ديەتولوگ تابەتتى قالاي باسۋعا بولاتىنىن ايتتى
ددسۇ دابىل قاعۋدا: تاماق تۇتىنۋداعى زياندى ادەتتەر ارتىق سالماققا اكەلەدى، ال بۇل COVID-19 اعىمىن اۋىرلاتادى. بۇل ماسەلەنى ۇزاق ۋاقىت بويى ءوزىن-وزى وقشاۋلاۋ، قاشىقتان وقۋ جانە جۇمىس، كۇيزەلىس تە كۇشەيتە ءتۇستى. ريا نوۆوستي ادامنىڭ ءوزىن قاتال ديەتالارمەن قيناماي، تاماقتانۋ راسيونىن قالاي باقىلاۋعا الۋ كەرەكتىگىن ايتتى، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz ءتىلشىسى.
اشىعۋدى قالاي ۇتىمدى ەتۋگە بولادى
ادام تاماق ىشكەننەن كەيىن ءۇش ساعاتتان كەيىن ءوزىن قارنى قايتا اشا باستاعانداي سەزىنەدى. سول سەبەپتى ديەتولوگتار تورت-بەس رەت تاماقتانۋدى ۇستانۋعا كەڭەس بەرەدى: نەگىزگى ءۇش رەت تاماقتانۋ جانە بىر-ەكى رەت ازداپ الدەنىپ الۋ كەرەك.
«قارىننىڭ قاتتى اشپاۋى ءۇشىن ءاربىر ءۇش ساعات سايىن تاماق تۇتىنۋ قاجەت. ولاي بولماعان جاعدايدا، تابەتتى باقىلاۋدا ۇستاۋ مۇمكىن ەمەس – تاماققا تويعاندىعىن كەش ءتۇسىنىپ، شامادان كوپ جەپ قويۋ ءقاۋپى كوبىرەك بولادى»، - دەيدى «دۇرىس جانە سپورتتىق تاماقتانۋ» كدو مەڭگەرۋشىسى، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.
ادام قاتتى اشىققان كەزدە ءبىرىنشى كەزەكتە، ءدامى «وزگەشە» بولىپ كەلەتىن، ياعني، وتە ءتاتتى، وتكىر، تۇزدالعان، سۇرلەنگەن تاعامداردى ىزدەي باستايدى، دەپ تۇسىندىرەدى ديەتولوگ.
وسىدان بارىپ ميعا دەرەۋ اعزاعا تاماق ءتۇستى دەگەن اقپارات بارادى. سونىمەن بىرگە، قۇرامىندا قانتى كوپ جانە مايلارى كوپ ءونىمدى كوپ جەپ قويادى، مىسالى، شكولادتى. «وسىلاي تاماق راسيونىنىڭ تاۋلىكتىك قۇنارلىعىن وڭاي كوبەيتۋگە بولادى»، - دەپ تولىقتىردى بۋرليايەۆا.
رەجيممەن تاماقتانۋ، ءبىر «كەسەكتەن» جەي بەرمەۋ كەرەك
كۇندى تاڭعى استان باستاعان ءجون. ونىڭ قۇرامىندا اقۋىز ونىمدەرى - ەت، بالىق، سۇزبە، جۇمىرتقا، سونداي-اق ءسۇت بوتقاسى سياقتى تاعامدار بولسا جاقسى. وعان ىرىمشىك قوسىلعان سەندۆيچ، قۇرعاق پەچەنەنى دە قوسۋعا بولادى.
تاڭعى استى ادەتكە اينالدىرۋ كەرەك جانە ونى كۇندە ءبىر ۋاقىتتا ىشكەن دۇرىس. تاڭەرتەڭ تاماق ىشۋگە قۇلقىم جوق دەگەن جەلەۋمەن كوپ ادام ورازاسىن اشپايدى. تاڭەرتەڭ تاماق ىشپەۋ داعدىسى رەجيم بۇزىلعاندا نەمەسە اۋىرعان كەزدە دە بولادى.
«مۇنداي جاعداي ەگەر ادام تۇندە تاماقتى تىم كوپ جەسە، ۇيقىسى قانباعان كەزدە بولادى. نەمەسە، دەنە سالماعى از ادامداردىڭ تاڭەرتەڭگىلىك جۇرەگى اينيدى. مۇنداي ماسەلەسى بار ادامدارعا ديەتولوگپەن جانە گاستروەنتەرولوگپەن، سونداي-اق، پسيحوتەراپيەۆتپەن كەڭەسۋ كەرەك»، - دەپ جالعاستىردى ەكاتەرينا بۋرليايەۆا.
«تىسكەباسار بىردەڭە» جەگىسى كەلىپ، تاماققا قاتتى اڭسارى اۋعاندا، ونىڭ سەبەبىن انىقتاۋ كەرەك. مۇمكىن، سوڭعى تاماقتان كەيىن كوپ ۋاقىت وتكەن بولار. مىسالى، ءبىر ادام تاڭعى اسىن ءىشىپ، ءبىراق كەشكە دەيىن ءنار تاتپاعان بولۋى مۇمكىن. بۇل دۇرىس ەمەس، دەيدى دارىگەر بۋرليايەۆا: «ەڭ بولماعاندا، قۇرامىندا تاماقتىڭ قۇنارلىلىعى ساقتالاتىن بولسا، قولجەتىمدى ءارى قارسى كورسەتكىشتەرى بولماسا فاست-فۋد جەپ الۋعا بولادى».
