ب ا ق شابا ما، باپ شابا ما؟
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ توكيو وليمپياداسىنان ساباق الۋىمىز كەرەك دەگەن بولاتىن. جۋىردا عانا شىمىلدىعىن جاپقان دۇنيەجۇزى كوز تىككەن باسەكەدە كىل مىقتىلار اتوي سالىپ جاتتى. الەمنىڭ دامىعان الپاۋىت دەرجاۆالارى - امەريكا قۇراما شتاتتارى، جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى، جاپونيا سىندى مەملەكەتتەر ەڭ ۇزدىك ۇشتىكتەن كورىندى. ونداعان التىن مەن كۇمىس، كەيبىرى جۇزدەن اسا قولانى قانجىعالارىنا بايلادى. ال بىزدىكىلەر 8 قولانى قاناعات تۇتتى. حوش! وعان دا تاۋبە ەتەمىز! توكيو وليمپياداسىنا بايلانىستى ءبىرشاما شولۋ جاساعان بولاتىنبىز.
وليمپيادا شەجىرسى
بۇكىلالەمدىك وليمپيادا كوميتەتى وسى جارىستى 2020 جىلى وتكىزۋ قاجەت ەدى. دەگەنمەن سول جىلى باستالعان پاندەميا جاعدايىنىڭ ورشۋىنە بايلانىستى، بايراقتى باسەكە ءبىر جىلعا كەيىنگە شەگەرىلدى. مۇنداي جاعدايدى ەشكىم بولجاپ، كۇتپەگەن بولاتىن. ونىڭ وزىندە بولا ما الدە بولماي ما دەگەن سۇراق كوپتىڭ كوكەيىندە ءجۇردى. ءبىرشاما ۋاقىت تولعاندىردى. الەمنىڭ ەڭ مىقتى، ەڭ شەبەر، ەڭ بابى كەلىسكەن سپروتشىلارىنىڭ اراسىندا سەنىم مەن كۇدىك قاتار ءجۇردى. كەيبىرى كاسىپقوي سپورت تۇرلەرىنە قاراي بەت بۇردى. ەندى ءبىرى مۇلدەم باسقا سالاعا كەتتى. اراسىندا سپروتتىق مانسابىن دوعارعاندارى دا بولدى. بۇل ءومىر بولعاننان كەيىن، وسىنداي جايتتار بولىپ تۇرادى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، ەشكىمگە شەكتەۋ جوق. زاماننىڭ ىعىنا قاراي ءبارى ءوز جايىن تاۋىپ وتىرادى. جاس بايشەشەكتەي، جاڭبىردان سوڭ قاۋلاپ، جاڭا لەپ كەلەدى. وسىلايشا جالعاسىن تابا بەرەدى. وسىنشاما وقيعالاردان سوڭ اقىرى دۇنيەجۇزىلىك سايىس بيىل ءوتتى. بۇل الەمدەگى احۋال بولاتىن.
ەل ۇمىتتەرى
«ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت» دەپتى بۇرىنعىلار. اتا-بابامىز شيراق قيمىلداپ، اسكەري-سپورتتىق ونەردى جايشىلىق كەزدىڭ وزىندە جاقسى مەڭگەرگەن. سول سەبەپتى ۇكىلەگەن قاراكوزدەرىمىزدەن ەل بولىپ، جۇرت بولىپ بارىنشا ءۇمىت كۇتتىك. قازاقتىڭ اسا جاقسى كورەتىن، كوپتىڭ كوزايىمىنا اينالاعان سپورت تۇرلەرى بار. الەم بىرىنشىلىگىنە بارسا دا نەمەسە وليمپيادالىق ويىندارعا قاتىسسا دا، سولاردان زور ءۇمىت پەن ناتيجە كۇتەدى. ولار ءبىرىنشى كەزەكتە: بوكس، كۇرەس، زىلتەمىر كوتەرۋ، دزيۋدو ت.ب. جاقىندا سپورت ساراپشىلارى وسى اتالعاندارعا قاتىستى ءبىراز ءوز ويلارى مەن كوزقاراستارىن ورتاعا سالعان بولاتىن. ياعني، الەمدە ەڭ كوپ جۇلدە الىپ كەلەتىن سپورت تۇرلەرىن اتادى. ماسەلەن، سۋ سپورتى، گيمناستيكا، سۋ دوبى، ساداق اتۋ، تەننيس ت.س.س. قاراپ تۇرساڭ، ءسوزىنىڭ جانى بار. بىلايشا، كوزگە كورىنبەيتىن ۇساق نارسەلەر بولعانىمەن، بەرەرى كوپ، ايتارى مول دۇنيەلەر-اق. تەك تىڭعىلىقتى جاتتىعۋ قاجەت. ەڭ باستىسى، جەڭىسكە دەگەن ەرىك-جىگەر بولسا، قالعانى ءوز رەتىمەن ورىندالادى.
