الەۋمەتتىك جەلىدە ءچيپسيدىڭ قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن تۋدىراتىنى جايلى ەمشى ماريا سمارينانىڭ جالعان ۆيدەوسى تارادى، دەپ حابارلايدى almaty-akshamy.kz stopfake.kz سىلتەمە جاساپ.
سمارينا ءوز ۆيدەوسىندا ءچيپسيدىڭ قۇرامىنىڭ ءبىر بولىگىن وقيدى، ءبىراق دنق-نىڭ بۇزىلۋىنا جانە قاتەرلى ىسىكتىڭ پايدا بولۋىنا ناقتى قانداي ءونىم نەمەسە قوسپا تۇرتكى بولاتىنىن ايتپايدى. چيپسي قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن تۋدىرۋى مۇمكىن بە جانە نە سەبەپتەن؟
چيپسي – كوپشىلىك جاقسى كورەتىن تاعام. ولاردىڭ قۇرامى وندىرۋشىگە بايلانىستى وزگەرەدى، ادەتتە مىناداي ونىمدەر مەن زاتتاردان تۇرادى: كارتوپ، بيداي نەمەسە كۇرىش ۇنى، كارتوپ نەمەسە جۇگەرى كراحمالى، وسىمدىك مايى، تۇز، ءسۇت قىشقىلى، حوش يىستەندىرگىشتەر مەن دامدىك قوسپالار (مىسالى، پاپريكا ۇنتاعى، پياز جانە ت. ب.)، سونداي-اق ە621 ناتريي گلۋتاماتى، E627 ناتريي گۋانيلاتى جانە E631 ناتريي ينوزيناتى سياقتى تاعامدىق قوسپالار.
كەيبىر عالىمدار كارتوپ پەن جارما مەن كوفە داندەرى سياقتى باسقا دا تاعامدار قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن تۋدىرۋى مۇمكىن دەپ سانايدى. اۋرۋ تاعامنىڭ وزىنەن ەمەس، ونى ازىرلەۋ پروسەسىندە پايدا بولاتىن اكريلاميد زاتىنان بولادى. اسىرەسە، ءونىمدى قۋىرعاندا جانە پىسىرگەندە نەمەسە جوعارى تەمپەراتۋرادا وڭدەگەن كەزدە.
اكريلاميد – وسىمدىك تەكتەس تاعامداردا قانت پەن اسپاراگين امين قىشقىلى اراسىنداعى تابيعي حيميالىق رەاكسيا ناتيجەسىندە تۇزىلەتىن زات. اكريلاميد فري، چيپستەر، قۇرعاق تاڭعى اس، پەچەنە، توستتاردا جانە كوفەدە بولادى.
جانۋارلارعا جۇرگىزىلگەن تاجىريبەلەردە اكريلاميد قاتەرلى ىسىكتىڭ دامۋىنا تۇرتكى بولدى. الايدا، قولدانىلعان اكريلاميد دەڭگەيى ونىڭ ادامدار تاعامىنداعى دەڭگەيدەن الدەقايدا جوعارى بولدى. سونداي-اق ادامدارمەن جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەردە اكريلاميد پەن قاتەرلى ىسىك اراسىنداعى بايلانىس انىقتالعان جوق. ياعني، قازىرگى ۋاقىتتا اكريلاميدتىڭ كانسەروگەن ەكەندىگىنە ناقتى دالەلدەر جوق.
دەگەنمەن، حالىقارالىق قاتەرلى ىسىكتەردى زەرتتەۋ اگەنتتىگى (IARC) اكريلاميدتى ادام ءۇشىن ىقتيمال كانسەروگەن رەتىندە جىكتەيدى. ال اقش-تىڭ ازىق-تۇلىك جانە دارى-دارمەك ساپاسىن قاداعالاۋ باسقارماسى (FDA) جانە دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (ددۇ) وسى سالادا زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگىن مويىندايدى.
جالپى العاندا، ءچيپسيدىڭ قۇرامىنا بەلگىلى ونىمدەر مەن E621 ناتريي گلۋتاماتى، E627 ناتريي گۋانيلاتى جانە E631 ناتريي ينوزيناتى سياقتى تاعامدىق قوسپالار كىرەدى. كوبىنەسە ولاردىڭ بارلىعى ءونىمنىڭ ءدامىن جاقسارتۋ ءۇشىن قوسىلادى. سونىمەن قاتار ناتريي گلۋتاماتى كوپتەگەن تاعامداردا تابيعي تۇردە بولادى جانە اعزادا وزدىگىنەن قالىپتاسادى.
بۇل تاعامدىق قوسپالاردىڭ بارلىعى ءقاۋىپسىز. سونىمەن قاتار ناتريي گلۋتاماتى مەن ناتريي گۋانيلاتىنىڭ ادام دەنساۋلىعىنا اسەرىن انىقتايتىن زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلدى. ونىڭ ىشىندە تابەتكە، سەمىزدىككە جانە مەتابوليزمنىڭ بۇزىلۋىنا، ميدىڭ جۇمىسىنا جانە قاتەرلى ىسىكتىڭ پايدا بولۋىنا اسەرى زەردەلەندى. ناتيجەسىندە زەرتتەۋشىلەر تاعامدىق قوسپالار مەن ادام دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋى اراسىندا ەشقانداي بايلانىس تاپپادى.
دەمەك، چيپسي قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن تۋدىرادى دەگەن پىكىر دالەلسىز. سەبەبى ازىق-تۇلىك قۇرامىنداعى اكريلاميدتىڭ كانسەروگەن ەكەنىن دالەلدەيتىن زەرتتەۋلەر جوق. تاعامدىق قوسپالار دا دنق-نىڭ بۇزىلۋىنا جانە قاتەرلى ىسىكتىڭ پايدا بولۋىنا اكەلمەيدى جانە دەنساۋلىققا باسقا دا زيان كەلتىرمەيدى.