ەگىنشىلەرگە ناقتى قولداۋ: جەڭىلدەتىلگەن نەسيە مەن تەحنيكا ليزينگى كەڭەيتىلدى

جىل سايىن وتاندىق شارۋالار ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگى وزەكتى ماسەلە بولىپ كەلدى.

2023 جىلى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قاراجاتىنان بولىنگەن قارجى ەسەبىنەن «كەڭ دالا» باعدارلاماسى اياسىندا «اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى» اق ارقىلى 140 ملرد تەڭگە سوماسىنا 3 615 اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن ءوندىرۋشى قارجىلاندىرىلىپ، 3،6 ملن گەكتار ەگىس القابى جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋمەن قامتىلدى، دەپ حابارلايدى aqshamnews.kz 

الايدا قولجەتىمدى نەسيەنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن كوپتەگەن شارۋا اگروتەحنولوگيالىق تالاپتاردى تولىق ساقتاي المادى، ساپالى تۇقىمدار مەن جەتكىلىكتى مينەرالدى تىڭايتقىشتار ساتىپ الماعان، وسىمدىكتەردى قورعاۋ شارالارى تومەن دەڭگەيدە جۇرگىزىلدى، ال ءبىرقاتارى ەسكىرگەن تەحنيكامەن جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولدى.

ماسەلەنىڭ تۇپكى سەبەبى – سالانى بۇرىنعىداي تىكەلەي مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋعا نەگىزدەۋ ارقىلى بيۋدجەت نەسيەلەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى بولدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ اياسىندا ۇكىمەت، ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى اگروونەركاسىپ كەشەنى سۋبەكتىلەرى ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە قاراجاتىنا قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزدى. وتكەن جىلى وسى باعىتتاعى تاسىلدەر تۇبەگەيلى قايتا قارالدى.

وسىلايشا، كوممەرسيالىق قاراجات پەن قارجى قۇرالدارىن بىرىكتىرۋ ەسەبىنەن 2024 جىلى كوكتەمگى ەگىس جانە كۇزگى جيناۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋ كولەمى 3 ەسەدەن استام ارتتى. نەسيە بەرۋ كولەمىنىڭ ۇلعايۋى نارىقتىق قۇرالداردى، اتاپ ايتقاندا، وبليگاسيالىق قارىزداردى تارتۋ جانە ولاردىڭ كۋپوندىق سىياقىلارىن سۋبسيديالاۋ ەسەبىنەن مۇمكىن بولدى. بۇل مەحانيزمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن 2024 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ رەزەرۆىنەن 60 ملرد تەڭگە ءبولىندى.

سونىمەن قاتار شارۋالارعا جىلدىق 5% مولشەرىندەگى "تازا" جەڭىلدەتىلگەن نەسيەنى بارىنشا قىسقا مەرزىمدە جەتكىزۋ مىندەتى قويىلدى.

2025 جىلعى كوكتەمگى ەگىس جانە كۇزگى جيناۋ جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا 700 ملرد تەڭگە ءبولىندى. ەگىنشىلەر تەحنيكا ساتىپ الۋعا جانە ونى جەڭىلدەتىلگەن 5% مولشەرلەمەمەن راسىمدەۋگە مۇمكىندىك الۋى ءۇشىن تاعى 250 ملرد تەڭگە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جەڭىلدەتىلگەن ليزينگپەن قارجىلاندىرۋعا باعىتتالدى.

بۇل قاراجات ءاربىر شارۋاشىلىققا ناقتى جەتۋى ءۇشىن التى باعىتتان تۇراتىن تاراتۋ جۇيەسى قۇرىلدى. ولاردىڭ قاتارىندا:

• «اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى» اق،

• ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر،

• ميكروقارجى ۇيىمدارى،

• وڭىرلىك ينۆەستيسيالىق ورتالىقتار،

• نەسيە سەرىكتەستىكتەرى،

• الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراسيالار (اكك) بار.

بۇل رەتتە ەلىمىزدەگى اوك تاريحىندا العاش رەت ەگىس ناۋقانىن جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋ 2024 جىلعى جەلتوقساننان باستالعانىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇل 2025 جىلعى ناۋقاندى ەرتە قارجىلاندىرۋ باستاماسىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىن بولدى.