كەزەڭ-كەزەڭىمەن تالداپ كورەلىك. اۋەلى جالپى قازاق ءسۇيىپ كورەتىن بوكستى ءسوز ەتسەك. جاقىندا بۇرىنعى وليمپيادا چەمپيونى باقتيار ارتايەۆتىڭ ءبىزدىڭ سپورتشىلارعا قولداۋ كەرەكتىگىن قايتا-قايتا ايتقانىن قۇلاعىم شالدى. شىنىندا دا، جانكۇيەرلەر تاراپىنان قولداۋ جاقسى بولدى. دەگەنمەن، باپپەن ب ا ق قاتار شاپپادى. وعان ەل بولىپ كۋا بولدىق. الەۋمەتتىك جەلىدەگى حالىقتىڭ ويى سان-ساققا جۇگىردى. ماسەلەنى شەشىپ، بولعان جاعدايدان ساباق الۋدى كوزدەپ جاتتى. دەگەنمەن قۇر قول ورالعان جوق. ەڭ باستىسى، جەرلەسىمىز قازاقستان قۇراماسىنىڭ كاپيتانى قامشىبەك قوڭقابايەۆ قولا مەدالدى ەل قورجىنىنا سالدى. ودان ىلە-شالا 52 كەلى سالماق دارەجەسىندە ونەر كورسەتكەن بوكسشىمىز ساكەن بيبوسىنوۆ تا قولا الدى. ءسويتىپ، ەلدىڭ ەڭسەسىن ءبىر سەرپىلتىپ تاستادى.
قازاقتىڭ بوكس ءستيلى وزگەلەردەن كەم ەمەس
قاتارىنان ءتورت رەت جۇلدە بۇيىرتقان بوكستان 69 كەلى سالماقتاعى جەڭىس قولدان ۇشتى. قازاقستان تاراپىنان اتالعان سالماق دارەجەسى بويىنشا ابىلايحان ءجۇسىپوۆ قاتىسقان بولاتىن. 24 جاستاعى بىلعارى قولعاپشى مۇندا شەبەرلىك تانىتىپ، ناعىز سپورتتىق ۇلگى كوسەتە المادى. ەڭ اۋىر تيگەنى دە وسى بولدى. ەلدىڭ پىكىرىنە سۇيەنسەك، اسىرەسە، بوكس سپورتىنا جاڭاشىلدىق قاجەت سىڭايلى. باپكەرلەردىڭ پىكىرى دە وسىعان سايادى. ولاي بولاتىنى، بوكس سپورتى الەمدە قارقىندى دامىپ كەتكەن. بۇرىنعى ستيلدە قالىپتاستىرۋدىڭ ەش قاجەتى جوققا ۇقسايدى. اسىقپاي، ءجاي باپپەن الدىڭعى قولمەن سوققى جاساپ، كليسسيكالىق ۇلگى كورسەتۋدى ويلاپ ءجۇرۋدىڭ اۋىلى كەلمەسكە كەتكەن كورىنەدى. وسىلاي كەتە بەرسە، نوكاۋتتان كوز اشپايمىز. ەگەر بوكسشى ءبىر رەت قانا وسىنداي جاعدايعا تاپ بولسا، وندا تورەشىلەر ءتۇرتىپ قويادى. ال قارسىلاس قارىمتا جاۋاپ بىلدىرمەيىنشە، قالعان سوققىلاردىڭ پايداسى بولمايتىنىن كوردىك. ويتكەنى، نوكداۋن - تازا جەىڭلىستىڭ بەلگىسىمەن پاراپار نارسە. ونى باعالاپ وتىرعان تورەشى دە، رينگتەگى جۇدىرىقتاسىپ جاتقان سپورتشى دا، زال مەن ەكران ارقىلى تاماشالاپ تۇرعان كورەرمەن دە جەڭىلگەن دەپ تۇسىنەدى. قامشىبەك پەن ساكەن دە وسى جاعدايعا تاپ بولدى. قانشا دەگەنمەن بۇل دودا، جەڭىس پەن جەڭىلىس قاتار ادىمدايدى.
