ولارعا قارىز بولعان ەل ازاماتتارىنىڭ سانى 1،2 ميلليونعا جەتكەن
دەپۋتاتتار ەلدەگى ونلاين نەسيە بەرۋگە تىيىم سالۋدى كۇن تارتىبىنە ەنگىزىپ وتىر، دەپ حابارلايدى Almaty-akshamy.kz Almaty.tv-گە سىلتەمە جاساپ.
ەلدەگى قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى بەرگەن سوڭعى اقپارعا سۇيەنسەك، ءقازىر قازاقستاندا ميكروقارجىلىق قىزمەتتى جۇزەگە اسىراتىن رەسمي ليسەنزيالانعان 1046 ۇيىم جۇمىس ىستەيدى. بۇل قاتاردا ونلاين ميكروكرەديت بەرەتىندەردەن بولەك، لومباردتار دا بار. 1 ساۋىردەگى دەرەك بويىنشا، ولارعا قارىز بولعان ەل ازاماتتارىنىڭ سانى 1،2 ميلليونعا جەتكەن. بۇل رەتتە تۇتىنۋشىلىق كرەديتتەردىڭ جالپى سوماسى 318 ميلليارد تەڭگەگە ءوسىپ كەتىپ وتىر.
جاي سيفر ەمەس، مۇنىڭ ءبارى – قارىز. جاي قارىز ەمەس، پروبلەمالىق قارىز. بۇعان دەيىن «اق جول» فراكسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى ماجىلىستە ونلاين كرەديتتەۋگە تىيىم سالۋدى ۇسىنعان ەدى. جۋىردا وتكەن پارلامەنت وتىرىسىندا اتالعان ماسەلەگە قاتىستى زاڭ جوباسى ماقۇلدانىپ، قۇجات مەملەكەت باسشىسىنا جىبەرىلدى.
«1 ايعا بەرەتىن نەسيەنىڭ سوماسى 103 ملرد تەڭگە. ال العان الۋشىلاردىڭ سانى 811 مىڭ. سونىڭ 40 پايىزى ءوزىنىڭ اقشالارىن ۋاقىتىلى تولەي الماي تۇر. 90 كۇننەن استام ولاردىڭ قارىزدارى ۋاقىتىندا تولەنبەگەن. سوندىقتان، ونلاين نەسيە، ونلاين زايم دەيمىز، توقتاتۋ كەرەك»، – دەدى ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى دانيا ەسپايەۆا.
توقتاتۋعا تولەي الماۋ عانا سەبەپ ەمەس. كۇن ساناپ ميكروقارجى ۇيىمدارىنا بورىشكەر بوپ جاتقاندار كوبەيۋدە. ماسەلەن، 18 جاسقا تولعان كەز كەلگەن ەل ازاماتى كرەديتتىك تاريحىنىڭ ناشارلىعىنا قاراماستان، 300 مىڭ تەڭگەگە دەيىن نەسيە راسىمدەي الادى. كوپتى قۇمارتقانى دا سول، ءبىر ازاماتتىڭ ءبىر ۋاقىتتا بىرنەشە ۇيىمنان قارىز الۋعا دا مۇمكىندىگى بار.
«ءبىر - ەكى رەت ميكروفينانستان اقشا العام. مىسالى، سوڭعى رەت 250 مىڭ تەڭگە كولەمىندە. ۋاقىتىلى تولەي الماعاننان كەيىن، پايىزى ءوسىپ كەتىپ، سودان كەيىن جولامايتىن بولدىم. شىنى كەرەك، ءقازىر ەكىنىڭ ءبىرى ميكروفينانستان الادى عوي اقشا. كوپشىلىگى جاڭاعىداي، ءارتۇرلى جاعدايمەن الادى عوي، ءبىراق كوبى قۇمار ويىنعا باسىمەن كىرىپ كەتىپ، سودان ميكروفينانستان قارىزعا اقشا الادى»، – دەدى قالا تۇرعىنى شىڭعىس.
