دەپۋتات قويار ساۋال كوپ

ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ءبىرىنشى سەسسيادا 253 دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان

بيىل 19 ناۋرىزدا كەزەكتەن تىس پارلامەنت ءماجىلىسى مەن بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار سايلاۋى ءوتتى. سايلاۋ پروپورسيونالدى جۇيە بويىنشا ۇيىمداستىرىلدى. ول دەگەنىمىز، دەپۋتات بولۋ ءۇشىن پارتيا قۇرامىندا بولۋ مىندەتتى ەمەس. ەندى كەز كەلگەن ازامات ءوزىن-وزى ۇسىنا الادى. وسى رەتتە VIII شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى بەلسەندى مە دەگەن سۇراق مازا­لايتىنى راس. ولار قاي ماسەلەلەردى ءجيى كوتەرەدى جانە سۇراۋلارىن كىمگە جولداعاندى ءجون سانايدى. وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورەيىك.

حالىق قالاۋلىلارى ەڭ كوپ ساۋالدى  ءاليحان سمايىلوۆقا جولدايدى

ساياساتكەر بىرنارسەنى ويلاپ، باسقا نارسەنى ايتۋى، مۇلدەم باسقا ءىستى جاساۋى مۇمكىن. سوندىقتان ولاردىڭ ساياسي بەل­سەندىلىگىن ايتىلعان سوزىمەن ەمەس، اتقارعان ىسىنەن قاراۋىمىز كەرەك. حالىق قالاۋلىلارىنىڭ ءۇمىتتى اقتاۋ-اقتاماۋىن جول­داعان ساۋالدارىنان دا بىلۋگە بولادى. سەبەبى، دەپۋتات ساۋالى رەسمي قۇجات. وعان مەملەكەتتىك اپپارات جاۋاپ بەرۋگە ءمىن­دەتتى.

دەپۋتات ساۋالدارىنا ساراپتاما جۇرگىزۋ ءۇشىن ءماجىلىستىڭ رەسمي سايتىنداعى اقپاراتتى قولداندىق. وندا دەپۋتات ساۋال­دارىن كىم جولداعانى، ولاردىڭ كىمگە باعىتتالعانى تۋرالى تولىق اقپارات بار.

VIII شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى ءبىرىنشى سەسسيادا جالپى 253 دەپۋتاتتىق ساۋال جولداعان. بۇل ساۋالدار تەك ءبىر ادامعا باعىتتالمايتىنىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ سانى بۇدان دا جوعارى بولادى. ساۋالداردىڭ باسىم كوپشىلىگى پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆقا باعىتتالعان (104). كەلەسى ورىندا ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى رومان سكليار جايعاسقان (47). ۇشتىكتى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ بۇرىنعى ورىنباسارى التاي كولگىنوۆ يەلەنگەن (39). ءبىر قىزىعى، ودان كەيىنگى ورىندا باس پروكۋرور بەرىك اسىلوۆ تۇر. بۇل ساياسي جۇيەدە پروكۋراتۋرانىڭ بە­دەلىنىڭ ارتقانىنىڭ كورىنىسى.

رەيتينگتىڭ اۋتسايدەرلەرىنە مينيسترلەردەن مارات قارا­بايەۆ، الىبەك قۋانتىروۆ، دارحان ءقىدىرالى، ساياسات نۇربەك جاتادى. ال پرەزيدەنتكە تىكەلەي باعىناتىن اگەنتتىك ءتوراعا­لارىنان دارحان جازىقبايەۆ، ءمادينا ءابىلقاسىموۆا، اسەت ەرعالييەۆ، اسحات جۇماعالي اۋتسايدەرلەر. ولاردىڭ ءارقايسى­سىنا 1 دەپۋتاتتىق ساۋال جولدانعان. اگەنتتىك ءتوراعالارىنىڭ جۇمىسىنا قاتىستى سۇراق بولماۋى مۇمكىن، ءبىراق كوش سوڭىن­داعى مينيسترلەرگە قاتىستى سۇراق كوپ.