وسىلايشا، ۇكىمەت قولداۋىنىڭ ارقاسىندا قىسقا مەرزىم ىشىندە شارۋالارعا تەك «اگرارلىق نەسيە كورپوراسياسى»، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر، ميكروقارجى ۇيىمدارى، وڭىرلىك ينۆەستيسيالىق ورتالىقتار مەن نەسيە سەرىكتەستىكتەرى ارقىلى عانا ەمەس، سونداي-اق الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراسيالار ارقىلى دا تىكەلەي قارجىلاندىرۋ جولىمەن قولجەتىمدىلىك قامتاماسىز ەتىلدى.

كوكتەمگى ەگىس جانە جيناۋ جۇمىستارى كەزىندە كەپىلدىك قامتاماسىز ەتۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگى ماسەلەسىن شەشۋ ماقساتىندا «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى» اق ارقىلى نەسيەلەرگە كەپىلدىك بەرۋ تەتىگى كوزدەلگەن. بۇل تەتىك نەسيە سوماسىنىڭ 85%-ىنا دەيىنگى بولىگىن كەپىلدەندىرۋگە مۇمكىندىك بەردى.

وتىنىمدەر قابىلدانا باستاعان ساتتەن باستاپ جالپى سوماسى 493،5 ملرد تەڭگەگە 7407 ءوتىنىم قابىلداندى. ونىڭ ىشىندە 6988 ءوتىنىم ماقۇلدانىپ، قارجىلاندىرىلدى. بۇل 7،3 ملن گەكتار ەگىس جۇمىستارىنا دايىندىقتى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى.

كەپىلدىك بازاسى جەتكىلىكسىز شارۋاشىلىقتار ءۇشىن «دامۋ» قورى ارقىلى شاعىن جانە جاڭا باستاعان فەرمەرلەردىڭ قارجىعا قول جەتكىزۋى قامتاماسىز ەتىلدى. باعدارلاما اياسىندا جالپى سوماسى 166،5 ملرد تەڭگەگە 1134 كەپىلدىك بەرىلىپ، بەرىلگەن نەسيەلەردىڭ جيىنتىق كولەمى 195،9 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.

جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋ اياسىنداعى وندىرۋشىلەردى قولداۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىتى – بۇل ليزينگ. سالانى ساپالى تەحنيكامەن جاڭارتپاي، ونىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ مۇمكىن ەمەس. وسى ماقساتتا 2024 جىلى 120 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى قاراجات «كازاگروفينانس» جەلىسى بويىنشا «جەڭىلدەتىلگەن ليزينگ» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋعا قايتا باعىتتالدى.

مۇندا اتاپ وتەرلىك جايت، بۇعان دەيىنگى جىلدارى كاف قارجىلاندىرۋىنىڭ جالپى كولەمى جىلىنا 170–175 ملرد تەڭگە شاماسىندا بولىپ، ونىڭ 90%-ى جىلدىق 20–22% كوممەرسيالىق مولشەرلەمە بويىنشا ۇسىنىلاتىن. مۇنداي جوعارى پايىزدىق سىياقى كوپتەگەن شارۋالار ءۇشىن قولجەتىمسىز بولاتىن. 2024 جىلى شارۋالارعا جىلدىق 5% مولشەرلەمەمەن ەڭ قاجەتتى وتاندىق تەحنيكا تۇرلەرىن ساتىپ الۋعا جاعداي جاسالدى. بۇل وتاندىق ماشينا جاساۋ سالاسىنىڭ دامۋىنا وڭ اسەرىن تيگىزۋدە.

قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە 3 870 اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن ءوندىرۋشى 4 320 بىرلىك ەڭ قاجەتتى وتاندىق تەحنيكا ساتىپ الدى.

سونداي-اق شارۋالاردى قولداۋدىڭ قوسىمشا شاراسى رەتىندە وسىمدىك شارۋاشىلىعى ونىمدەرى مەن وتاندىق شيكىزاتتىڭ وتكىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان وڭدەۋ كاسىپورىندارىن اينالىم قاراجاتىمەن قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان 5% جەڭىلدەتىلگەن سىياقى مولشەرلەمەسىمەن جاڭا قارجىلاندىرۋ تەتىگى ىسكە قوسىلدى. بۇل باعدارلاما اياسىندا وڭدەۋ زاۋىتتارىنىڭ جۇكتەمەسىن ارتتىرۋ ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى. اتالعان باعىت بويىنشا 2024 جىلى قارجىلاندىرۋ كولەمى 35 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. 2025 جىلى بۇل ماقساتقا 40 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى باعىتتاۋ جوسپارلانۋدا.

اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جاڭارتۋ جانە جانار-جاعارماي ماتەريالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ

اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جاڭارتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ كەشەندى شارالارى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلۋدا. نەگىزگى قۇرالداردىڭ قاتارىندا – ينۆەستيسيالىق سۋبسيديالار، نەسيە مەن ليزينگ بويىنشا سىياقى مولشەرلەمەسىن سۋبسيديالاۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جەڭىلدەتىلگەن ليزينگكە بەرۋ باعدارلاماسى بار. بۇل تەتىكتەر شارۋالارعا زاماناۋي تەحنيكانى اناعۇرلىم ءتيىمدى شارتتارمەن ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ەڭ ماڭىزدى ىنتالاندىرۋ قۇرالى – ينۆەستيسيالىق سۋبسيديالاۋ باعدارلاماسى، ونىڭ شەڭبەرىندە شارۋالارعا ساتىپ الىنعان تەحنيكانىڭ قۇنىنىڭ 15%-دان 30%-عا دەيىنگى بولىگى وتەلەدى (ونىڭ باسىمدىق دەڭگەيىنە قاراي). قوسىمشا قولداۋ رەتىندە سىياقى مولشەرلەمەسىن سۋبسيديالاۋ قاراستىرىلعان: باسىم تەحنيكالار ءۇشىن – 6%-عا دەيىن، قالعان تۇرلەر ءۇشىن – 15%-عا دەيىن. بۇدان بولەك، فەرمەرلەرگە جىلدىق 5% مولشەرلەمەمەن تەحنيكا الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جەڭىلدەتىلگەن ليزينگ باعدارلاماسى بەلسەندى تۇردە دامىپ كەلەدى.

2025 جىلعى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا رەسپۋبليكادا 139 مىڭ تراكتور، 31 مىڭ كومباين، 5،6 مىڭ ەگىس كەشەنى، 71 مىڭ تۇقىم سەپكىش جانە 141 مىڭ توپىراق وڭدەۋ قۇرالدارى تىركەلگەن. 2024 جىلى تەحنيكا پاركىن جاڭارتۋ دەڭگەيى 5،5%-دى قۇراپ، 2023 جىلعى 4،5%-دان ايتارلىقتاي اسىپ ءتۇستى. 2025 جىلعا جوسپارلانعان كورسەتكىش – 6،5%. جالپى العاندا، تەحنيكا پاركىن تەحنولوگيالىق تۇرعىدان زاماناۋي دەڭگەيدە ۇستاۋ ءۇشىن جاڭارتۋ دەڭگەيىن 8–10%-عا جەتكىزۋ قاجەت.

مينيسترلىك 2028 جىلعا قاراي اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جاڭارتۋ دەڭگەيىن 9%-عا جەتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا تەحنيكا ليزينگىنىڭ جەڭىلدەتىلگەن باعدارلاماسىن قارجىلاندىرۋ كولەمىن 450 ملرد تەڭگەگە دەيىن جەتكىزۋ كوزدەلۋدە.

قابىلدانعان مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى ماشيننو-تراكتور پاركىن جەدەل جاڭارتۋدا جوعارى تيىمدىلىگىن كورسەتىپ وتىر. بۇل – ناقتى كورسەتكىشتەرمەن دالەلدەنەدى: ەگەر 2017 جىلى 8،5 مىڭ بىرلىك تەحنيكا عانا ساتىپ الىنعان بولسا، 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 22،1 مىڭعا جەتىپ، 2،5 ەسەگە ارتتى.

اسىرەسە، «جەڭىلدەتىلگەن ليزينگ» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋ بايقالادى: 2025 جىلى بولىنگەن 250 ملرد تەڭگە شامامەن 6 مىڭ بىرلىك تەحنيكا ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. 24 اقپاننان باستاپ (وتىنىمدەر قابىلدانا باستاعان كۇننەن) «قازاگروفينانس» اق-عا 129،2 ملرد تەڭگە سوماسىنا 3 555 ءوتىنىم كەلىپ ءتۇستى. قازىرگى ۋاقىتتا جالپى قۇنى 85،7 ملرد تەڭگە بولاتىن 4 580 تەحنيكا بىرلىگىن جەتكىزۋگە 2 400 كەلىسىمشارت جاسالدى.