سونىمەن قاتار، تاعى ءبىر وليمپيادا جەڭىمپازى باقىت سارسەكبايەۆتىڭ پىكىرىن تىڭدادىق. ول دا ساتتىلىك پەن ساتسىزدىك قاتار جۇرەتىنىن ايتۋدا. ءبىراق، تاكتيكالىق جاعىنان دايىندىقتى كۇشەيتۋدى ەستەن شىعارماعان ءجون ەكەنىن العا تارتتى. وليمپيادا چەمپيونىنىڭ ءسوزىنىڭ جانى بار. ءقازىر ءبىر ورنىندا تۇرعان دۇنيە جوق. العا قاراي دامىپ بارا جاتقان زامان. سوندىقتان كەلتىرىلگەن پىكىرلەردى ەسكەرە وتىرىپ، ىلگەرىلەۋدى توقتاتپاۋىمىز قاجەت.
دزيۋدو نەمەسە كۇرەس - سوناۋ اتا-بابامىزدىڭ قانىنا جاقىن، ەرتەدەن تامىر تارتىپ، بۇگىنگە دەيىن كەلە جاتقان سپورت ءتۇرى. ەكەۋى دە بالۋاندىقتى، ەپتىلىكتى ءھام مىقتىلىقتى تالاپ ەتەدى. تەك كۇشتەسىپ قانا قويماي، ءادىس-ايلانى قوسا پايدالانۋدى تالاپ قىلادى. شالت كەتسەڭىز – شالىپ قۇلاتادى. بوز كىلەمدە اتوي سالاتىن بالۋاندارىمىزعا ەڭ كەرەكتى ءتاسىل - شاپشاڭدىق. الاپات كۇش پەن اقىلدى قاتار قولدانا الساڭىز، ءسىزدىڭ وزعانىڭىزدىڭ ءبىر بەلگىسى. توكيو وليمپياداسىندا جارق ەتىپ العاشقى مەدالدى سالعان دزيۋدوشى ەلدوس سمەتوۆقا مىڭ العىس. قايتپادى، ءوزىن شىڭدادى، ەل ەنشىسىنە العاشقى قولانى بۇيىرتتى.
كاراتەدەن تۇڭعىش قولا جۇلدەگەر
ەرەكشە ايتا كەتەرلىگى، تۇڭعىش رەت كاراتەدەن دارحان ءاسادىلوۆ قولا جۇلدەگەر اتاندى. ءسويتىپ، قازاقتىڭ ماڭدايىن كوككە ءبىر كوتەردى. بۇعان شەيىن وليمپيادالىق ويىندا مۇنداي جەتىستىكتى بايقامادىق. ول - ناعىز جاۋىنگەر، قازاقتىڭ قايسار ۇلى ەكەندىگىن دالەلدەگەن وعلانىمىز. وعان دا وسى جەڭىسى ءۇشىن مىڭ راقمەت!