سونىمەن قاتار، ۇزاق ۋاقىت بويى اشىعىپ، تاماق ىشكەننەن كەيىن بىردەن ءتاتتى نارسە جەگىڭىز كەلەدى. سەبەبى، جەگەن اس پايدالى بولسا دا، ونداعى قورەكتىك زاتتاردىڭ ءسىڭىرىلۋى جانە ميعا سيگنال بارۋى ءۇشىن ۋاقىت قاجەت. ەگەر تاماقتانۋ رەجيمى ساقتالاتىن بولسا، اعزا وسى تارتىپكە ۇيرەنەدى: بەلگىلى ءبىر ۋاقىتتا تابەت اشىلىپ، فەرمەنتتەر بولىنە باستايدى، اس قورىتۋعا قاتىساتىن ورگانداردىڭ جۇمىسى جاندانا تۇسەدى.
«ساناتورييگە بارىپ دەمالىپ كورگەندەر رەجيمگە ەكى اپتادا ۇيرەنۋگە بولاتىنىن بىلەدى، تاماقتانۋ دا قالپىنا كەلەدى»، - دەپ مىسال كەلتىردى ديەتولوگ.
شەتىنەن ءبارىن جەپ، ارىقتاۋعا بولادى
تاماقتانۋ رەجيمىنەن بولەك، تابەتتى باسۋعا ازىق-تۇلىكتى دۇرىس تاڭداۋ دا كومەكتەسەدى. ءبىرىنشى كەزەكتە، بۇل - جاسۇنىققا باي تاعامدىق تالشىقتار: جارما، كەبەكتەن جاسالعان نان، تۇتاس ءداندى نان ونىمدەرى. ەكاتەرينا بۋرليايەۆانىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي ازىق تويۋ سەزىمىن ۇزارتىپ، ۇزاق قورتىلادى.
كەيبىر ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنىڭ قۇرامىندا تابەتتى باساتىن بيولوگيالىق بەلسەندى زاتتار بولادى. مىسالى، وتكىر ءدامدى قىزىل بۇرىش. بۇل زات عىلىمي دەرەكتەر بويىنشا «اشىعۋ گورمونىنا» اسەر ەتەدى.
سورپا تاعامدارى كالورياسى از بولعاننان كەيىن تابەتتى جاقسى باسادى.
«بۇل تاماشا تاعام. نەگىزىنەن ىستىق كۇيدە بەرىلەدى، بۇل پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قانىقتىرۋ سەزىمىن تۋدىرادى»، - دەپ تولىقتىردى دارىگەر.
تاماق راسيونىنىڭ ءارتۇرلى بولۋى دا ماڭىزدى. ازىق-تۇلىكتەردىڭ شەكتەۋلى اسسورتيمەنتى، ديەتالىق تالشىقتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ءجيى تاعامدار مەن كونديتەرلىك ونىمدەرگە شامادان تىس ىنتا تۋدىرۋى مۇمكىن. ىشكەن اس تىم تەز قورىتىلىپ، اعزاعا كەلەسى تاماق ىشكەنگە دەيىن ەنەرگيا جەتپەيدى، سودان كەيىن اشىعۋ سەزىمى پايدا بولادى. ال ونى قاناعاتتاندىرۋدىڭ ەڭ وڭاي جولى – ءتاتتى بىردەڭە جەي سالۋعا اكەلەدى. سوندىقتان ءبىر عانا ءونىمدى تۇتىنۋ ارقىلى ديەتا ۇستاۋدىڭ قاجەتى جوق نەمەسە ءوزىڭىزدى سۇيىكتى جەمىستەردەن جەتكىلىكتى سەبەپتەرسىز ايىرۋعا بولمايدى. ءتۇرلى ازىق-تۇلىككە تولى سەبەتپەن ديەتولوگتىڭ ۇسىنىستارىن ورىنداۋ الدەقايدا جەڭىل.
جانە تاعى ءبىر ايتا كەتەتىنى، كۇيزەلىستەن ارىلۋ كەرەك - سترەسستە جۇرگەن ادام تاماقتى شامادان تىس كوپ جەپ قويادى. قيىن جاعدايلار كەزىندە كورتيزول گورمونىن بولەتىن بۇيرەك ءۇستى بەزدەرى قوسىلادى دا، تابەت اشىلا تۇسەدى.
كورتيزول دەڭگەيىن فيزيكالىق تۇرعىدا جاسالاتىن جۇگىرۋ، بەلسەندى ءجۇرىس،ءجۇزۋ سياقتى قيمىل-قوزعالىس جاساۋ ارقىلى ازايتۋعا بولادى. ءدامى قانىق نەمەسە ءتاتتى تاعامدى ۇنەمى جەگىڭىز كەلسە، دارىگەر بۋرليايەۆانىڭ ايتۋىنشا، سپورتپەن شۇعىلدانىپ، پسيحولوگقا نەمەسە پسيحوتەراپيەۆتكە بارعان ءجون.