استانا ىرگەسىنەن التىن وردا داۋىرىندە سالىنعان قوس كەسەنە تابىلدى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz.
عالىمدار بۇل اكادەميك الكەي مارعۇلان جازىپ كەتكەن – سۇلۋتام مەن سىرلىتام كەسەنەلەرى دەپ پايىمداپ وتىر.
24.kz ارناسىنىڭ حابارلاۋىنشا، تاريحشىلار قورعالجىن اۋدانىنىڭ بۇل تۇسى ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويى ەكەنىن ايتادى. سول سەبەپتى ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە.
تاريحشىلار بۇل ماڭدا بەس كەسەنە بارىن مالىمدەپ وتىر. سونىڭ ەكەۋىن الكەي مارعۇلان كەزىندە سىرلىتام مەن سۇلۋتام دەپ سيپاتتاپ، جازىپ كەتكەن. ارحەولوگتار سول كەسەنەلەردىڭ ءدال ۇستىنەن تۇسكەنىنە سەنىمدى. بۇعان قازبا كەزىندە تابىلعان قۇمىرا سىنىعى دالەل.
«ورتا عاسىرلىق قىش ءوندىرىسى تاريحىندا مۇنداي تاڭبالار رۋدىڭ تاڭباسى نەمەسە سول ىدىستى جاساعان شەبەردىڭ تاڭباسى بولۋى مۇمكىن. كورىپ تۇرعاندارىڭىزداي بۇل قازاق رۋ تايپالارىنداعى مىنا تاڭبا قاتتى كەلمەيدى»، - دەيدى ق ر ۇلتتىق مۋزەيى ارحەولوگيالىق تاريح ءبولىمىنىڭ جەتەكشىسى پەردەحان مۇسىلمانقۇل.
قازبا ورنىنان تابىلعان تاعى ءبىر قۇندى دەرەك – سىرلى قىش. مۇنى سول زاماندا كەسەنەنىڭ قاسبەتىن اسەمدەۋ ءۇشىن قولدانعان.
«مىنا جەردە دە سول قۇيىلىپ ونىڭ سىرتى سىرلى بوياۋمەن بويالىپ جاسالعان. دەمەك، سىرلى تام وسى بولۋى مۇمكىن دەگەن تەوريانى راستاۋى مۇمكىن عوي. مۇمكىن يا، سول كەزدەگى مارعۇلان ايتىپ كەتكەن قورعالجىن اۋدانى اۋماعىنداعى سىرلىتام ەسكەرتكىشتەرى دەرەكتەردىڭ وسى قازبا جۇمىستارى دالەلدەۋى مۇمكىن»، - دەيدى پەردەحان مۇسىلمانقۇل.
تاريحشىلاردىڭ سوزىنشە، ساۋلەت ونەرىنىڭ سىرلاۋ تەحنيكاسى نەگىزىنەن وڭتۇستىك ايماقتاعى ورتا عاسىرلىق ەسكەرتكىشتەرگە ءتان. كەسەكتە ساقتالعان سىر دا قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىندە قولدانىلعان بوياۋعا كەلىپ تۇر. بۇل دا جىبەك جولى بويىنداعى ەلدى مەكەندەر اراسىندا الىس-بەرىستىڭ دامىعانىنىڭ ايعاعى.
ءقازىر تولىقتاي ارشىلعان ەكىنشى كەسەنە دە ساۋلەت تۇرعىسىنان وسىعان ۇقساس بولۋى مۇمكىن. ونىڭ دا ورتا عاسىرلارعا ءتان بەلگىلەرى بار. ەسىگى سول كەزدەگى نانىم-سەنىمگە ساي، سولتۇستىك-باتىسقا قاراعان.
تاريحشى-ارحەولوگ سىرىم ەسەنوۆ كەسەنەنىڭ كۇمبەزى بولعان دەگەن بولجام جاساپ وتىر.
«ىشىنەن كورىپ تۇرعان اپپاق، بۇل اكپەن اقتالعان. ءىشى سىلانعان جاقسىلاپ تۇرىپ، ال ەندى ەسىگىنەن تەك قانا تابالدىرىعى ساقتالعان. قالعان جەرى وكىنىشكە قاراي، ءشىرىپ كەتكەن. ەندى بۇل كەسەنەنىڭ ەرەكشەلىگىن كورسەتەدى. ياعني ىشىنەن اكتەلعان بولۋ سەبەبى، ياعني ونىڭ ۇستىندە كۇمبەز بولعانىن دالەلدەپ تۇر. اشىق بولسا، ونى اكتەۋدىڭ قاجەتى جوق قوي. ياعني، توبەسى جابىق بولعان. ۇلكەن كەسەنە بولعان»، - دەيدى ول.
تەلەارنانىڭ حابارلاۋىنشا، كەسەنە ماڭىندا 1973 جىلى اكادەميك الكەي مارعۇلان باستاعان ارحەولوگيالىق ەكسپەديا كەزىندە تابىلعان بىتىعاي كەسەنەسى بار. تاريحي ەسكەرتكىشتى 2007 جىلى ساۋلەتشى مارات سەمبين قالپىنا كەلتىرگەن.
عالىمدار ۇيالى ورتاعاسىرلىق قورىمدى زەرتتەۋگە بىرنەشە جىل كەرەك ەكەنىن ايتادى. دەگەنمەن، التىن وردا داۋىرىنە قاتىستى قۇندى دەرەكتەر قازاقستان تاريحىنىڭ كوپتومدىعىنا ەنگىزىلەتىنى انىق.