ەلىمىزدە قوعامدا زاڭ جانە ءتارتىپ يدەولوگياسىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى 2025-2030 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداما بەكىتىلدى. ءتيىستى قاۋلىنى ۇكىمەت قابىلدادى.
قۇجات قوعامدا قۇقىقتىق مادەنيەت دەڭگەيىن نىعايتۋعا جانە ازاماتتاردىڭ زاڭداردى ساقتاۋ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنۋىنە باعىتتالعان.
اتاپ ايتقاندا، تۇجىرىمداما قوعامداعى قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ قازىرگى جاعدايىن تالداۋعا نەگىزدەلگەن زاڭ مەن ءتارتىپ يدەولوگياسىن ىلگەرىلەتۋ كوزقاراسىن ايقىندايدى. تۇجىرىمدامانى ازىرلەۋ بارىسىندا حالىقارالىق تاجىريبە دە ەسكەرىلدى.
قۇجات قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا، سىبايلاس جەمقورلىق پەن «كولەڭكەلى» ارەكەتتەرگە تەرىس كوزقاراس قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى ازاماتتىق قاتىسۋدى كوزدەيدى.
بۇگىندە ەلىمىزدە «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى سانالاتىن زاڭ مەن ءتارتىپ قاعيداتتارىن نىعايتۋعا باعىتتالعان رەفورمالار بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلۋدە. اتالعان جۇمىس ءارى قاراي دا جالعاسىن تابادى.
تۇجىرىمدامانىڭ نەگىزگى باعىتتارىن جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەسىندە قوعامدا زاڭنىڭ ۇستەمدىگى تۋرالى حاباردار ەتۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ كوزدەلىپ وتىر. اتالعان جۇمىس شەڭبەرىندە زاڭنامانى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ءىسى جالعاسادى. قۇجات ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا جانە سوت تورەلىگىنە قولجەتىمدىلىكتى ءارى قاراي دا قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ءىس-شارالاردى ىسكە اسىرۋدى كوزدەيدى. ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىرۋ جانە وسى ءبىلىمىن تاجىريبەدە قولدانۋ ماقساتىندا وقىتۋ ءىس-شارالارىن ۇيىمداستىرۋ جوسپارلانۋدا. اتاپ ايتقاندا، ستۋدەنتتەرگە قۇقىقتىق ءبىلىم بەرۋ تاجىريبەسىن ەنگىزۋ ناقتى جاعدايلاردا قۇقىقتىق ءبىلىمدى ءتيىمدى قولدانۋ قابىلەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان وقىتۋدىڭ ءتۇرلى فورمالارىنا بەلسەندى قاتىسۋدى قامتيدى.
قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋعا جانە حالىققا قىزمەت ەتۋگە؛ مەملەكەت پەن قوعام ىنتىماقتاستىعىنىڭ جاڭا قۇرالدارىن ەنگىزۋگە باسا نازار اۋدارا وتىرىپ، مەملەكەتتىك ورگاندار اشىقتىعى مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا، ازاماتتار ءۇشىن زاماناۋي سيفرلىق قىزمەتتەردى ىسكە قوسۋعا، اتاپ ايتقاندا، ەGOV اشىق دەرەكتەرىنىڭ ەلەكتروندى ۇكىمەت فۋنكسيونالدىعىن دامىتۋعا، ساتىپ الۋلارعا قوعامدىق مونيتورينگ جۇرگىزۋگە باعىتتالعان جانە باسقا دا مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتىنىڭ سەرۆيستىك مودەلى تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى شارالار كوزدەلەدى. بۇل جۇمىستى اتقارۋعا نقا بەلسەندى تۇردە قاتىسادى.
سونىمەن قاتار كادر ساياساتىن رەفورمالاۋ، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىن بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرستارى، وقۋ-ادىستەمەلىك جيىنداردى وتكىزۋ ارقىلى دايارلاۋ، مەريتوكراتيا قاعيداتىن نىعايتۋ، «soft skills» دامىتۋ، سونداي-اق ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋدى جاڭعىرتۋ جالعاستىرىلادى.
اۋقىمدى دەرەكتەردى وڭدەۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكتىنى پايدالانا وتىرىپ، ءىىم سيتۋاسيالىق-تالداۋ ورتالىعىنىڭ فۋنكسيالارىن كەڭەيتۋ كوزدەلەدى: كامەرالاردان تۇسەتىن بەينەاعىن (بەت الپەت پەن ءنومىردى تانۋ)، الەۋمەتتىك جەلىلەر (قاۋىپ-قاتەردى باقىلاۋ)، قىلمىستىق ستاتيستيكا (قىلمىس وشاقتارىن بولجاۋ)؛ جەدەل قىزمەتتەردى، دالەلدەمەلەردى اۆتوماتتى تۇردە سالىستىرۋ جانە تەرگەۋشىلەردىڭ شەشىم قابىلداۋىن قولداۋ باعدارلامالارىمەن جابدىقتاۋ، سونداي-اق تەرگەۋشىلەردى جي قۇرالدارىمەن، تەرگەۋدىڭ جاڭا تاكتيكالارىمەن (پروفايلينگ، جاۋاپ الۋ ادىستەرى، سيفرلىق كريميناليستيكا) جۇمىس ىستەۋگە وقىتۋ. كورشى مەملەكەتتەرمەن بىرلەسىپ، ترانسۇلتتىق قىلمىسقا قارسى كۇرەستى ۇيىمداستىرۋ جانە اقپارات الماسۋ جوسپارلانىپ وتىر.
كەشەندى شارالار قابىلداۋ ناتيجەسىندە قوعامدا زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋدا وڭ وزگەرىس قالىپتاسىپ، زاڭدارعا ءۇستىرت قاراۋدان جاۋاپتى ءارى سانالى كوزقاراسقا اۋىسادى دەپ كۇتىلۋدە. قوعامداعى ءاربىر ازامات باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قۇرمەتتەپ قانا قويماي، قۇقىقتىق ءتارتىپتى بەلسەندى تۇردە ساقتايدى، بۇل جالپى ءتارتىپتىڭ جاقسارۋىنا اكەلەدى.
بۇدان بولەك، قابىلدانعان شارالار ناتيجەسىندە حالىقتىڭ مەملەكەتتىك جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا دەگەن سەنىمىن نىعايتادى دەپ كۇتىلۋدە. جالپى، مۇنىڭ ءبارى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار سانىنىڭ تومەندەۋىنە، ازاماتتارعا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ جاقسارۋىنا، ەكونوميكالىق تارتىمدىلىق پەن ينۆەستيسيالىق ورتانىڭ جاقسارۋىنا اكەلۋى ءتيىس.