شاعىن نەسيەلەردىڭ ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر بەرەتىن نەسيەلەرمەن سالىستىرعاندا ءبىرقاتار ارتىقشىلىعى بار. ول ازاماتتىڭ اقشانى ەشقانداي كەپىلدىكسىز ءارى قولما-قول الا الاتىنى. باستىسى، ول ادامنىڭ ينتەرنەت، قازاقستاندىق بانكتەردىڭ بىرىندەگى شوت پەن جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتى بولسا بولعانى. دەمەك، ميكروقارجىلىق ۇيىمدار كىرىستى رەسمي راستاۋدى جانە انىقتامالاردى تالاپ ەتپەيدى دەگەن ءسوز.
«زاڭ بويىنشا، ەگەر ازاماتتىڭ تۇراتىن تۇرعىلىقتى ورنى بولماسا، زەينەتاقىسى تۇسپەسە، وعان اقشا قاراجاتتاندىرىلماۋى كەرەك. ولار ونىسىن قويا تۇرا، باسقا قارىزى بولا تۇرا، اقشا بەرىپ جاتادى. ءقازىر بىزدە كوپتەگەن جاعداي ورىن الىپ جاتىر، قىلمىستىق ءىس كۇندە قوزعالادى. ءبىر كىسى جەكە كۋالىگىن جوعالتىپ السا، ونىڭ كۋالىگىن تاۋىپ العان ازامات ونىڭ اتىنان ونلاين تۇردە ميكروقارجى ۇيىمىنان اقشا راسىمدەپ جاتىر»، – دەدى زاڭگەر عابيت تۇرسىنباي.
جاھاندىق تاجىريبە نە دەيدى؟ الەمدە مۇنداي ميكروكرەديتتەر كەڭ تاراعان جانە PDL - Pay Day Loan، ياعني جالاقىعا دەيىنگى قارىزدار رەتىندە تانىمال. بۇل ميكرونەسيە سەگمەنتى ەكونوميكاسى دامىپ كەتكەن اقش، ۇلىبريتانيا، يسپانيا مەن پولشا، اۆستراليا سىندى ەلدەردە دە بار. ودان بولەك، ءۇندىستان، ۆەنگريا، مەكسيكا، بولگاريا مەن رۋمىنيا سىندى دامۋشى ەلدەر دە كرەديتتەۋدىڭ وسى جولىن تاجىريبەدەن وتكىزگەن.
«بۇكىل الەمدە ميكرونەسيەلەۋ جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى جۇمىس ىستەپ جاتىر. بىزدە دە ۇيىمداردىڭ ليسەنزياسى بار، ولاردىڭ جۇمىسى زاڭدى. ال ازاماتتاردىڭ نەسيە الىپ العان سوڭ، تولەي الماي، سوتقا دەيىن بارىپ جاتقانى وزدەرىنىڭ سالعىرتتىعىنان ەمەس پە؟ تولەي المايتىن سومانى الۋدىڭ نە كەرەگى بار؟ مۇنداي نەسيە بەرۋ ورىندارى ادام تىعىرىققا تىرەلگەندە كومەكتەسەدى، ءبىراق قايتا-قايتا قارىزعا باتۋ دەگەن ءسوز ەمەس»، – دەدى قارجىگەر اندرەي چەبوتاريەۆ.
ءقازىر ميكروقارجىلىق ۇيىمدار مەن قازاقستان قارجىگەرلەر قاۋىمداستىعى بىرلەسىپ، ميكرونەسيەلەر بويىنشا سىياقىنىڭ شەكتى مولشەرلەمەسىن ودان ءارى تومەندەتۋدى قاراستىرىپ جاتىر. بۇعان دەيىن بۇل 50 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە بولاتىن. ءوز كەزەگىندە ۇكىمەت ءتيىستى شارالاردى قابىلداپ جاتىر.