مينيسترلەرگە دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالدارىنىڭ كوپ بول­ماۋى، ولار باسقاراتىن مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىنا سىن از ەكەنىن بىلدىرمەيدى. وعان حالىق قالاۋلىلارى كوتەرىپ وتىرعان ماسە­لەلەر دالەل بولا الادى. ولاردى ساراپتاي كەلە، دەپۋتاتتار كوپ ماسەلەلەردى پرەمەر-مينيستر، نە ونىڭ ورىنباسارلارىنا جولدايدى دەگەن قورىتىندىعا كەلدىك. ال ول ماسەلەلەردىڭ باسىم كوپشىلىگىنە جەكەلەگەن مينيسترلىكتەر جاۋاپ بەرۋى كە­رەك. سەبەبى، تىكەلەي سول مينيسترلەردىڭ قۇزىرەتىندەگى سۇراق­تار.

مىسالى، ەڭ كوپ سۇراق الەۋمەتتىك وسال توپتاردى قورعاۋ، باسپانا جانە جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا جولدان­عان (45). دەپۋتاتتار اۋىل شارۋاشىلىعى مەن جەر ماسەلە­لەرىنە دە باسا نازار اۋدارادى (28). اسىرەسە، سەپاراتيزمنىڭ الدىن الۋ؛ جاستار اراسىنداعى الىمجەتتىك، ەلەكتروندى شى­لىم، ەسىرتكىنى قولدانۋ، لۋدومانيا (قۇمار ويىن)؛ ينتەرنەت، تەلەفون جانە كيبەرالاياقتىق؛ لگبت جانە ءداستۇرلى قۇندى­لىقتار، بانك سالىقتارىنىڭ كوپ بولۋى جانە كوللەكتورلار­دىڭ زاڭسىز ارەكەتتەرى جانە وزگە دە وزەكتى ۇلتتىق، قوعامدىق ماسەلەلەرگە حالىق قالاۋلىلارى ەرەكشە ءمان بەرگەن (24).

سايىپ كەلگەندە، بۇل ماسەلەلەردى شەشۋگە جەكە مي­نيسترلىكتەردىڭ بيلىگى جەتەدى. ال ساۋالداردىڭ تىكەلەي ولارعا جولدانباۋى، يستيبليشمەنتتەگى ساياسي بەدەلىنىڭ تومەندىگىن كورسەتەدى. سەبەبى، ساۋالدى جولداعان دەپۋتات ءوز ماسەلەسىنىڭ شەشىلگەنىنە مۇددەلى.

دەپۋتاتتاردىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارعا ساۋالدى كوپتەپ جولداۋى تاعى ءبىر ماسەلەنىڭ كوزىن اشادى. دەمەك، ۇكى­مەتتەگى باسشىلىق قۇرام ساياسي جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە العان. تاياقتىڭ ەكى ۇشى بولادى. ءبىر جاعىنان مەملەكەتتىك اپپاراتتا ءتارتىپ بولادى. ال باسقا جاعىنان قارايتىن بولساق، كەز كەلگەن ساتسىزدىك پەن سىنعا باسشى تىكەلەي ءوزى جاۋاپ بەرەدى.

دەپۋتاتتار ايماق باسشىلارىمەن  جۇمىستى قولعا الماعان

ساۋالداردىڭ بارلىعى دەرلىك ورتالىق مەملەكەتتىك ورگان­دارعا جولدانعان. پارلامەنت ايماق باسشىلارىمەن مۇلدەم جۇمىس جاسامايدى. بارلىق ساۋالداردىڭ ىشىندە تەك 4-ەۋى عانا قالا جانە وبلىس اكىمدەرىنە جولدانعان. ولارعا شقو ەكس- اكىمى دانيال احمەتوۆ، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ەربولات دوسايەۆ، استانا قالاسىنىڭ اكىمى جەڭىس قاسىمبەك جانە الما­تى وبلىسىنىڭ اكىمى مارات سۇلتانعازييەۆ جاتادى. ءبىر قىزى­عى، بۇل دەپۋتاتتاردىڭ وزدەرى سايلانعان ايماقتىڭ ماسەلە­لەرىنەن حاباردار ەمەستىگىن بىلدىرمەيدى. ەگەر ولار كوتەرگەن ماسەلەلەردى قارايتىن بولساق، ايماق ءما­سەلەلەرىن ۇكىمەت باسشىلارىنا جولداعا­نىنا كوزىمىز جەتەدى. بۇدان تاعى ءبىر قورى­تىندى شىعادى. ءماجىلىس اكىمدىكتەرمەن عانا ەمەس، ماسليحاتتارمەن دە جۇمىستى جولعا قويا الماي كەلەدى.

«اlmaty-akshamۋ»، №86، 20 شىلدە، 2023 جىل