتۇرى، اسىرەسە، جۇكتىلىك كەزەڭىندە ايەلدەر ءۇشىن ماڭىزدى. سوندىقتان، قۇلپىنايدى ايەلدەر ءۇشىن ەڭ پايدالى جيدەكتەردىڭ ءبىرى دەپ ساناۋعا بولادى. سونداي-اق، ول س دارۋمەنىنە وتە باي – ءتىپتى ليموننان دا كوپ.
2. تاڭقۋراي تاڭقۋراي – تاعى ءبىر سۇيىكتى جيدەك. جاڭا پىسكەن تاڭقۋراي ۇزاق ساقتالمايدى، سوندىقتان ونى بىردەن جەۋ كەرەك نەمەسە مۇزداتۋ، كەپتىرۋ، كومپوت، جەلە نەمەسە توساپ جاساۋ كەرەك. تاڭقۋرايدىڭ پايدالى قاسيەتتەرى ونىڭ باي قۇرامىمەن بايلانىستى: ول كالسيي، ماگنيي جانە س دارۋمەنىنە باي. كالورياسى تومەن: 100 گراممىندا 64 ككال.
3. قاراقات قارا، قىزىل نەمەسە اق قاراقات – جاڭا پىسكەن كۇيىندە جەۋگە جانە مۇزداتۋعا تاماشا تاڭداۋ. قىستا قاراقاتتان مورس قايناتىپ، جەلە جاساۋعا نەمەسە پيروگتاردى دايىنداۋعا پايدالانۋعا بولادى. قاراقات، اسىرەسە قارا قاراقات، س دارۋمەنىنە باي، تالشىقتار، كاليي جانە كالسييگە تولى. بۇل ونىڭ پايدالى قاسيەتتەرىمەن بايلانىستى: قاراقات اس قورىتۋ پروسەسىن قالىپقا كەلتىرۋگە كومەكتەسەدى.
4. كوكجيدەك كوكجيدەك – سۇلۋلىق پەن جاستىققا ارنالعان ءدامدى جيدەك. بۇل ناعىز سۋپەرفۋد، سەبەبى ول تالشىقتار، ۆ جانە س دارۋمەندەرى، كوپ كاليي جانە انتيوكسيدانتتارعا باي. كوكجيدەك قاتەرلى ىسىك، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنىڭ دامۋ ىقتيمالدىعىن ازايتۋعا كومەكتەسەدى.
5. قاراقات (ەجيەۆيكا) قاراقات سىرتقى تۇرىمەن تاڭقۋرايعا ۇقسايدى. شىنىندا دا، بۇل وسىمدىكتەر تۋىستاس، ءبىراق ولاردىڭ ءدامى وزگەشە. قاراقات كالسييگە، كالييگە، تالشىقتارعا (تاڭقۋراي مەن كوكجيدەككە قاراعاندا كوبىرەك)، س دارۋمەنىنە باي جانە 100 گراممىندا نەبارى 60 ككال بار.
جيدەكتەردى كىمدەرگە جەۋگە بولمايدى؟ جيدەكتەر بارلىعىنا بىردەي جارامايدى. مۇمكىن بولاتىن قارسى كورسەتىلىمدەر:
- ءارتۇرلى اۋىرلىقتاعى اللەرگيالىق رەاكسيالار؛
- نەسەپ تاس اۋرۋى: جيدەكتەردى جانە س دارۋمەنىنە باي باسقا تاعامداردى تۇتىنۋ جاڭا تاستاردىڭ پايدا بولۋىنا جانە ەسكى تاستاردىڭ ۇلعايۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن؛
- اس قورىتۋ جۇيەسىنىڭ بۇزىلۋلارى، مىسالى، گاستريت نەمەسە جارا؛