زاماناۋي ەگىس كەشەندەرى بيىلعى ەگىس ناۋقانىندا بەلسەندى تۇردە قولدانىلۋدا – 5،6 مىڭ بىرلىك تەحنيكا ءداندى داقىلدار ەگىسىنىڭ 70%-ىن قامتىپ وتىر. بۇل John Deere، CLASS، RSM سىندى جەتەكشى الەمدىك برەندتەردىڭ تەحنيكاسى، ولار ءدال ەگىنشىلىكتىڭ GPS، اۆتوپيلوت، تۇقىمداردى ءدال سەبۋ، تىڭايتقىش پەن گەربيسيد ەنگىزۋ جۇيەلەرىمەن جابدىقتالعان.

ەگىس ناۋقانىنىڭ تابىستى وتۋىندەگى ماڭىزدى فاكتور – جانار-جاعارماي ماتەريالدارىمەن (ججم) ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋ. 2025 جىلى ەگىس جۇمىستارىنا 401 مىڭ توننا ديزەل وتىنى ءبولىندى (2024 جىلى – 376،4 مىڭ توننا). جالپى العاندا، اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىنەن شامامەن 17 مىڭ ءوتىنىم قابىلداندى. مەملەكەتتىك رەتتەۋ شارالارىنىڭ ارقاسىندا ديزەل وتىنىنىڭ تۇپكىلىكتى باعاسى ليترىنە 254 تەڭگەنى قۇرادى، بۇل اجس-تەردەگى نارىقتىق باعادان (301–307 تگ/ل) 15–20% تومەن.

مينيسترلىك تاراپىنان وڭىرلەرگە وتىن جونەلتۋدى كۇندەلىكتى باقىلاۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا: جوسپارلانعان 368،8 مىڭ توننانىڭ 339 مىڭ تونناسى (92%) تولەنىپ، 308 مىڭ تونناسى (84%) جونەلتىلدى.

مەملەكەت تاراپىنان قابىلدانعان شارالار ماشيننو-تراكتور پاركىن جاڭارتۋ مەن شارۋالاردى ججم-مەن قامتاماسىز ەتۋدە ناقتى ناتيجەلەر بەرىپ، اوك-تىڭ تۇراقتى دامۋىنا قاجەتتى جاعداي جاسادى.

جالپى العاندا، 2025 جىلعى ەگىس ناۋقانى ەلىمىزدىڭ اگروونەركاسىپ كەشەنى دامۋىنداعى جاڭا كەزەڭنىڭ ايقىن كورىنىسىنە اينالدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستامالارى مەن ۇكىمەتتىڭ جۇيەلى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا ەگىنشىلەر العاش رەت ماۋسىم باستالماي تۇرىپ-اق جەڭىلدەتىلگەن قارجىلاندىرۋعا قول جەتكىزدى. مەملەكەتتىك قولداۋ تەتىكتەرىنە ەنگىزىلگەن تۇبەگەيلى وزگەرىستەر كومەگىمەن تەك كومەك كورسەتۋ اۋقىمى مەن تيىمدىلىگى كەڭەيىپ قانا قويماي، الدىڭعى جىلدارعا ءتان باستى ماسەلەلەر – اينالىم قاراجاتىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن دالالىق جۇمىستاردىڭ كەش باستالۋى – شەشىمىن تاپتى. بۇل ءوز كەزەگىندە ناۋقاندى دەر كەزىندە جۇرگىزۋگە، رەسۋرستاردى ءتيىمدى پايدالانۋعا جانە جوعارى ساپالى ەگىن ەگۋگە مۇمكىندىك بەردى.

ناتيجەسىندە تەك ناقتى ۇيىمداستىرۋ مەن جوعارى قارقىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ورنىقتى ءارى ءارتاراپتاندىرىلعان ەگىنشىلىككە كوشۋ باعىتىندا ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋ بايقالدى. وسىلايشا، ساپالى ءونىم الۋعا جانە ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا بەرىك نەگىز قالاندى.