دارحان بۇعان دەيىن تالاي جارىستاردا توپ جارىپ ءجۇردى. دەگەنمەن بۇل جولعى جەڭىستىڭ ءجونى ءبىر بولەك. قازاقتىڭ كاراتە ونەرىندە ءوز دارا جولىن سالدى. سونداي-اق، سپورت تاريحىندا اتى التىن ارىپپەن جازىلدى. وسىنداي قاراكوزدەرىمىز وتانىنىڭ باعى جولىندا بارىن سالىپ، جان اياماي باسەكەگە ءتۇسىپ جاتقاندا، ەلدەگى جانكۇيەرلەر تاقىم قىستى. ۇيدە وتىرىپ، كوك جاشىكتەن تاماشالاسا دا، ءۇمىتى مەن ارماندارى جەڭىس تۇعىرىنان ءوز ۇلدارىن كورۋ بولاتىن. ءبىرقاتار سپورتشىلار ءۇمىتتى اقتادى. بىزدەرگە سىناۋ مەن مىنەۋ وڭاي. دەسە دە، ولار كۇنى-تۇنى دايىندالىپ، ەلىشىلىك جارىستاردان وتەدى. ودان سوڭ ازيا مەن الەم بىرىنشىلىكتەرىنە قاتىناسادى. وسىلايشا، بىرتىندەپ جەڭىسكە دەگەن قادامدارىن جالعايدى.
سپورت پەن ومىردەگى اڭىز تۇلعا
وسى ورايدا 1980 جىلعى ماسكەۋ وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتاي الىپ تۇلعانى ايتۋدى ءجون كورەمىز. كەڭەستەر وداعى تۇسىندا ورتاعا وزىپ شىعۋ مۇلدە قيىن ەكەنىن بىلەسىز. بيۋروكراتيا قاتتى. ورتالىقتىڭ باقىلاۋىنسىز جانە ولاردىڭ باتاسىن الماي جارىسقا جىبەرىلۋ قيىن بولعانعا ۇقسايدى. وسىنىڭ ءبارىن باتىرىمىز ەڭسەردى. قازاقتان شىققان تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونى، ناعىز ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشىنا بالاۋعا تولىق نەگىز بار.
قازاقتىڭ زاڭعار ۇلى، ماسكەۋ وليمپياداسىندا كۇرەستەن كسرو قورجىنىنا التىن مەدال سالۋ دەگەن ناعىز اڭىز قىلىپ ايتاتىن دۇنيە. وسكەلەڭ ۇرپاق ول كىسىمەن ماقتانادى. ول كىسىنىڭ كىسىلىك، كىشىپەيىلدىلىك قاسيەتتەرىن ءالى كۇنگە ونەگە ەتۋدە. جاستارعا 80 پاتەر سىيلاعان مەسەنات ەدى. جاقسىلىق اعانىڭ بۇل اتالعان قىرلارى تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ ايتاتىن تاۋسىلمايتىن اڭگىمە دەپ ايتساق، قاتەلەسپەيمىز. ەلى سۇيگەن، ەلىن سۇيگەن دارابوز ءاردايىم جاستاردى سپورتقا باۋلىپ، بەيىمدەپ جۇرەتىن.
كەشەگى توكيو وليمپياداسىندا كوپشىلىك جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتىڭ ەرلىگىن كۇتتى. بارىنشا اڭسادى.
تۇيىندەي كەلگەندە، بۇل عالامدا ب ا ق پەن باپ قاتار شاباتىنىن كوردىك. سول سەبەپتى كەلەر وليمپيادادان كۇتەر ءۇمىتىمىز مول. پاريج تورىندە التىن مەن كۇمىستەن القا تاعىنارمىز دەگەن كوپتىڭ سەنىمى باسىم. بايراقتى ءارى جەڭىستى كۇندەردە جولىققانشا! قازاق سپورتىنىڭ اسىعى ءار ۋاقىتتا الشىسىنان تۇسە بەرسىن! ەل ماقتاعان وعلاندار جەڭىس تۇعىرىنان كورىنسىن دەمەكپىز.